- МАШИНАЛАРДЫҢ НЕГІЗГІ ЖӨНСІЗДІКТЕРІ ЖӘНЕ ОЛАРДЫҢ СЫРТҚЫ БЕЛГІЛЕРІ
Қолдану үрдісінде машиналардың жұмысында белгілі жөнсіздіктер мен ауытқулар орын алып жатады. Олардың сыртқы белгілері бойынша және диагностикалық құралдардың көмегімен де қалай да анықтап үйрену керек.
2.1 Қозғалтқыштың жөнсіздіктері
Қозғалтқыштың жөнсіздіктері әдетте жұмыстың жылу және жүктеу тәртіптерінің бұзылуы салдарынан, ішкі қабаттардың бітелушілігінен, сонымен қатар дизельді жанармай мен майдың сапасыз сорттарын пайдаланудың нәтижесінде орын алады.
Қозғалтқыштағы цилиндрлі піспекті топ (ЦПТ) ең ауыр жағдайларда жұмыс істейді. Оның бөлшектері қозғалтқыштың жұмыс үрдісіндегі айтарлықтай жауапты қызметтерді атқарады. Осылайша піспекті сақиналар мен гильзалар цилиндрдің жеткілікті деңгейде бітелген жұмыс кеңістігін құруы керек, жылуды піспектерден суыту жүйесіне, май шешу сақиналарына қарқынды тасымалдап –үйкеліс қабаттарында тең өлшемді май қабықшасының пайда болуын қамтамасыз етіп, майдың жану камераларына түсуіне жол бермеуі керек.
ЦПТ тозуы мөлшері бойынша, сонымен қатар сақиналардың коксталуы мен сынуы барысында цилиндрдің жұмыс ауқымының бітеулілігі жеткіліксіз болады. Ол қысымның және қысылған ауа температурасының төмендеуіне алып келеді, одан кейін жұмыста ауытқулар туындап, түсіру үрдісі қиындатылады (жанармай өздігінен жанбайтын болады). Жанармайлы – ауалы қосылыстың жануы барысында газдар үлкен қысым астында картерге өтеді, ол жерден сапун арқылы атмосфераға шығарылады. ЦПТ бөлшектерінің тозуымен, сақиналардың төзімділіктерінің жойылуымен піспек кеңістігіне кіретін және сол жерде жоғары температураның ықпалынан жанатын майдың мөлшері артады.
Майдың жану камерасына түсуі піспектердің түптерінде және цилиндрлердің бастарында күйелердің пайда болуына алып келеді және жылудың цилиндр қабырғалары арқылы өтуін қиындатады. Майдың жануы өңделген газдардың түсін өзгертеді – олар көк түске айналады.
ЦПТ жөнсіздігінің сыртқы белгілері: сапунның түтіндеуі, майдың шектен тыс шығындалуы, дизельді іске қосудың қиындығы, қуаттылықтың төмендеуі, іске қосу барысындағы ақ түтін, жұмыс істеу барысындағы көк түтін.
Қос иінді – бұғақты механизм үлкен белгілік-үзілістік қысымдар жағдайларында жұмыс істейді. Иінді біліктің және бұлғақтардың байланыс жұмысына ықпал ететін негізгі факторлардың бірі – мойынтіректердегі саңылаулар. Саңылаудың артуымен сұйықтық үйкелістің жағдайлары бұзылады, уақыт өте келе соққылы сипатқа ие болатын динамикалық қысымдар артады (25). Қозғалтқыш магистраліндегі майдың қысымы төмендейді, себебі оның иінді білік мойынтіректеріндегі арттырылған саңылаулар арқылы өтуі жеңілдейді. Ол цилиндрлердің гильзаларын, піспектер мен сақиналардың жағылуын нашарлатады.
Саңылаулардың артуының сыртқы белгілері: май қысымының төмендеуі (жұмыс істейтін майлау жүйесі барысында), сонымен қатар белгілі тәртіптерде стетоскоп сияқты дыбыстарды күшейткіштердің көмегімен естілетін соққылар (2.1 сурет).
Дизельдің газ реттемелеу механизмі цилиндрлерді ауаға толтырудың оңтайлы жағдайларын қамтамасыз етеді. Қозғалтқышты пайдалану үрдісінде цилиндрдің жұмыс ауқымының бітелушілігі олардың жүздерінің және цилиндрлердің бастарындағы ұялардың жұмыс жүздерінің жануы салдарынан қақпақтардың жұқаруы арқылы; бастиек пен блок жапсарының бітелусіздігінен және төсеудің жануынан; қақпақ пен оның приводы арасындағы жылу саңылауының бұзылуы салдарынан бұзылады.
Реттемелеу тегершіктерінің, мойынтіректердің және жұдырықшалы реттемелеу білігінің тозылуы мөлшері бойынша, сонымен қатар қақпақша мен күйенте арасындағы жылу саңылауларының номиналды мәндерден ауытқуынан газды реттемелеу сатылары бұзылады.
Аталған жөнсіздіктер қақпақ механизмі аймағында метал соққыларының, сонымен қатар көп себепті сыртқы сапалық белгілердің, мысалы, түсірудің нашарлылығы, жұмыстағы ауытқулар, қуаттылықтың төмендеуі сияқты белгілердің пайда болуын алдын ала анықтайды.
2.1 сурет. Қозғалтқыштың байланыстарындағы соққыларды есту орындары:
1 – иінді білік – тамырлы мойынтірек; 2 – итергіш – төлке; 3 – қақпақтардың піспектің түбіне соғылуы; 4 – күйенте соқпағы – қақпақтың өзекшесі; 5 – реттемелеу білігі – мойынтірек; 6 – реттемелеу тегершіктері; 7 – реттемелеу білігінің жұдырықшасы – итергіш
Қуаттау көзіне барлық жөнсіздіктердің шамамен 25 бастап 50% келеді, олар көбіне трактор дизельдерінен байқалады (26). Қозғалтқыш бөлшектерінің тозуы жылдамдығына және жұмыс істеу үрдісіне цилиндрлерге тартылатын ауаны тазарту жүйесі үлкен ықпал етеді.
Атқарымның артуымен ауа тазартқыштың жұмыс сипаттары нашарлайды – түрлі көлемдегі абразивті бөлшектерді өткізу коэффициенті мен қарсылық деңгейі нашарлайды. Бұл өзгерістің себебі – шаңның жинақталуы, тазарту элементтері қасиеттерінің нашарлауы, сонымен қатар түпқоймадағы май деңгейі мен қасиеттерінің нашарлауы. Қарсылықтың артуы түсіру коллекторындағы шешілудің артуына алып келеді, ол болса өз кезегінде ауа желісінің жұқалықтары арқылы тазартылмаған ауаның сорылу қауіпін арттырады, цилиндрді ауамен толтыру деңгейін төмендетеді және, соған сәйкес қозғалтқыштың қуаттылығы мен үнемділігін азайтады. Кіргізу желісінің ластануы аталған салдарға алып келеді.
Ауаны тазарту мен ұсыну жүйесіндегі жөнсіздіктерді уақытында анықтау үшін жүйенің бітелушілігін, ауа тазартқыш пен түсіру желісінің қарсылығын (ондағы шешілу бойынша) диагностикалық құралдардың немесе штатты құрылғылардың көмегімен бақылайды.
Жанармай аппаратурасындағы жұмыстың қанағаттандырылмаған деңгейі туралы қозғалтқыштың ауыр іске қосылуы, тұрақсыз жұмыс, пайдаланылған газдардың түтінділігі, қуаттылық пен үнемділіктің төмендетілуі көрсетеді.
Дизельдің тұрақсыз жұмысы цилиндрлерге судың түсуінен, жанармай құрамында ауаның болуынан, тозаңдатқыш қабатындағы иненің коксталуы немесе жатуынан, чрезмерного износа прецизионных пар топливного насоса , нерав-номерности подачи топлива в цилиндры, значительного износа механизмов регу-лятора орын алады. Сонымен қатар плунжерлердің пружиналарының сынуы, айдау қақпақтары мен бүріккіштердің сынуы, жанармай сорғышы төрткілдешінің немесе реттемелеу муфтасының ауытқуы, газды реттемелеу қақпақтарының тұрып қалуы орын алуы мүмкін.
Түтіннің шығу себебі бүріккіштердің қанағатсыз жұмысы салдарынан жанармайдың толық емес жануы, жанармайдың цилиндрлерге тым ерте немесе, керісінше, тым кеш шашырауы, жанармайды шектен тыс ұсыну, ауаның жеткіліксіздігі (ауа тазартқыштың қатты ластануы барысында) болуы мүмкін.
Бүріккіштер жанармайдың белгілі қысыммен жақсы шашырауы немесе тозаңдатылуы барысында жұмыс үрдісінің қалыпты өтуін қамтамасыз етеді. Бүріккіш бөлшектерінің тозуы мен пружина төзімділігінің азаюы мөлшері бойынша жанармайды шашырату бастамасының қысымы азаяды, ал оның салдарынан шашыратылатын жанармайдың ауқымы мен шашырату бастамасының бұрышы ұлғаяды, қуаттылық пен үнемділік деңгейі өзгереді. Шашырату қысымының айтарлықтай төмендеуі барысында жанармай тозаңдатқыштан инені қабырғаға отырғызғаннан соң өте алады, ол оның коксталуына, тозаңдату сапасының төмендеуіне, иненің ауытқуына алып келеді. Тозаңдатқыштардың өтпелі үзілістерінің коксталуы өткізгіштік қабілеттің өзгеруін және дизель жұмысының өлшемсіздігін анықтайды (27).
Қуаттау жүйесінің жұмыс істеу қабілеті қарапайым көмекші құралдардың жөнсіздігі жағдайында да бұзылады, мысалы құю ыдысының, жанармай өткізгіштердің және олардың байланыстарының, сүзгіштердің, тарту сорғышының бұзылуы. Кейде жанармай құю ыдысын атмосферамен байланыстыратын тесіктің ластануы (әдетте тығырықталуы) салдарынан жүйеге нашар жіберіледі. Соның өзінде құю ыдысындағы жанармайдың шығындалуы өлшемі бойынша шешілу жағдайы құрылып, жанармай одан шығарылмайтын болады.
Жанармайдың қуаттау жүйесіне түспейтін немесе ауаның сорылуы салдарынан ауытқулармен түсетін жағдайлары сирек емес. Соның өзінде жанармай сүзгіштері, жанармай сорғышы каналдарында әуе кептелістері түзіледі. Соның барысында дизельді іске қосу қиын болады, себебі жанармай бүріккіштерге ауытқулармен келіп түседі, шашыратуға арналған қажетті қысым қамтамасыз етілмейді. Дизель тұтатылмайды, немесе «ұсталып қалады», бөлек тұтатулар көрсетеді, бірақ оталмайды.
Жанармайды жоғары қысымдағы жанармай сорғышына жіберуді тоқтату немесе оның ауытқулармен жіберілуі жанармай өткізгіштің ластануы (арам шөптердің, жіптердің, тракторға қызмет көрсету барысындағы үйкеліс материалдары түйіндерінің түсуі) барысында да байқалады. Қыс мезгілінде жанармайды ұсынудың тоқтау себебі жанармай өткізгіштерде жанармайды су қосылысымен араластыру барысында мұзды кептелістердің қалыптасуы бола алады.
Бірдей нәтижелерге алып келетін себептердің көп нәтижелілігі белгілі әрекеттермен жұмыс істейтін құрамдас бөліктерді жөнсіз бөлшектің анықталуына дейін шығарып тастауға мәжбүрлейді.
Майлау жүйесінің техникалық жағдайы магистральдегі май қысымымен және оның температурасымен бағаланады.
Майдың қысымы мен температурасына суыту жүйелері, дизельдің жылу және қысым тәртіптері, пайдаланылатын майдың сорты ықпал етеді. Сәйкестендірілген сорттағы мотор майын пайдаланудың барысында, сонымен қатар дизельдің жөнді жағдайында, оның жұмыс істеуінің қалыпты тәртіптерінде майдың шектен тыс жоғары немесе төмен температурасының себебі термостат қақпағының жөнсіздігі болуы мүмкін. Термостат қақпағының тозуы немесе оның пружинасының сынуы барысында суық май радиатор арқылы айналады, оның температурасы төмендейді, ал қысым, керісінше, артады.
Магистральдегі май қысымының төмендеуіне сонымен қатар қос иінді – бұрғақты механизм байланыстарының шектен тыс тозуы, майлау сорғышының төмен жөнелтуі, ағызу мен қайта түсіру қақпақтарының реттемеленуі ықпал ете алады. Бұл жағдайларда центрифугадағы майдың сүзілуі нашарлап, магистральге ластанған май келіп түседі, ол дизельдің қарқынды тозуына алып келеді. Дәл осындай жағдай сүзгіштердің шектен тыс ластануы немесе жөнсіздігі барысында орын алады.
Майдың төмен сапасы және құю ережелерінің бұзылуы жағдайларында май жинақтау торының ластануы және сорғыштың ұсыну қасиетінің төмендеуі орын алады (28).
Қолданыстағы майлау жүйесінің жөнділігі трактор құрылғыларының щитіндегі штаттық манометр мен термометр бойынша бақыланады.
Суыту жүйесі дизельдің қалыпты жұмыс тәртібін қамтамасыз етуі керек. Оның жөнді жұмыс істеуінің негізгі шарттарының бірі суыту жүйесінің бітелушілігі болып табылады.
Суыту жүйесінің бітелушілігінің бұзылуы бірқатар себептерден болуы мүмкін. Гильзалардың отыруы, бастиек жапсарларының блокпен жұқаруы, бастиектің жарықтары, гильза сақинасының жұмыс істемеуі салдарынан су цилиндрлерге немесе картерге өтеді. Оны пайдаланылған газдардың түсі өзгерген кезде және майдың шағын ауқымының түпқойманың ағызу тесігі арқылы талдау барысында, сонымен қатар радиатордағы су қабатының май дақтары бойынша анықтайды.
Суыту жүйесі қуатталған жағдайда блоктардың, гильзалардың және цилиндр бастиектерінің жылытылуынан жылуды талдаудың нашарлауы су сорғышы приводының және оның құрамдас бөліктерінің жөнсіздіктерін (привод белдігін тартудың әлсіреуі, сорғыш қанатшасы штифтінің кесілуі), сонымен қатар олардың жылу өткізгіштігін төмендететін қаспақтардың қалыптасуын сипаттайды.
Егер суыту сұйықтығының циркуляциясы қалыпты (шешілген булы ауалы қақпақта немесе радиатор бітеуінде бақылайды) болса, онда дизельдің ысытылуы айтарлықтай мөлшерде радиатордың жұмысымен шартталған. Шектен тыс жылытылудың себептері: радиатордің қақпақ-термостаттармен уақытында қосылмауы; радиатордың ластануы, бітелуі; құбырлардағы қаспақтардың пайда болуы, олардың жылу өткізгіштігінің төмендеуі; желдеткіш приводы белдіктерін тартудың әлсіреуі. Радиатордың аталған жөнсіздіктері сапалы визуалдық бақылауға беріледі. Дизельдің баяу жылытылуы радиаторды уақытынан бұрын қосатын қақпақ-термостаттардың жөнсіздігіне байланысты.
Пайдалану барысында радиаторда кейде суыту сұйықтығының көпіршіктенуі байқалады. Оның себебі неде?
Тәртіп ретінде, ол суыту сұйықтығы құрамында майдың болуымен байланысты және міндетті түрде дизельдің жылытылуымен, оның температурасының артуымен жетектеледі. Су құрамында майдың пайда болуы дизельдің сулы және майлау жүйелерінің байланысы орын алғанын көрсетеді. Байланыстыру орны әдетте цилиндрлердің бастиектеріндегі канал болып табылады, ал оның себебі – ағызудың булануы немесе цилиндр бастиектерінің жарылуы болып табылады. Майлау жүйесіндегі май қысымы суыту жүйесіне қарағанда бірнеше есе көп болғандықтан, жылытылған дизельдегі май суыту жүйесіне түседі (29).
Дизельді іске қосу жүйесі қатысты қарапайым қызметтерді атқарады және қысқа уақыт жұмыс істейді. Бірақ, оның құрамдас бөліктерінің жөнсіздіктері трактордың пайдаланылуын айтарлықтай әлсіретуі мүмкін.
Түсіру қозғалтқыштары мен жөнелту механизмдері әдетте уақытынан бұрын тозады. Түсіру қозғалтқышының техникалық көрсеткіштеріне жатады: жағу шамы электродтарының жағдайы және олардың арасындағы саңылау, үзіліс байланыстары арасындағы саңылау, магнето роторының магниттелу деңгейі, жағудың алдына түсу бұрышы, айналым жиілігін реттемелеуіштің және карбюратордың жағдайы. Жағу мен қуаттау жүйелерін қайта реттемелеу барысында түсіру қозғалтқышы толық қуаттылықты дамытпайды және ауытқулармен жұмыс істейді. Мысалы, шам электродтарының майлануы немесе оларда күйенің болуы жағдайларында, сонымен қатар олардың арасындағы шектен тыс немесе үлкен саңылау барысында ұшқын әлсіз болады, қозғалтқыштың жұмысында ауытқулар орын алады және жанармай толығымен жанбайды. Осындай жағдай шектен тыс шағын немесе, керісінше, үлкен саңылау жағдайларында да байқалады. Ерте немесе кеш іске қосылу барысында түсіру қозғалтқышын түсіру қиын, оның қуаттылығы төмен болады және ол жылдам жылытылатын болады.
Түсіру қозғалтқышы жұмысының артуымен қуаттау мен жағу жүйесін реттемелеу тәртібі бұзылады. Осы себептерден қозғалтқыш толық қуаттылықты дамытпайды және ауытқулармен жұмыс істейді, осының салдарынан дизельдің іске қосылуы қиындатылады.
Түсіру қозғалтқышының қуаттылығы мен жанармайлық үнемділігі ауа тазартқыштың ластанушылығына тәуелді. Ауа тазартқыштың шектен тыс ластануы жұмыс қосылысының байытылуына алып келеді, соған сәйкес қуаттылық және жанармайлық көрсеткіштер нашарлай түседі.
Жөнелту механизмдерінің техникалық жағдайларының негізгі параметрлері ретінде дисктердің тозу деңгейлері мен қыстыруды, түсіру қозғалтқышы редукторын іске қосу механизмін реттемелеудің дұрыстығы қызмет етеді. Қайта реттемелеу мен дисктердің шектен тыс тозуы барысында қыстырылу ортасы кокстала бастайды. Қыстырудың коксталуының сапалы белгісі – дизельдің иінді білігінің баяу айналуы болып табылады.
2.2 Трансмиссияның жөнсіздіктері
Трансмиссия механизмдерінің жөнсіздіктерінің пайда болуының негізгі себептері – олардың қайта реттемеленуі, картерлердің бітелусіздігі, майлау тәртіптерінің бұзылуы (пайдаланылатын майлардың сорттарын алмастыру мерзімдері), сонымен қатар кинематикалық булардағы және трансмиссияның мойынтіректеріндегі соққылы қысымдардың айтарлықтай артуын алдын ала анықтайтын байланыс саңылауларының артуы болып табылады (30).
Үйкеліс муфталарының қалыпты жұмысы көп жағдайларда басқару механизмдерінің жөнсіздіктеріне тәуелді. Бірінші кезекте ол тракторлардың басты тіркелуіне жатады. Жөнелтудің шусыз қосылуын қамтамасыз ету үшін, тіркелу толығымен сөндірілуі керек. Бірақ та басқару механизмі бөлшектерінің тозуы педальдің немесе рычагтың бос қадамын арттырады. Тегершіктерді қыстыруға алып келуі қиын болғандықтан, ол тегершіктерді байланыстыру барысындағы сипатты қайралумен, олардың тозуымен жетектеледі. Мұндай қолданыс жағдайларында тістердің жұмыс ұзындықтары жылдам азаяды, ал ол тістерге түсетін шекті қысымдардың артуына, олардың жылдам тозуы мен боялуына алып келеді. Тіркелуге үлкен әйнектердің түсуі немесе тегершік пен қабырға арасындағы кеңістікке түсуі барысында тістердің сынуы орын алуы мүмкін.
Тіркеудің жұмыс істеу қабілеті педальдің бос қадамының азаюы салдарынан да нашарлауы мүмкін. Ол тіркелудің толық емес қосылуын және дисктердің шайқалуын туындатуы мүмкін.
Жөнелтулердің қиындатылған іске қосылуы тежегіштің жөнсіздігімен де анықтала алады. Сол себепті тежегіштің тозуын немесе реттемеленуін уақытында анықтаған жөн. Жөнелтуді іске қосу барысында тістердің қайралуы – тікеу мен тежеудегі жөнсіздіктерді тез арада жоюға арналған дабыл.
Егер тістердің барлық еніне тегершіктер қамтамасыз етілсе, олардың өзара дұрыс орналастырылуы, тегершіктердің блоктары немесе білектерінің мойынтіректі тіреулерінде қалыпты саңылаулар қамтылса тісті жөнелтудің қалыпты жұмыс істеуі ұзақ уақыт бойы сақталады.
Тегершіктердің тістерінің немесе білек оймакілтектерінің тозу белгілеріне трактордың тарту күшінің тербелісі барысында трансмиссиядағы соққылы қысымдардың артуындағы шу мен дірілдеу белгілері жатады.
Жөнсіздіктерді іздестіру бойынша операцияларды белгілі жалғасушылықпен іске асырған жөн, ол еңбектің төмен шығындарын қамтамасыз етеді және тракторлардың тұрып қалуын қысқартады (31). 2.2 суретте жөнсіздіктерді іздестірудің алгоритмі келтірілген: қозғалтқыш кенеттен тоқтатылады.
| Қозғалтқыш кенеттен тоқтатылады |
| Иінді білектің айналуын тексеру керек |
| Құю ыдысында жанармайдың болуын тексеру керек |
| Қозғалтқышты жөндеуге жіберу керек |
| Жанармай құю керек |
| Жанармай құю ыдысының ағызу мойнындағы қақпақтың дұрыстығын тексеру керек |
| Жанармай жіберу жүйесінде ауаның жоқтығын тексеру керек |
| Жанармай өткізгіштердің дұрыстығын тексеру керек |
| Жанармайда судың жоқтығын тексеру керек |
| Жанармай сүзгіштерінің дұрыстығын тексеру керек |
| Сүзгішті жуып, қақпақтағы тестікті тазарту керек |
| Жанармай жөнелту жүйесінен ауаны жою керек |
| жоқ |
| жоқ |
| жоқ |
| жоқ |
| жоқ |
| жоқ |
| ия |
| ия |
| ия |
| жоқ |
| ия |
| ия |
| жоқ |
| жоқ |
| жоқ |
| жоқ |
| жоқ |
| Сүзгіш элементтерін жуу немесе алмастыру керек |
| Құю ыдысындағы жанармайды ауыстыру, барлық жүйені жанармаймен жуу керек |
| Жанармай өткізгіштерді үрлеу, қажет болса алмастыру керек |
2.3 Қадам жүйесінің басқару механизмдерінің және тежегіштердің жөнсіздіктері
Шынжырлы трактордың қадам жүйесі жоғары қысым жағдайларында, оның ішінде соққылы сипаттағы жағдайларда абразивті ортада жұмыс істейді (32). Соның өзінде ресурс бөлшектердің ресурсы кенеттен қысқарып қана қоймай, сонымен қатар шынжырлы жылжытқыштағы қуаттылықтардың жойылуы арта түсуі мүмүкін. Абразивті тозу мен соққылы қысымдар нәтижесінде шынжырлар уақыт өте келе артады, салалардың көлемдік параметрлері өзгереді. Шынжырлы байланыстардың қарқынды тозуының негізгі себептері – абразивтің байланысқан саусаққа тәуелсіз қол жеткізуі болып табылады.
Катоктардың, доңғалақтардың, роликтердің тозуы – олардың абразивті ортада жоғары қысым жағдайларында жұмыс істеуінің табиғи нәтижесі. Бұл тозуларды визуалды бағалау жеңіл. Сонымен қатар, қадам жүйесінің тозуы жағдайларында оның механизмдеріндегі шу мен соққылар трактордың қозғалысы барысында қатты байқалады. Бұзылыс барысында шынжырдың түсіп қалуы мүмкін.
Шынжырлы тракторларды басқару механизмдерінің көптеген жөнсіздіктері өзінің сыртқы сапалық белгілеріне ие, олар трактордың жұмыс істеуі барысында, сонымен қатар басқару органдарына ықпал етуі барысында байқалады (бос қадам, күшейту). Басқару механизмінің жөнсіздіктері привод бөлшектерінің тозуы салдарынан реттемелеуге негізделген.
Тежегіштер келесі себептерден өздерінің жұмыс істеу қабілеттерін нашарлатады (басқару приводының жағдайы қалыпты болған кезде): тежеу ленталарының, дисктердің және колодкалардың шектен тыс тозуы немесе майлануы; ДТ-75М түріндегі (қосымша) тракторлардың ленталық тежегіштерінде – пружина тартпаларының ауытқуы немесе оларды отырғызу. Басқару приводын реттемелеудің бұзылуы да тежегіштердің жұмыстарын нашарлатады.
Пневмоприводтың жөнсіздіктері арасында келесі себептер үлкен орынға ие: ауаның қалың емес және ластанған қақпақтар арқылы ағуы, зақымдалған толықтырулар, арматураның тартылмаған байланыстары; қысым реттемелеуіші мен тежеу кранын реттемелеудің бұзылуы; компрессордың жөнсіздіктері.
Доңғалақты тракторларды гидрофицирленген рөлдік басқаруда жұмыс істеу қабілеттерінің бұзылуының көптеген белгілері (мысалы, трактор бұрылмайды немесе әрең бұрылады, трактордың рөлдік доңғалағындағы күш артады) гидрожүйелердің жөнсіздіктерімен анықталады.
Рөлдік механизмдің құрт тәріздес жөнелтудегі саңылаудың ұлғаюы және шарнирлі тартпалардың тозуы рөлдік дөңғалақтың бос қадамын арттыруға, трактордың қозғалысы барысында алдыңғы доңғалақтардың тұрақсыздығына алып келеді. Алдыңғы басқарылатын доңғалақтары бар тракторларда алдыңғы доңғалақтардың коникалық мойынтіректеріндегі соңғылаулардың артуы және олардың сәйкестілігінің бұзылуы алдыңғы доңғалақтардың тұрақсыздығына алып келеді (33). Алдыңғы доңғалақтардың шиналарының тозуы олардың сілкінуіне алып келеді. Шиналардың тозуы айтарлықтай деңгейде шиналардағы ауа қысымына тәуелді.
Тракторлардың жақтауларының жөнсіздіктерін лонжерондардың, кронштейндердің дәнекерлі байланыстарындағы жарықтар, олардың әлсіреуі білдіреді. Т-150К және «Кировец» тракторларын пайдалану барысында ерекше маңызды қысымдарға көлденең және жазықтық шарнирлер ұшырайды, олардың арттырылған тозуы орын алады.
Көлденең шарнирдің жөнсіз жұмысының сыртқы белгілеріне жүргізушінің кабинасына жіберілетін итерілістер, алдыңғы жартылай жақтаудағы осьтер арасындағы саңылаулардан майлау материалының бос ағылуы белгілері жатады. Майлау материалының бос ағылуы осьтер мен төлкелердің құрғақ үйкелуіне, олардың қарқынды тозуына және дірілдеудің пайда болуына алып келеді.
Жазықтық шарнирдің жөнсіздігінің сыртқы белгілеріне трактор қозғалысының бұзылуы (итерілістер), аралық тіректегі соққылар мен шулар, майлау материалының ағылуы белгілері жатады. Т-150К тракторында осы себептен артқы көпірдің приводы білегін қыстыру гайкасының кесілуі үзіледі (тарату қорапшасында), аралық тірек қабырғасында жарықтар пайда болады, қалыңдату стақандары мен мойынтірек істен шығады.
Осыған ұқсас жөнсіздіктер мойынтіректерде және аралық тіректің білек байланыстарында майлау материалының болмауы салдарынан, карданды жөнелтудің телескоптық байланыстарына шаңның, ылғалдың және кірдің түсуі салдарынан орын алады. Ол карданды білектердің осьтік қозғалғыштығының шектелуіне алып келеді, сол себепті трактордың жартылай жақтаулары арасындағы байланыс реакциясы шарнирлі байланыстар арқылы ғана емес, сонымен қатар карданды жөнелту арқылы жіберіледі. Нәтижесінде карданды білектердің торлары жылдам тозып, қақпақ болттарының тартпалары әлсірейді, ине тәріздес роликті мойынтіректер бұзылады, осының бәрі апатты салдарға алып келуі мүмкін.
Жақтаудың жөнсіздіктерін уақытында анықтап, қалпына келтіру үшін мұқият техникалық қызмет көрсету керек, себебі бұл жөнсіздіктер қол жетімсіз, шаңмен, жермен, өсімдік қалдықтарымен жабылған орындарда пайда болады.
2.4 Тракторлық гидрожүйелердің жөнсіздіктері
Гидрожүйенің жөнсіздіктері, тәртіп ретінде, бөлшектердің тозуы мен қолдану ережелерінің бұзылуы нәтижесі болып табылады (34). Жөнсіздіктердің себептері әдетте агрегаттардың дұрыс жинақталмауы, қыстырулардың әлсіреуі, майдың ағылуы, оның нашар тазартылуы және қалыңдату материалы сапасының төмендеуі, бастапқы реттемелеулердің бұзылуы және т.б болады.
Кез-келген гидрожүйенің жұмыс істеу қабілетінің бұзылуын екі топқа біріктіруге болады. Бірінші жағдайда гидрожүйе мүлде жұмыс істемейді – ілінген қарудың көтерілуі, трактордың бұрылуы, жөнелтудің қосылуы іске аспайды. Тәртіп ретінде, ол гидрожүйе жұмысының тапсырылған тәртібіне сәйкес май айналымының қалыпты жүйесінің бұзылу нәтижесі болып табылады. Оның мүмкіншіл себептері – май өткізгіштер мен агрегаттардың қалың емес байланысуы; байланыстыру муфталарының бекіту құрылғыларының жөнсіздіктері; майдың айналымын басқаратын қақпақтардың жатуы (жапсарлауы), қайта реттемеленуі немесе бітелушілігінің жойылуы.
Екінші жағдайда гидрожүйе қызмет көрсетеді, бірақ оның жұмыс үрдістерінің негізгі көрсеткіштерінің мәндері (мысалы, ілмекті қарудың көтерілу ұзақтығы, оны транспорттық жағдайда ұзақ уақыт бойы ұстап тұру қабілеті, бұзылудың ұзақтығы) номиналды мәндерден ауытқиды. Аталған параметрлердің ауытқулары көптеген жағдайларда бөлшектердің тозуы немесе бұзылуы салдарынан гидрожүйе агрегаттарының жұмыс ауқымдарының бітелушілігінің бұзылуымен туындайды: майды сорғышпен жіберу төмендейді, оның реттемелеуіштегі және басқа механизмдердегі ағындары артады.
Жөнсіздіктердің сыртқы белгілеріне жатады: ілмекті қарудың баяу көтерілуі немесе өздігінен түсірілуі, құю ыдысында көпіршіктердің пайда болуы, реттемелеудің ауытқуы немесе айналымның болмауы.
2.5 Электрожабдықтаудың жөнсіздіктері
Трактордың электрожабдықтауындағы ең әлсіз элементтердің біріне электр өткізгіш жатады. Сымдардың және олардың соңдарының үзілуі, желдетудің нашарлауы, желідегі қысқаша тұйықталудың орын алуы, – осының барлығы механикалық және жылулық ықпалдың нәтижесі болып табылады. Аккумуляторлық батарейлердің, стартерлердің, генераторлардың және реле-реттемелеуіштердің жұмысындағы ауытқулар да сирек емес (35). Электрожабдықтаудың жұмысындағы жөнсіздіктер мен ауытқулар басты негізде оларға уақытында және сапалы техникалық қызмет көрсетпеуден орын алады.
Электрожабдықтау құрылғыларының техникалық жағдайлары қандай көрсеткіштермен бағаланады? Оларға жататындары: электролиттің деңгейі мен қалыңдығы; қуатталу деңгейі мен аккумуляторлық батарейлердің байланыс жағдайлары; тоқтың ауқымы және генератордың жұмысындағы қысымның ауқымы; қорғаныс релесінің іске қосылу тоғы; стартермен тұтынылатын тоқ.
Аккумуляторлық батарейлердің жөнсіздіктеріне сульфатация мен пластиналардың қысқаша тұйықталуы жатады; электролиттегі артық қосылыстармен туындатылған батарейлердің жылдамдатылған қуаттық өшуі (тәулігіне 3% артық); моноблоктағы жарықтар. Пластиналардың сульфатациялық белгілері – аккумулятор қуысының төмендеуі, электролиттің қуаттау барысындағы жылдам қайнауы және стартерді пайдалану барысындағы жылдам қуатсыздануы.
Пластиналардың қысқаша тұйықталуы электролиттің қалыңдығының азаюымен және қысымның нөлге дейін кенеттен төмендеуімен, сонымен қатар электролиттің қалыңдығының аккумуляторлық батарейлерді қуаттау барысында әлсіз артуымен сипатталады.
Аккумуляторлық батарейлердің жұмыс істеу қабілеттері айтарлықтай деңгейде қуаттау желісінің жөнділігіне байланысты. Қуаттау желісінің жөнсіздігі зарядтау тоғының жоқтығы немесе шағын мәні ретінде сипатталады. Оның себептері генератор приводы белдігінің коксталуы, генератордың өзінің жөнсіздігі (байланыстардың үзілуі, қысқаша тұйықталу), реле-реттемелеуішті қайта реттемелеу бола алады. Бұл жағдайда аккумуляторлық батарей соңына дейін қуаттала алмайды. Аккумуляторлық батарейдің жүйелік соңына дейін қуатталмауы сонымен қатар байланыс қабаттарының қышқылдануы салдарынан батарейлердің ұштармен байланысуындағы үлкен өтпелі қарсылық және соңдарды жеткіліксіз тарту жағдайларында іске асырылады. Дұрыс жұмыс істейтін батарейді қайта қуаттау қысымды реттемелеуіштің дұрыс реттемеленбеуі, трактордың массасымен реле-реттемелеуіштің байланысы болмаған жағдайда орын алуы мүмкін.
Жөнсіз аккумуляторлық батарейде жұмыс істеу барысындағы стартердің қанағатсыз жұмысы коллектор мен щеткалардың майлануы, реле қосылудың қайта реттемеленуі, стартер айналымдарындағы қысқаша тұйықталудың орын алуы, стартердің массамен байланысының болмауы барысында байқалады. Қуаттау желісіндегі үзіліс – кез келген тоқ тұтынушысының жұмыс істеу қабілетінің жойылуы болып табылады (36).
2.6 Ауыл шаруашылық машиналарының жөнсіздіктері
Ауыл шаруашылық машиналарының әлдеқайда жиі жөнсіздіктеріне жатады: жұмыс органдарын орнатудың қателіктері, олардың пішімдердің өзгеруі, құрамдас бөліктердің қайта реттемеленуі, қыстырулардың әлсіздеуі, бөлшектердің тозуы мен сынуы, гидравликалық жүйелердің жұмысындағы ауытқулар. Негізгі жөнсіздіктер, оларды жоюдың әдістері, тәртіп ретінде, пайдалану бойынша зауыттық нұсқаулықтарда көрсетіледі. Мысал ретінде 2.1 кестеде соқалардың, культиваторлардың және сепкіштердің жөнсіздіктері көрсетілген.
2.1 кесте. Ауыл шаруашылық машиналардың жөнсіздіктері мен олардың себептері
| Жөнсіздік, сыртқы белгілері | Себебі |
| 1 | 2 |
| Соқалар | |
| Соқаның тұрақсыз қадамы, әсіресе қалың топырақтарда | Түрендердің жүздері өтпейді, түрендердің ұштары дөңгелектенген |
| Алдыңғы немесе артыңғы қабырғамен қалдырылатын тарақ | Алдыңғы немесе артқы қабырға қалғандарына қарағанда тереңірек жыртады, себебі соқаның көлденең қалпы орнатылмаған |
| Атыз қабырғасының бұзылуы | Соқаның қиғаштануы, дала тақтайларының тозуы мен иілуі, пышақтың қате орнатылуы |
| Соқаның артқы қабатының тереңдетілуі | Орталық қиғаштап қойылған тіректің гайкасы мен тірегі арасындағы үлкен саңылау |
| Қабырғалардың өтуінен кейінгі тарақтардың бірдей емес биіктігі | Үйінділердің сынуы немесе иілуі. Соқа жақтауының иілуі |
| Қабырғалар мен плужниктердің арасындағы кеңістіктің бітелуі | Предплужниктердің шығуы дұрыс орнатылмаған |
| Бұрылыстардан соң атыздарға соқалардың артқы қабаттарының түсуі қиындатылған | Артқы доңғалақ осінің бақылауышы жұмыс істемейді, бақылауыш ролигіне арналған кертпенің кіру бұрышы кішкентай |
| Культиваторлар | |
| Арамшөптерді кесудің жаман сапасы | Жұмыс органдары мұқалған. Жұмыс органдарының жабылуы кішкентай |
| Қабаттың жоғары тарақтылығы | Жұмыс органдары уақытында тазартылмағандықтан бір біріне жабысады. Жұмыс органдары топыраққа кірудің үлкен бұрышымен орнатылған |
| Жұмыс органдары нашар енеді, тірек доңғалақтары айналмайды | Жұмыс органдарының кіру бұрыштары дұрыс реттемеленбеген |
| Тыңайтқыштарды өткізгіштердің бітелуі және пышақтардың тыңайтқыш қосылыстарымен бітелуі | Тыңайтқыштар жеткілікті деңгейде ұсатылмаған. Азықтандыру пышақтары дұрыс орнатылмаған. Құбырөткізгіштер мен азықтандыру пышақтары жабысып қалған тыңайтқыштардан нашар тазартылған. Пышақтардың шығу тесіктері жермен бітелген. |
| Привод желілерінің формадан шығып кетуі | Привод жұлдызшалары дұрыс орнатылмаған |
| Сымдар мен жұлдызшалардың жоғары тозуы | Тыңайтқыштарды себу аппараттары механизміндегі ауытқу |
| Жұмыс секцияларының үлкен шекті люфті | Кронштейндердің төлкелері тозған |
| Сепкіштер | |
| Себудің орнатылған нормасы ұстанылмайды | Себу аппараттарының білегі өздігінен жылжиды, реттемелеуіштің рычагы нашар бекітілген |
| Тұқымдардың қатарларға тең өлшемсіз реттемеленуі және тұқымдардың зақымдалуы | Түрендердің дисктері айналмайды. Түрендерге топырақ жабысып қалған. Сепкіш тұқымжарды жасаудың тапсырылған тереңдігіне реттемеленбеген |
| Егу барысындағы жаңғақтар | Маркердің немесе із көрсетушінің ұзындығы дұрыс есептелмеген. Түрендердің жіптері майысқан, түрендер дұрыс орнатылмаған. Түрендер бітелген. Бөлек себу аппараттары бөтен заттармен, тұқымдармен бітелген, немесе тыңайтқыштар тұқым өткізгіштерге барып түспейді. Себу аппараттарының катушкалары жөнелту механизміндегі желінің формадан шығуы себебінен айналмайды. |
| Түрендер көтерілмейді немесе тереңдетілмейді | Трактордың гидрожүйесі жөнсіз күйде |
| Түрендерді көтеру барысында жөнелту механизмі сөндірілмейді | Түреннің ролигі аулақтандырғыш дискісіндегі шешуге кірмейді |
| Тыңайтқыштардың себілуі тоқтатылды | Тыңайтқыштар жинағы қалыптасты, себу тесіктері мен тыңайтқыштарды өткізгіштер тұқымдармен бітеіліп қалды |
- МАШИНАЛАРДЫ ТЕХНИКАЛЫҚ ТЕКСЕРУ
- Жалпы түсініктер мен анықтамалар
МЕСТ 20760-77 сәйкес тексеру машиналарға техникалық қызмет көрсету мен жөндеудің құрамдас бөлігі болып табылады және олардың шынайы жағдайы бойынша өткізілуін қамтамасыз етуі керек.
Техникалық тексеру деп машиналарды немесе жинақтау бірліктерін бөлшектеусіз ақ машиналардың техникалық жағдайлары мен қасиеттерін олардың тікелей және жанама диагностикалық параметрлері бойынша анықтауды айтады.
Техникалық тексеру объектілеріне жатады: тракторлар, автомобильдер, ауыл шаруашылық машиналар, мал шаруашылығы фермаларының және кешендерінің жабдықтаулары. Әрбір объекті бірқатар параметрлермен сипатталады, олардың біреуі негізгі, ал басқалары жеке (екінші орындағы) параметрлер ретінде рөл атқарады.
Нысанның элементтерінің жағдайларын құрылымдық (тікелей) немесе диагностикалық (жанама) параметрлердің ағымдық мәндерін олардың жол берілетін мәндерімен салыстыру жолымен анықтайды. Нысан элементтері жағдайының құрылымдық және диагностикалық параметрлері жалпы негізде әдетте қарапайым тәуелділіктермен анықталады .
тексеру параметрінің жоғары (a), төменгі (б) және екі жақты (в) өлшем шектері бар құрылымдық П тәуелділіктері; Пдн, Пдп – тексеру параметрінің номиналды және шекті мәндері; Пп – құрылымдық параметрдің шекті мәндері.
Тексеру параметрін өлшеу барысында бірқатар жағдайларда тексеру әдісімен, құралдарымен және нысан құрылымдарымен шартталған бөгеттерді де тіркейді. Тексеру параметрлерін өлшеудің нақтылығын арттыру үшін (диагноздың түпнұсқалылығы арттыру үшін) кейбір жағдайларда физикалық үлкендікті емес, оның бірінші немесе екінші ауқымдарын (параметрдің өзгеру жылдамдығы немесе жылдамдату) өлшейді (40).
3.2 Техникалық тексерудің түрлері мен оның міндеттері
Техникалық тексеру машиналардың жағдайларын дайындау, пайдалану және жөндеу кезеңдерінде бақылаудың жүйелік жалғасушылығын қарастырады. Әрбір кезеңде белгілі тәртіптегі нақты өзара байланысқан міндеттерді шешеді, соның өзінде алдыңғы кезең келесі кезең үшін негіз болып қалады.
Дайындаушы-зауыттағы немесе жөндеу кәсіпорындарындағы техникалық тексерудің міндеті жүргізіп төселту стендтерінде агрегаттарды және машиналарды төсеу мен жинақтау сапасын анықтауға, тексеру параметрлерінің номиналды мәндерін тексеруге, сапа санатын орнатуға негізделеді.
Жаңа немесе жөндеуден кейінгі машинаны бағалаудың жалғасушылығы өз құрамында: бірінші кезеңде – бөлек жинақтау бірліктерінің техникалық жағдайы көрсеткіштерін бақылау; екінші кезеңде – машина агрегаттарының техникалық жағдайы көрсеткіштерін бақылау (қозғалтқыш, трансмиссия, қадам жүйесі, басқару механизмдері және т.б.), үшінші кезеңде – жалпы машинаның техникалық жағдайының көрсеткіштерін өлшейді.
Машинаның техникалық жағдайының ортақ көрсеткіші деңгейіне орай сапа дәрежесі орнатылады. Тексеру параметрлерінің мәндерін машинаның паспорттық мағлұматтарына енгізеді, оларды машинаны пайдалану жағдайларында ары қарай тексеру үшін бастапқы параметрлер ретінде пайдаланған жөн.
Машиналарды пайдалану жағдайларында техникалық бақылауды МТА барлық кезеңдерде техникалық жөнді жағдайында қолдау мақсатында пайдаланады. Техникалық тексеруді төсету, пайдалану, техникалық қызмет көрсету, жөндеу мен сақтау барысында іске асырады.
Төсету кезеңі машина механизмдерінің байланыстарын өңдеу сапасын және аяқталуын бақылайды, машинаның өндірістік қолданысқа дайындығын анықтайды, келесі жоспарлы тексеру барысында бастапқы болып табылатын параметрлердің бастапқы мәндерін анықтайды.
МТА өндірістік пайдалану кезеңінде механизатор машинаның қызметтік тексерісін штаттық енгізілген құрылғылар мен сыртқы белгілері бойынша үздіксіз іске асырады, ол белгілерге – шу, дірілдеу, иіс және т.б жатады. Сонымен қатар механизатор ауысымның соңында бірқатар параметрлерді зауыттық нұсқаулыққа сәйкес бақылайды (майдың күюі, белдікті, сымды жөнелтудің тартылуы, шынжырлардағы иілістер, шиналардағы қысымдар және т.б.).
Ай сайынғы техникалық қызмет көрсету барысында машинаның ауысым ішінде жұмысқа дайындығы анықталады.
ТҚ-1, ТҚ-2, ТҚ-3 барысында машинаның келесі ТҚ дейінгі жұмыс істеу мүмкіндігін орнатады. Егер ондай мүмкіндік болмаса, ТҚ қажетті операцияларын немесе жоспардан тыс жөндеуді іске асыру туралы шешім (диагноз) шығарады.
Мезгілдік техникалық қызмет көрсету барысында машинаның пайдаланудың сәйкестендірілген жағдайларына дайындығы анықталады (41).
Машинаның жүйелері мен механизмдерінен жөнсіздіктерді іздестіру (мәлімдемелік тексеру) сапалық белгілер (қуаттылықтың төмендеуі, агротехникалық талаптардың бұзылуы, қалыпты емес шудың, соққылардың пайда болуы, бөлшектердің шектен тыс жылытылуы және т.б.) көрініс тапқан кезде пайдаланылады. Мұндай тексерудің мақсаты жоспарлы емес ағымдық жөндеу нәтижесінде жойылатын жөнсіздіктің орнын, себебін, түрін анықтауға негізделеді.
Жөндеу аяқталғаннан соң оны өткізудің сапасын белгілі параметрлер бойынша бақылайды.
Сақтау кезеңінде тексеруді машиналардың сақталуын қамтамасыз ету үшін іске асырады.
Техникалық тексеруді сонымен қатар МТА пайдаланудың экологиялық жағдайларын бақылау барысында (СО, СН, машиналардың топыраққа тигізетін қалыңдатушы ықпалын, ағынды сулардың жағдайларын және т.б анықтау) пайдалануға болады.
Ауыл шаруашылық өндірісін тексеру құралдарымен қамтамасыз ету және оларды өңдеу машиналарды техникалық пайдаланудың тиімділігін арттырудың кең мүмкіндіктерін ашады.
3.3 Машиналарды тексерудің негізгі әдістері мен қағидалары
Тексеру әдістерін екі топқа бөледі (3.2 сурет): органолептикалық (немесе субъективті) және құралдық (объективті). Параметрлердің өзгеру сипаты бойынша тікелей және жанама әдістерді ажыратады.
| Органолептикалық |
| Есту |
| Иіс сезу ағзаларының көмегімен |
| Вибро-акуистикалық |
| Спектро-графикалық |
| Энергетикалық |
| Тексеру әдістері |
| Тікелей |
| Жанама |
| Басқалары |
| Жылулық |
| Магнитті-электрлік |
| Пневмо-гидравликалық |
| Визуалдық |
| Құралдық |
Тексерудің органолептикалық әдістері өз құрамына қызмет көрсетуді, тексеруді, иіс сезу арқылы тексеруді кіргізеді.
Тыңдау арқылы қалыпсыз соққылардың, шулардың орындары мен сипатын, қозғалтқыш жұмысындағы ауытқуларды, трансмиссиядағ, қадам жүйесіндегі ауытқуларды және т.б анықтайды.
Бақылау арқылы судың, майдың, жанармайдың, тежелу сұйықтығының ағылу орындарын анықтайды. Пайдаланылған газдардың түстерін, түтінделуді, айналым бөліктерінің соғылуын, белдікті және сымды жөнелтулердің тартылыстарын, атқарылатын жұмыстың сапасын талдайды.
Түйсіну арқылы байланыстарды арттырылған жылыту, бөлшектердің дірілдеуін, сұйықтықтың жабысқақтығы деңгейлерін және орындарын анықтайды.
Иіс сезу арқылы тіреу муфталарының ауытқуларын, бензиннің, электролиттің, суытушы сұйықтықтың ағылуын, электрөткізгіштің жөнсіздіктерін және т.б анықтайды.
Құралдық немесе объективті әдістерді техникалық жағдайдың барлық параметрлерін бақылау мен өлшеу үшін пайдаланады, соның барысында техникалық құралдарды пайдаланады.
Параметрлердің өзгеру сипаты бойынша тексеру әдістері тікелей және жанама болып бөлінеді. Тікелей әдістер машиналардың техникалық жағдайларының құрылымдық параметрлерінің өлшенуіне негізделген (мойынтіректердегі саңылаулар, жөндеушілік және сымды жөнелтудегі иілістер, бөлшектердің көлемдері және т.б.). Өзінің қарапайымдылығы салдарынан тікелей әдістер машиналардың сырттарында орналастырылған механизмдер мен түйіндерді бақылау барысында ерекше қолданысқа ие болды. Машинаның ішінде орналасқан нысандардың техникалық жағдайлары параметрлерін өлшеудің тікелей әдістерін пайдалану машинаның жинақтау бірліктерін бөлшектеуге байланысты жоғары еңбек етуді талап етуімен шектеулі.
Жанама әдістер машиналардың жинақтау бірліктерінің техникалық жағдайларының құрылымдық параметрлерін жанама (тексерушілік) параметрлер бойынша машина механизмдерін бөлшектеусіз анықтауға негізделген. Осы әдістердің көпшілігі механикалық үлкендіктерді электрондық тексеру құрылғылары мен қондырғыларын пайдаланумен электрлікке өзгерту негізінде іске асырылады.
Тексеру параметрлерін анықтаудың негізгі әдістерін қарастырайық.
Қысымды өлшеу. Қысымның үлкендіктері Р, қысымның артуы , қысымның төмендеуі ΔР айтарлықтай деңгейде көптеген жинақтау бірліктерінің және машиналар жүйелерінің техникалық жағдайларын және жұмыс көрсеткіштерін анықтайды. Физикалық мәні жаңа машиналардың жүйелері мен желілерінде жұмыс барысында сәйкестендірілген құрылымдар мен маркалардың белгілі үлкендіктерінің орнатылуына негізделеді. Машинаны пайдалану үрдісінде қосымша бөлшектердің тозуы, реттемелеулердің бұзылуы, сүзгіштердің ластануы және т.б нәтижесінде осы параметрлердің өзгерістері орын алады. Олардың ағымдық мәндерін анықтай отыра, осы немесе басқа құрылымдық параметрдің жағдайына баға беруге болады (43). Осылайша, мысалы, жүйедегі қысым бойынша қозғалтқыштың майлануы бастапқы мәннен (0,2…0,7 МПа) шекті мәнге (0,1..0,15 МПа) дейін орнатылып, май сорғышының және сүзгіштердің, иінді және реттемелеу білектерінің байланыс мойынтіректерінің техникалық жағдайларын анықтайды. Май сорғышы мен сүзгіштер факторын жоя отырып, майлау жүйесіндегі қысымның ( ΔPΔt ) өзгеруі бойынша түйіндердің мойынтіректерінің ортақ жағдайларын анықтайды.
Ішкіқ жану қозғалтқыштарының (ІЖҚ) цилиндрлеріндегі қысым қысу желісінің соңында піспек кеңістігінің бітелушілігін сипаттайды (піспекті компрессиялық сақиналардың техникалық жағдайлары, газды реттемелеу қақпақтарының жату тығыздығы). Тексеру нысанын нақтылау бұл жағдайда газдардың ауқымдарын өлшеу жолымен жүреді.
Дизель қозғалтқышының жанармай ұсыну жүйесінің маңызды техникалық жағдай көрсеткіштеріне жанармай шашырату бастамасының қысымы Р жатады.
Гидрожүйелер үшін негізгі бағалау көрсеткіштеріне жататындары: сорғышпен дамытылатын қысым мен өнімділік; сақтандыру қақпақшасының іске қосылу қысымы, прецизиялық жұптардағы тапсырылған қысымдағы ағындар.
Машинаның түрлі аймақтарындағы температураны өлшеу көптеген жинақтау бірліктерінің техникалық жағдайларын анықтауға арналған маңызды тексерушілік әрекет болып табылады. Осылайша, мысалы, қозғалтқыш цилиндріндегі газдардың температурасы оның түсіру сапасын анықтайды, ал пайдаланылған газдардың температурасы – қозғалтқыш цилиндрлеріндегі жұмыс үрдісінің өту сипатын айқындайды. Температуралық параметрлер бойынша желдету мен жылыту, суыту жүйелерінің техникалық жағдайлары анықталады. Температураның түйіндердің мойынтіректеріндегі тапсырылған мәннен артуы машиналардың сәйкестендірілген байланыстарындағы жөнсіздіктердің туындауын растайды.
ІЖҚ жұмысының орнатылмаған тәртіптері барысында иінді біліктің айналым жылдамдығы параметрлерін өлшеу қуаттылық сипаттамаларын анықтау мақсатында іске асырылады.
Қозғалтқыштың динамикалық тәртіптердегі индикаторлық айналым уақыты келесі формуламен анықталады:
мұндағы Mi – қозғалтқыштың индикаторлық айналым уақыты, Н·м;
Mм.п – механикалық шығындар уақыты, Н·м (44);
J– қозғалтқыштың келтірілген инерция уақыты, Н·м/с2;
– иінді біліктің бұрыштық жылдамдығы, рад/с2.
Егер қозғалтқыштың бос қадамда жұмыс істеуі барысында жанармайды жөнелту рычагын жылдам алмастырса, онда қозғалтқыштың жұмыс істеу жылдамдығы жанармайды циклдық ұсыну бойынша орын алады. Ол реттемелеуіштің жұмыс істеу есебінен жанармайды ұсынудың азаюына дейін сипатты болады. Жылдамдату жағдайларында қозғалтқыштың индикаторлық жұмысы қарсылықтар мен механикалық шығындардың инерциялық күштерін бастан кешіруге жұмсалады.
Уақыт теңдеулері негізінде мына шешімге ие болуға болады:
мұндағы Ne – қозғалтқыштың тиімді қуаттылығы, кВт;
ω – иінді білік айналымының бұрыш жылдамдығы, рад/с.
Келтірілген инерция уақыты қозғалтқыштың нақты маркасы үшін үлкендігі тұрақты екенін ескере отыра, былай жазуға болады:
мұндағы Сω – қозғалтқыштың нақты маркасы үшін тұрақты коэффициент.
(3.3) көрсетілгендей, бұрыштық жылдамдықтың өзгеруі бойынша қозғалтқыштың тиімді қуаттылығын анықтауға болады.
Қозғалтқыштың тиімді қуаттылығын қозғалтқыш жылдамдығынығ уақытша интервалы бойынша айналымның төмен жиілігінен nmin ең жоғары жиілігіне nmax дейін жанармайды ұсынудың кенеттен өзгеруі барысында анықтауға болады.
Бұл әдіс электрондық ИМД-Ц тексеру құрылғысында, автоматтандырылған тексерушілік КИ-13940 қондырғысында және КИ-13950 машинотестерінде іске асырылған.
Тексерудің виброакустикалық әдісі машинаның белгілі бір орнында бекітілген есептеуіштен келіп түсетін дабылды өлшеуге негізделген. Виброакустикалық дабыл техникалық нысанның жұмысын жетектейтін механикалық тербелістерді сипаттайды және оның техникалық жағдайының құрылымдық параметрлері туралы ақпараттан тұрады.
Виброакустика әдістері басқа көптеген әдістерден өздерінің әмбебаптылығымен, машиналардың жүйелері мен механизмдеріндегі кішкентай өзгерістерді тез арада анықтаумен ерекшеленеді.
Барлық дірілдеу үрдісінен пайдалы құрамды ерекшелеу үшін жергіліктендірудің түрлі әдістерін пайдаланады: уақытша, жиілікті, амплитудалық, қысымды қайта реттемелеу әдістері (45).
Дірілдеуішті қайта өзгерткішті (есептеуішті) орнату орнын машина байланысы орнына жақындату (3.1 суретті қараңыз), оның сезімтал элементінің бағыттылығы пайдалы дабыл деңгейін арттырудың тиімді әдісі ретінде қызмет етеді. Ол ЭМДП-2М, ЭМДП-3 түріндегі салыстырмалы қарапайым ұсақ габаритті электрондық құрылғылармен тексеру барысында өте маңызды.
Тексерудің магнитті электрлік әдісі тексеру құрылғысының есептеуішіндегі магнитті ағымды тіркеуге негізделген. Индуцирленетін ЭДС магнитті сезгіш есептеуіш элементінде бөлшектің жылдамдығына көлденең, яғни:
мұндағы Uвых – есептеуіштің шығу орнындағы ЭДС;
- – пропорциялылық коэффициенті;
- – бөлшек қозғалысының жылдамдығы;
t – уақыт.
Әдіс орын алмастыруларды, сатылық параметрлерді (шашырату уақыты, жанармайды ұсыну бастамасы, газды реттемелеу сатылары) тіркеп, осы параметрлердің номиналды мәндерге қатынастарын анықтауға мүмкіндік береді.
Бұл әдісті іске асыру ЭМДП, ИМД-2М, стробоскоп және т.б тексеру құралдарының өңдеулерінде қолданысқа ие болды.
Тексерудің спектрографикалық әдісі машина механизмдерінің қуыстарындағы май үлгілері мен басқа сұйықтықтардың бөлшектердің тозу қарқындылықтарын анықтау мақсатында талдауын. Электрография құралдарымен бөлшектердің, трансмиссиялардың, машиналардың қадамды бөліктерінің тозу қарқындылықтарын орнатуға болады. Майларды арнайы талдау үшін КИ-13955 қондырғысы пайдаланылады.
Бақылау-өлшеу құрылғыларының көмегімен тексеру (қызметтік тексеру) машиналарды олардың белгілері бойынша пайдалану үрдісінде іске асырылады. Температура көрсеткіштері бойынша суыту жүйесінің жағдайын сынайды; қысым көрсеткіштері мен дабылдары бойынша – майлау жүйесі мен пневможүйенің дұрыс жұмыс істеуін сынайды; тахометрлер мен спидометрлердің көмегімен жылдамдық тәртіптерін және ауа сүзгішінің ластану деңгейін бақылайды. Машиналар мен агрегаттардың жұмыс көрсеткіштерін үздіксіз бақылауды қамтамасыз ететін енгізілген құралдар қаншалықты жоғары болса, олардың сенімділігі мен жұмыс істеу тиімділігі соншалықты жоғары болмақ (46).
- Машиналарды тексеру құралдары
Ауыл шаруашылығында бақылау-тексеру құралдарының жылжымалы, стационарлық және тасымалданушы кешендерін пайдаланады. Олар нысанға қатысты тексерудің сыртқы құралдары болып табылады және көптеген физикалық үлкендіктерді анықтайды, негізінен статикалық сипаттағы. Басым электрондық құралдар (автоматтандырылған машинотестер, мотор-тестер, гидротестер, қозғалтқыштың қуаттылық индикаторы) динамикалық жылдам өзгеретін параметрлерге негізделіп құрылған. Болашақта енгізілген өлшеу құрылғыларын кеңінен пайдалану күтіледі.
Механикалық тексеру кешендері оларды ауыл шаруашылық өндірісінде пайдалану қағидасы бойынша тасымалданатын, жылжымалы және стационарлы деп бөлнеді.
Тасымалданатын тексеру кешендері (КИ-13901Ф, КИ-13924) ТҚ-1 мен ТҚ-2 барысында тракторларды тексеру үшін, сонымен қатар мәлімдемелік тексеру үшін арналған. Кешендер тасымалданатын шабодандар түрінде атқарылған, оларда шамамен 14…15 тексеру құрылғылары орнатылады. Бұл кешендерді пайдалану ТҚ сапасын арттырып, еңбек шығынын 20…25% төмендетуге мүмкіндік береді. КИ-13924 кешенімен ТҚ-1 барысында тракторларды тексерудің еңбекті қажетсінуі – 0,5 с, ал ТҚ барысында -2 – 1,7 с құрайды.
Жылжымалы тексеру қондырғылары (КИ-13905М, КИ-13925) бақылауаралық кезеңде машинаның жөнсіздіктерін анықтау мен жою үшін арналған (мәлімдеушілік тексеру). Оларды ТҚ-3 және техникалық тексеру барысында тексеру үшін пайдалануға болады.
КИ-13905М қондырғысының басқа қамтылуына арналған тексеру құралдарының кешені УАЗ-453, ал КИ-13925 – ИЖ-2715 автокөлігінде орналастырылған. Бұл жылжымалы құралдарды жабдықтау машиналардың техникалық жағдайларының 100 дейінгі параметрлерін анықтауға мүмкіндік береді.
Стационарлық стендтер мен қондырғылар (КИ-8927, КИ-4935, «Урожай-1Т») тексерудің аралас құралдарына жатады. Мұндай құралдардың агрегаттарының техникалық жағдайларын бағалайтын есептеуіштер негізінен тракторға (күрделі машинаға) орнатылады, ал белгілеуіштер (индикаторлар) одан тыс жерге орнатылып, автономды құрылғылар ретінде қызмет етеді.
КИ-8927 стенді техникалық қызмет көрсету станцияларындағы доңғалақты тракторларды тексеруге арналған, сонымен қатар доңғалақты тракторлардың 100 паркіне арналған. Ол сауда-экономикалық және тежегіш қасиеттерін анықтауға, электрожабдықтау мен тракторлардың гидрожүйелерінің жалпы жағдайын бағалауға мүмкіндік береді.
Шаруашылықтардың және жөндеу кәсіпорындарының ЦРМ үшін КИ-4935 стенді әлдеқайда жарамды, ол тракторлардың көптеген маркаларының қуаттылық және үнемділік көрсеткіштерін анықтауға арналған (47).
«Урожай-1Т» тексеру қондырғысы тракторлардың техникалық жағдайларын бағалауға және реттемелеу мен жөндеу жұмыстарын атқару қажеттіліктерін анықтауға арналған. Тексеру нәтижелері «Қалыпты», «Реттемелеу», «Сүзгішті тазарту», «Жөндеу» жазбалары түрінде көрінеді, ал қалдық ресурстарды болжамдау барысында – сандық индиктордағы сан түрінде көрініс табады.
Электрондық тексеру құралдары, физикалық үлкендіктердің электрлік үлкендіктерге өзгеруін қамтамасыз ете отыра, тиімді әмбебап әдістерді іске асырады, тексеру үрдісінің автоматтандырылуына ықпал етеді.
Бұл жерде пайдаланылатын әдістердің негізгі қағидалары кең таратылған ЭМДП сериясындағы ИМД-Ц, ИМД-2М құрылғыларына негізделген (48).
Осы базада тексеруші өлшеуші болжамдаушы (ДИПС) КИ-13940 жүйесі өңделді, ол тракторлардың, комбайндардың, мал шаруашылығы фермаларындағы жабдықтаулардың қалдықты ресурстарын анықтау мен тексеруге арналған. Бақыланатын және өлшенетін параметрлері төрт жүзге жетеді.
Автоматтандырылған машинотестер (АМТ) КИ-13950 жөндеу кәсіпорындарының ТҚ станцияларында және шаруашылықтардың ЦРМ тракторларды, бидай жинау және азық жинау комбайндарын автоматтандырылған тексеруге арналған. Ол стационарлық, далалық жағдайларда да пайдаланыла алады. «Автомастер АМ-1» атты компьютерлік тексерушілік қондырғы бензин қозғалтқыштарының техникалық жағдайларын тексеруге арналған.
3.5 Тракторлар мен күрделі ауыл шаруашылық машиналарды тексерудің технологиясы. Негізгі ұйымдастырушылық қағидалар
Машиналардың жинақтау бірліктері мен агрегаттарын тексеру үрдісі үш кезеңнен тұрады: дайындау, негізгі және қорытынды кезең.
Дайындау кезеңіне жатады: машинаны тазарту мен жуу, тексеру орнына (постына) орнату, техникалық қызмет көрсету бойынша кейбір операцияларды іске асыру, есептеуіштер мен өлшеу құралдарын монтаждау. Сыртқы тексеру нәтижелері, сонымен қатар жөнсіздіктер туралы механизатордың хабарламалары тексеру картасына енгізіледі (49).
Негізгі кезеңде қозғалтқыштың немесе барлық машинаның қажетті жұмыс тәртіптерін орнатады, жинақтау бірліктері мен агрегаттардың техникалық жағдайлары параметрлерін өлшейді, өлшем нәтижелерін бақылау-тексеру картасына енгізеді.
Қорытынды кезеңде диагноз қояды, соның нәтижесінде машинаны жұмыс істеуге қабілетті жағдайында ұстау үшін қажетті жұмыстардың сипаты мен ауқымын анықтайды, жинақтау бірліктері мен мешинаның қалдықты ресурсын болжамдайды, құрылғылар мен есептеуіштерді шешеді.
Тракторларды тексеру технологиясының өндірістік тексерісі көрсеткендей, дайындау кезеңіне тексерудің жалпы уақытының 80% жұмсалады. Ол тракторлардың тексеруге төмен бейімделуіне байланысты. Сол себепті бақылау-тексеру құралдарын жоғары өнімді және тиімді пайдаланудың маңызды шарты атқарушылар арасында міндеттерді дұрыс бөлу болып табылады.
ТҚ-1 және ТҚ-2 барысында барлық тексеру операцияларын төсеуші-шеберлер атқарады. Трактордың жағдайын бақылауға және қызмет көрсетуге тракторист-машинист және ұста шебері қатысады. Төсеуші-шебер әлдеқайда қиын бақылау-тексеру және реттемелеу жұмыстарын атқарады. Ұста шебері оған көмек көрсетеді және анықталған жөнсіздіктерді жояды.
ТҚ-3 барысында және жөндеу аралық атқарымнын соң күрделі тексерушілік және реттемелеуші операцияларды тексеруші шебер атқарады. Сонымен қатар, ол тексеру нәтижелерін талдайды, олар бойынша ТҚ мен жөндеу жұмыстарының түрлері мен ауқымдарын орнатады, жинақтау бірліктерінің және жалпы трактордың қалдықты ресурсын анықтайды, бақылау-тексеру картасын толтырады.
Мысал ретінде ДТ-75М тракторы үшін тексеру картасының формасы келтірілген (50).
БАҚЫЛАУ-ТЕКСЕРУ КАРТАСЫ (ДТ-75М тракторы)
Шаруашылық______________________________________________________________________
Шаруашылық нөмірі_____________________________________________________________
Соңғы жөндеудің мерзімі мен түрі____________________________________________
Қолданудың (немесе КР) басындағы ортақ атқарым_____________________
Тракторшының жөнсіздіктер туралы мәлімдемесі________________________
_______________________________________________________________________________________
_______________________________________________________________________________________
(тракторшының А.Ж.Ә) (қолы)
Сыртқы тексеру нәтижелері____________________________________________________
_______________________________________________________________________________________
| Механизмдер мен параметрлер | Параметрлердің мәндері | Жөнсіздіктер туралы қорытынды | |||
| ном. | ж.б | а-қ | рет-у | алм/жөн | |
| 1 | 2 | 3 | 4 | 5 | 6 |
| Қозғалтқыш | 66,2 | + 4,6 -3,6 | |||
| Қуаттылығы, кВт | 12 | ||||
| Цилиндрлер бойынша өлшемсіздігі, % | 1750 | + 35 | |||
| Айналымның номиналды жиілігі, мин*1 | 1865 | + 75 -40 | |||
| Айналымның жоғары жиілігі | 0,3-0,5 | 0,15
0,1 |
|||
| Майлау жүйесіндегі қысым:иінді біліктің айналымының номиналды жиілігі барысында, МПа;
иінді біліктің айналымының төмен жиілігі барысында, МПа. |
34 | 80-105 | |||
| ЦПГ газдардың шығуы, л/мин | 66,2 | + 4,6 -3,6 | |||
| Және осымен ары қарай трактордың барлық жинақтау бірліктері мен жүйелері бойынша | |||||
Тексеру нәтижелері туралы қорытынды _____________________________________
_______________________________________________________________________________
Қозғалтқыштың_______________________ , трансмиссияның___________________
басқару механизмдерінің ___________, түсіру қозғалтқышының ____________
гидрожүйенің__________________ қалдықты ресурстары
Тексеруші-шебер_____________________________
Ұста тексеруші-шеберге құрылғыларды орнатып, анықталған жөнсіздіктерді жоюға көмектеседі. Тракторшы-машинист тракторды тексеруге дайындайды және трактор тәртібін өзгерту бойынша шебердің бұйрықтарын орындайды.
Жұмысты бірге бастай отыра, атқарушылардың әрқайсысы операциялардың қатаң анықталған бөлігін атқарады. Ол еңбек шығындарын айтарлықтай төмендетіп, тексерудің дұрыстығын, ТҚ немесе жөндеудің сапасын қамтамасыз етеді.
3.6 Тексеру нәтижелері бойынша машиналардың қалдықты ресурстарын болжамдау
Болжамдау – техникалық тексерудің басты элементтерінің бірі. Болжамдаудың мақсаты – машинаның жинақтау бірліктерінің ауытқусыз жұмыс істеуін қамтамасыз ету.
Машиналардың жинақтау бірліктерінің техникалық жағдайларын болжамдаудың екі түрін ажыратады: орта статистикалық және параметрлерінің өзгеру сипаты (заңдылығы) бойынша.
Орта статистикалық болжамдау машиналарды өңдеу, өндіру және пайдалану барысында алынған орта нәтижелерді өңдеу мен статистикалық талдауға, сонымен қатар параметрлерін орнатуға негізделген.
Орта статистикалық болжамдауды пайдалану жоспарлы ТҚ біріңғай мерзімділігін орнатуды талап етеді.
Параметрлерінің өзгеру сипаты бойынша болжамдау
машинаның жинақтау бірліктерінің жағдайлары параметрлерінің өзгеруі жылдамдықтарын олардың мәндерін өлшеу арқылы анықтауға негізделеді.
Болжамдаудың бұл түрі машиналардың жинақтау бірліктерінің ресурстарын толығымен пайдалану мүмкіндігін береді. Бірақ, өңдеумен байланысты туындайтын қиыншылықтат осы әдіспен машиналардың жинақтау бірліктеріндегі қалдықтарды өлшеуге мүмкіндік бермейді. Сол себепті көптеген жинақтау бірліктері үшін қалдықты ресурстың орта статистикалық болжамдарын пайдаланады. Соның өзінде бақыланатын параметрлердің мәндерін алдын ала есептейді және оларды тексеру технологиясында пайдаланады. Ол мәндерді тексеру шебері құралдық түрде пайдаланады (52).
Параметрдің өзгеру сипаты бойынша болжамдау ауытқусыз жұмыс істеу мерзімдері жинақтау бірлігінің немесе машинаның жөндеу аралық ресурсын анықтайтын жинақтау бірліктері үшін қолданылады. Оларға қымбат жинақтау бірліктері мен бөлшектер жатады. Нақты жинақтау бірлігінің tост қалдықты ресурсын анықтау үшін тексеруші-шебер 3.2 кестеде көрсетілген бастапқы мағлұматтарға ие болуы керек.
3.2 кесте. Қалдықты ресурсты болжамдау үшін қажетті мағлұматтар
| Бастапқы мағлұматтар | Белгіленуі | Ақпарат көзі |
| 1. Жағдай параметрінің номиналды мәні | Пн | Тексерудің технологиялық картасы |
| 2. Тексеру уақытынан бастап қолданысқа дейінгі жинақтау бірлігінің атқарымы | Tн | Мотоесептеуіштің көрсеткіштері мен техникалық құжаттама |
| 3. Тексеру уақытындағы жағдай параметрінің мәні (атқарымнан соң t„) | П(tн) | Өлшем құралдарының көрсеткіштері |
| 4. Жағдай параметрінің шекті мәні | Пп | Тексерудің технологиялық картасы |
| 6. Жағдай параметрінің өзгеру қызметінің көрсеткіші | а | Тексерудің технологиялық картасы |
Жинақтау бірлігінің қалдықты ресурсын анықтау үшін сәйкестендірілген параметрдің мәнін өлшеу қажет және өлшем уақытындағы оның атқарымын білу керек (53). Қалған көрсеткіштердің мәндері тексерудің технологиялық картасынан алынады. Қалдықты ресурсты болжамдаудың сызбасын қарастырып көрейік.
3.3 сурет. Жинақтау бірлігін (бөлшекті) қолданудың бастауынан бастап белгілі атқарым жағдайындағы қалдықты ресурсты болжамдау сызбасы:
I – атқарым кезеңі;
II – тозудың орнатылған жылдамдығындағы қалыпты жұмыс кезеңі;
III – тексерілетін жинақтау бірлігінің немесе бөлшектің шекті жағдайының орын алу кезеңі;
ИП – жағдай параметрінің шекті өзгеруі, ИП = ПП – ПН ;
И(tн) – тексеру уақытына қарай жағдай параметрінің өзгеруі (tн атқарымынан соң); И(tн)=П(tн) – ПН.
Қалдықты ресурсты есептеу 3.5 формуласы бойынша жүреді.
Жинақтау бірлігінің қалдықты ресурсын (3.5) формуласы бойынша анықтау үшін сәйкестендірілген параметрдің мәнін өлшеп, өлшеу уақытындағы атқарымды білу керек. Қалған көрсеткіштердің мәндері тексерудің технологиялық картасынан алынады.
МЕМҒЗТИ мағлұматтары бойынша, α мәндері тракторлар мен ауыл шаруашылық машиналары үшін 0,8…2,0 шеңберінде жатыр.
α көрсеткішінің мәндері кейбір жинақтау бірліктері мен тракторлардың бөлшектері үшін 3.4 кестесінде көрсетілді (54).
3.4 кесте. Тракторлардың жинақтау бірліктері мен бөлшектеріне арналған α көрсеткішінің мәні.
| Техникалық жағдай параметрлері | Мәндері | |
| 1. | Қозғалтқыштың қуаттылығы | 0,8 |
| 2. | Картерге кіретін газдардың шығыны: | |
| Сақиналарды алмастыруға дейін | 1,3 | |
| Сақиналарды алмастырудан соң | 1,5 | |
| 3. | КШМ саңылаулар | 1,4 |
| 4. | Тербеліс мойынтіректеріндегі саңылаулар | 1,5 |
| 5. | Валиктердің, саусақтардың және осьтердің тозуы | 1,4 |
| 6. | Шынжырлы сымдардың тозуы | 1,0 |
Диагноздың түпнұсқалылығына тексеру нысандары жағдайларының параметрлік өзгерістері ықпал етеді. 3.5 кестеде параметрлердің бірқатары бойынша дизель қозғалтқышын тексерудің түпнұсқалылығы келтірілген.
Келтірілген мағлұматтарда көрсетілгендей, тексеру әдістері түпнұсқалылық бойынша құралдық әдістерден нашарлау. Сол себепті техникалық тексерістің жаңа объективті құралдарын өңдеу машиналар мен жабдықтауларды пайдаланудың сенімділігі мен тиімділігін арттырудағы маңызды резервтердің бірі болып табылады.
3.5 кесте. Өлшенетін параметрлер мен сыртқы белгілер бойынша трактор қозғалтқыштарын тексерудің түпнұсқалылығы
| Параметрі (сыртқы белгісі) | Тексерудің түпнұсқалылығы | |||||
| Жұқа тазарту сүргішінің алдындағы қысым | 0,82 | |||||
| Плунжерлі жұптармен дамытылатын қысым | 0,88 | |||||
| Жанармайды шашырату қысымы | 0,83 | |||||
| Жанармайды шашырату уақыты | 0,86 | |||||
| Картерлі газдардың шығыны | 0,86 | |||||
| КШМ сомалық саңылау | 0,88 | |||||
| Майлау жүйесіндегі қысым | 0,83 | |||||
| Майлау жүйесіндегі температура | 0,81 | |||||
| Суыту сұйықтығының емпературасы | 0,90 | |||||
| Желдеткіш белдігінің тартылуы | 0,79 | |||||
| Қозғалтқыштың ЦПГ соққылар | 0,68 | |||||
| Қозғалтқыш қара түтінмен түтіндейді | 0,68 | |||||
| Жанармайдың жоғары шығыны | 0,61 | |||||
| Қозғалтқыш әрең іске қосылады | 0,52 |