І Кіріспе
Зерттеудің өзектілігі. Бүгінде деректерді автоматтандырылған тұрғыда жинаудың ең көп таралған технологияларының бірі – штрих-кодтау. Автоматты сәйкестендіру көбінесе штрих-кодта кодталған ақпаратты қолдану және оқу арқылы ақпаратты автоматты түрде тануды, декодтауды, өңдеуді, беруді және жазуды жүзеге асырады.
Штрих-кодтар бақылауды қажет ететін заттар туралы ақпаратты тез, қарапайым және ең бастысы дәл оқуға және жіберуге мүмкіндік береді. Штрих-код белгілері кез-келген бетке оңай жабыстырылады, сонымен қатар оларды тікелей қораптарға, конверттерге, бөтелкелерге, орамаларға, кітаптарға, жиһаздарға, карточкаларға және сәйкестендіруді қажет ететін көптеген заттарға қолдануға болады.
Штрих-кодпен ақпаратты кодтаудың мәні неде (bar-code)? Оны кодтап жатқанша жаза салған оңай емеспа? Жоқ, оңай емес! Белгілі бір графикалық символдардағы ақпаратты кодтау бұл ақпаратты арнайы сканерлердің көмегімен ыңғайлы және жылдам оқуға мүмкіндік береді. Есіңізде болсын, дүкендердегі кассирлер енді баға белгісіне қарап, кассадағы бағаны қолмен жүргізудің қажеті жоқ. Оның орнына, олар жай ғана сканерге қарайтын штрих-кодпен тауарларды алып жүреді және деректер автоматты түрде оқылады.
Штрих-кодтар пайда болғаннан бері ақпаратты енгізу дәлірек және жылдам болды, сәйкесінше ақпаратты өңдеуге байланысты барлық процестер тезірек және дәл бола бастады. Белгілі бір жұмыстың, құралдардың, материалдардың немесе кез-келген қозғалатын заттың мақсатын немесе ағымдағы күйін анықтау үшін көп уақыт кетеді. Штрих-кодтар тауардың қозғалысын қадағалауға көмектеседі және осының арқасында уақытты үнемдеуге, сұраныстарға жедел жауап беруге және кез келген өзгерістерге ден қоюға мүмкіндік береді. Штрих-код жүйесі кез-келген бизнес үшін керемет артықшылықтар ашады. Штрих-кодтардың көмегімен ақпаратты жинау және жазу тезірек және дәл процестерге айналады, бұл сізге бағаны төмендетуге, қателіктердің ықтималдығын нөлге дейін азайтуға, сонымен қатар айналымның барлық процестерін жеңілдетуге мүмкіндік береді. Ақпаратты кодтаудың негізгі принциптерін тани отырып, оны тәжірибе жүзінде жасап үйрену зерттеуіміздің өзектілігі болмақ.
Зерттеу нысаны: штрих-кодтар.
Зерттеу пәні: штрих-кодтарды оқу тәсілі
Зерттеу болжамы: Штрих-код, кр код көптеген ақпараттық белгілерден айырмашылығы, ақпараттық және сәйкестендіру сипатының жалпы функцияларын ғана емес, сонымен бірге жалған ақпараттың басқа түрлерімен бірге жүретін ақпараттық жалғандықты тануға мүмкіндік береді.
Зерттеудің мақсаты: Ақпаратты кодтаудың негізгі принципін анықтау, қолдану аясын қарастыру. Ақпараттарды кодтаудың адамзат өміріндегі маңыздылығын анықтау. Кодтау әдістерін тәжірибе жүзінде меңгеру.
Зерттеу міндеттері:
- ақпаратты кодтау туралы жан-жақты деректермен танысу;
- ақпараттық кодтардың шығу тарихы туралы іздену;
- кодтардың қолданылу аясымен танысу;
- штрих-кодтаудың артықшылықтарын көрсету.
- ақпаратты кодтау әдістерін үйрену.
Әдістері: зерттеу талдау, бақылау, кітаптардан, журналдардан, интернет-сайттардан ақпарат жинау, тәжірибе жасау.
ІІ Негізгі бөлім
- 1 Ақпаратты кодтау тарихы және әдістері
Ақпаратты кодтаудың алғашқы әдістері.
Көптеген кодтар біздің өмірімізге өте берік кіріп алған. Сонымен, біздің елде қарым-қатынас жасау үшін де код қолданылады, ол – оқазақ тілі. Мәтінді жазуды графикалық элементтерді (әріптер, иероглифтер) қолдана отырып, сөйлеуді кодтау әдісі ретінде қарастыруға болады. Жазылған мәтін – бұл сөйлеу мазмұнын қамтитын код.
Таяқтарды, ілгектерді және олардың қиылыстарын қолдана отырып сөйлеуді жазу әдісі иероглиф деп аталады және біздің дәуірімізге дейінгі V-IV мыңжылдықтардағы Ежелгі Мысырға жатады. Сондай – ақ, белгісіз жазудың тағы бір түрі пайда болды – Месопотамияда сына жазуы. Кейінірек, 2-3 мың жылдан кейін Финикияда біз қолданатын алфавиттік хат пайда болды. [1]
Ежелгі адамдардың жартастағы суреттері
Ақпаратты шифрлау әдісі.
Адамдар арасында қарқынды ақпарат алмасу бар және ол ашық-телеграф, телефон, радио, теледидар және т.б. және жабық, қорғалған болуы мүмкін. Жазу, сызу дамыған сайын оларды құпияландыру қажеттілігі туындады, маңызды хабарды басқалардың білмеуі қажет болды. Криптография – құпия жазу – бұл жазуды тек бастамашылар үшін түсінікті етуге немесе шешуге арналған жазу әдісі.
Бұл туралы ең алғашқы жазбалар Ежелгі Мысыр дәуіріне жатады. Құпия жазу үшін шифрлау әдісі қолданылды, оны заңсыз пайдаланушылардан қорғау мақсатында ақпаратты түрлендіру әдісі қолданылады. [ 2]
Шифрлау – тек жазған және алатын адамға белгілі құпия әдіспен кодтау.
Кодтаудың ежелгі әдістерінің бірі – Цезарь шифры. Бұл шифр келесі мәтінді түрлендіруді жүзеге асырады: бастапқы мәтіннің әр әрпі алфавиттегі келесі әріппен ауыстырылады. Ол хабарламаларды мәтін мағынасыз болып көрінетін етіп өзгертті. Әр хабарлама толық шаршыға тең әріптер санынан тұрды.
| М | А | Ц | А | Н |
| А | Т | А | В | А |
| Т | И | Р | С | У |
| Е | К | И | Е | К |
| М | А | Ц | Х |
Мысалы, «Математика – барлық ғылымдардың патшайымы» «Математика – царица всех наук» сөзі осы шифрмен түрлендірудің келесі кезеңдерінен өтеді: біз әріптерді 5х5 квадратының бағандарына тыныс белгілерінсіз бір-бірлеп орналастырамыз; бағандарды жолға қайта жазамыз: МАЦАНАТАВАТИРСУЕКИЕКМАЦХ[ 8 ]
Кодтар-сандар
Сан ұғымы математика үшін де, информатика үшін де маңызды. Ежелгі заманнан бері адамдар санай бастаған кезде сандарды жазу қажеттілігі туындады. Әр түрлі Сандық жүйелер пайда болды (рим, араб және басқалары). Біз ондық сан жүйесін қолданамыз, ол Үндістанда, V ғасырда пайда болды.
Біздің өмірімізде сандық кодтар жиі қолданылады.
Мысалы, сандық код бағалау үшін қолданылады
мектептегі білім («5» саны – жақсы білім коды, «4» – жақсы білім коды, » 3 » – қанағаттанарлық, «2» – жаман).
Әрбір елді мекеннің алты саннан (пошта индексі) тұратын өз коды бар. Ол конвертте немесе сәлемдемеде арнайы бөлінген жерде жазылуы керек. Код арқылы сіз хатты қайда жіберуге болатындығын біле аласыз.
Ресей Федерациясының тіркеу нөмірлік белгілері-автомобильдерді, мотоциклдерді, жүк, арнайы, Құрылыс техникасы мен тіркемелерді есепке алу үшін қолданылатын арнайы символдық белгі. [ 3 ]
Штрихтық код (штрихкод) — бұйымның бетіне, таңбалануына немесе қаптамасына түсірілетін, оны техникалық құралдармен оқылатын, қара және ақ жолақтардың не басқа геометриялық фигуралардың тізбегімен оқуға мүмкіндік беретін графикалық ақпарат.
1948 жылы Филадельфиядағы (Пенсильвания штаты, АҚШ) Дрексель университетінің технология институтының аспиранты Бернард Сильвер (1924-1962) жергілікті азық-түлік желісінің Президенті декандардың бірінен Өнімді бақылау кезінде автоматты түрде оқитын жүйені құруды сұрағанын естіді. Сильвер бұл туралы достарына — Норман Джозеф Вудландқа (1921-2012) және Джордин Джохансонға айтты. Үшеуі әртүрлі таңбалау жүйелерін зерттей бастады. Олардың алғашқы жұмыс жүйесі ультракүлгін сияны қолданды, бірақ олар өте қымбат болды, сонымен қатар уақыт өте келе жоғалып кетті.
Бұл жүйенің жүзеге асатынына сенімді Вудланд Филадельфиядан кетіп, жұмысын жалғастыру үшін әкесінің пәтеріне Флоридаға көшті. Оның келесі шабыты күтпеген жерден Морзе кодын берді – ол жағалаудағы алғашқы құм кодын қалыптастырды. Оның өзі айтқандай: «Мен жай ғана нүктелер мен сызықшаларды кеңейтіп, олардан тар және кең сызықтар жасадым». Соққыларды оқу үшін ол саундтрек (дыбыстық трек) технологиясын, атап айтқанда кинофильмдерде дыбысты жазу үшін қолданылатын оптикалық саундтректі бейімдеді. 1949 жылы 20 қазанда Вудланд пен Сильвер 1952 жылы 7 қазанда қанағаттандырылған өнертабысқа өтініш берді.
1951 жылы Вудланд пен Сильвер IBM компаниясын өз жүйесін дамытуға қызықтыруға тырысты. Компания идеяның іске асырылуы мен тартымдылығын мойындай отырып, оны жүзеге асырудан бас тартты. IBM алынған ақпаратты өңдеу күрделі жабдықты қажет етеді және болашақта бос уақыт болған жағдайда оны дамыта алады деп есептеді.
1952 жылы Вудланд пен Сильвер патентті Филко компаниясына сатты. Сол жылы Филко патентін RCA компаниясына қайта сатты.
- 2 Ақпаратты кодтаудың сызықтық және екіөлшемді әдістері
Ақпаратты сызықтық кодтау
Екі өлшемнен айырмашылығы сызықтық (әдеттегі) штрих-кодтар деп аталады, олар бір бағытта (көлденең) оқылады. Ең көп таралған сызықтық символдар: EAN, UPC, Code39, Code128, Codabar, Interleaved 2 of 5. Сызықтық символизм арзан сканерлер оқитын қарапайым штрих – кодтарды қолдана отырып, ақпараттың аз мөлшерін (20-30 таңбаға дейінгі сандар) кодтауға мүмкіндік береді. EAN-13 символикалық кодының мысалы:
Ақпаратты екі өлшемді кодпен кодтау
Ақпараттың үлкен көлемін кодтау үшін екіөлшемді символ жасалды. Мұндай кодты декодтау екі өлшемде (көлденең және тігінен) жүзеге асырылады. Екі өлшемді кодтар көп деңгейлі (stacked) және матрицалық (matrix) болып бөлінеді. Көп деңгейлі штрих-кодтар тарихи түрде бұрын пайда болған және бірнеше қарапайым сызықтық кодтар болып табылады. Матрицалық кодтар ақпараттық элементтерді тігінен неғұрлым тығыз орналасады.
Қазіргі уақытта кең таралумен қолданылатын көптеген екі өлшемді штрих-кодтар жасалды. (кесте штрих-код сипаттамаларын салыстыру) мұнда бірнеше кодтар бар: Aztec Code; Data Matrix; MaxiCode; PDF417; QR коды; Microsoft Tag.
- 3 Штрих-кодтан мәліметтерді алу алгоритмі
Біздің елімізде ең көп таралған штрих-кодтар-13 саннан тұратын JEAN-13 және 8 саннан тұратын EAN-8.
Штрих-код туралы деректер банкі орналасқан елдің коды екі немесе үш санмен көрсетіледі. Кейбір елдердің кодтары кестеде келтірілген (1-қосымша)
штрих-код туралы деректер банкі орналасқан елдің коды;
өндірушінің коды;
тауар коды;
бақылау нөмірі.
Штрих-кодтау принципі
Штрих-кодтау принципі – әр түрлі ені бар қара және ашық жолақтардың (штрихтар мен бос орындар) кезектесуі түрінде алфавиттік-сандық таңбаларды кодтау, кодтарды шифрлайтын және ақпаратты компьютерге жіберетін сканерлеу құрылғысының көмегімен оқу. ШК – автоматты сәйкестендірудің ең көп таралған құралдарының бірі. Кодтарды шифрлау сканерлеу құрылғыларымен жүзеге асырылады. Еуропалық тауар нөмірлеу қауымдастығының (EAN) кодтары 13 саннан тұрады (кейде – шағын орам өлшемдері үшін 8-ден).
Алғашқы 2 (3) сандар өндіруші елдің кодын білдіреді (Ұлыбритания-50, Испания — 84, Германия — 400-440, Ресей — 460-469, Қытай — 690, Беларусь — 481).
Келесі бес сан (3-5 немесе 3-7) – өндіруші кәсіпорынның кодын белгілі бір өндіруші ұйымға елдің ұлттық орталықтандырылған ұйымды танытады.
Келесі бес (6-7 немесе 8-12) – тауар коды, дайындаушы ұйым немесе сатушы өз кәсіпорны шегінде тіркеу нөмірі түрінде дербес береді. Бұл сандарда өндіруші сәйкестендіру үшін қажетті деректерді кодтай алады: атауы, сорт, артикул, түсі, массасы, мөлшері және т. б.
Соңғы сан — штрих-кодты сканер EAN алгоритміне сәйкес оқуға арналған бақылау саны. Бақылау саны арифметикалық амалдардың белгілі бір реттілігі арқылы анықталады.
Модуль штрих енінің бірлігі ретінде қабылданады — ең тар штрих немесе ені 0,33 мм бос орын. Әр сан екі штрихпен және екі бос орынмен топтастырылған жеті модульмен кодталады. Мысалы, 4 саны 1011100 ретінде ұсынылған. Штрих пен кеңістіктердің ені – бірден үш модульге дейін.
Код туралы ақпарат штрихтің ені, бос орындар және олардың тіркесімі болып табылады. EAN-13 символының номиналды өлшемі – біріншіден соңына дейін — 31,35 мм. Кодтың айналасында бос орын болуы керек, сондықтан номиналды ені 37,29 мм. ШК басында және соңында сканерлеудің басы мен соңын көрсететін ұзартылған жиек сызықтары орналастырылған.
Штрих-код функциялары
Штрих-код, көптеген ақпараттық белгілерден айырмашылығы, ақпараттық және сәйкестендіру сипатындағы жалпы функцияларды ғана емес, сонымен қатар бірқатар қосымша функцияларды да орындайды:
машина оқитын құрылғылардың көмегімен тауарларды автоматтандырылған сәйкестендіру;
– тауар қорларын автоматты түрде бақылау және есепке алу;
тауарларды бөлу процесін жедел басқару: тауарларды жөнелту, тасымалдау және сақтау;
сатып алушыларға қызмет көрсету жылдамдығы мен мәдениетін арттыру;
маркетингтік зерттеулерді ақпараттық қамтамасыз ету.
Штрих-кодты тексеру
Соңғы сан – санауға болатын бақылау саны, оны қолданудың дұрыстығы келесі алгоритм бойынша тексеріледі:
- Бақылау санын қоспағанда, 1-ден 12-ге дейінгі орындардың штрих-бағандарындағы сандарға тағайындалады
- Жұп жерлерде орналасқан сандарды қосады және алынған соманы 3-ке көбейтеді. Мысалы: 6 + 7 + 0 + 5 + 0 + + 1 = 19; 19×3 = 57;
- Тақ жерлерде орналасқан сандарды қосады. Мысалы: 4+0+0+9+2+0= 15;
- 2 және 3 тармақтарда алынған нәтижелер қосылады және екі немесе үш таңбалы сан алынады. Мысалы: 15 +97 =112;
- Алынған қорытынды сомадағы тек соңғы орында тұрған санды қалдырады. Мысалы: 2;
- Алынған санды 10-нан алып тастайды. Алынған нәтиже – бұл штрих-кодта көрсетілгенге сәйкес келуі керек бақылау нөмірі. Мысалы: 10 – 2 = 8.
- 4 Штрих-кодтаудың практика жүзінде қолданылуы
Саудада
Штрих-кодты пайдалану тауарды қабылдаудан бастап баға белгілеуге дейінгі барлық процестерді автоматтандыруға мүмкіндік береді.
Әрбір есептік бірліктің, соның ішінде ақша қаражатының қозғалысын бақылау.
Тауарлық қалдықтарға талдау жүргізу және уақтылы тапсырыстарды жүзеге асыру.
Әрине, бұл тұтынушыларға қызмет көрсету сапасын жақсартады, нәтижесінде дүкеннің жалпы кірісін арттырады.
Өндірісті автоматтандыру
Бұйымды өндірудің барлық кезеңінде автоматты сәйкестендіру жүзеге асырылады.
шикізат пен материалдарды қабылдау, сақтау, дайындау, сапасын бақылау, буып-түю, дайын бұйымдар мен жартылай фабрикаттарды жинау, бұйымдарды тапсырыс берушілерге жөнелту.
Штрих-кодты қолдану осылайша өндіріс процесінің барлық кезеңдерінде материалдардың, жартылай фабрикаттар мен дайын өнімдердің қозғалысын нақты есепке алуға мүмкіндік береді.
Ақпаратқа ие бола отырып, орындалатын тапсырыстар, шикізатты, материалдарды жеткізу туралы қажетті шешімдер қабылдау, технологиялық процеске өзгерістер енгізу.
Сондай-ақ жедел және дәл экономикалық және қаржылық есепті жүзеге асыру.
Қойманы автоматтандыру
Қоймада қандай да бір өнім келіп түскен және кейіннен сақталған кезде әрбір есепке алу бірлігі міндетті түрде штрих-коды бар заттаңбамен таңбаланады. Бұл жағдайда штрих-код объект туралы ғана емес, оның орналасқан жері туралы да ақпаратты қамтиды (бөлік, сөре, контейнер және т.б.).
Кейінгі операциялар кезінде (беру, жылжыту) қойма қызметкері тиісті дерекқорды қолдана отырып, тез және дәл іздей алады, қажетті құжаттарды қалыптастырады және қоймадан өнімдер мен материалдарды шығарады.
Штрих-кодтау дәл есепке алуды, қоймадан өнімді беру кезінде жылдам қызмет көрсетуді қамтамасыз етеді, қателерді азайтады және сақталатын өнімнің қозғалысы мен қаржы ағындары туралы толық ақпарат береді.
Штрих-кодты оқу
Штрих-кодты оқу үшін:
Стационарлық және портативті лазерлік сканерлер 60 см-ден 5-6 м-ге дейін әр түрлі қашықтықта штрих-кодты оқуға мүмкіндік береді;
ШК оқу жүйелерімен жабдықталған кассалық сканерлер: тұтқалар, қарындаштар, лазерлік тапаншалар және т. б. түріндегі оптикалық байланыс оқығыштары.
Штрих-кодты оқуға арналған қарапайым және қол жетімді құрылғылар – бұл қарындаштар, бірақ оларды оператор жапсырмада қарындашпен тарта алатын кезде қолдануға болады. Шағын дүкендерде оларды қолдануға болады, ал үлкен қоймаларда немесе супермаркеттерде бұл мүмкін емес.
D-500 кассалық сканері супермаркеттердің кассалық аппараттарында қолдануға арналған. Жапсырманың еркін бағдары бар кодты қашықтықтан жылдам оқуға көп жолды сканерлеу арқылы қол жеткізіледі, бұл клиенттерге қызмет көрсетудің жоғары өнімділігін қамтамасыз етеді. Кірістірілген декодер барлық белгілі тауарларды кодтау жүйелеріне теңдестірілген. Қымбат болғандықтан, бұл құрылғыны пайдалану экономикалық тұрғыдан үлкен сатып алушылар ағыны мен айналымы бар ірі дүкендерде ғана мүмкін.
Сканерлеу құрылғысы белгілі бір өнімді сату туралы ақпаратты компьютерге жібереді, онда оның қорлары туралы ақпарат Сауда алаңында және қоймада сақталады. Егер қор рұқсат етілген стандарттардан аз болса, онда электронды байланыс құралдары арқылы тауарды қоймада толтыру қажеттілігі туралы сигнал беріледі. Қоймада орнатылған сканерлер қажетті тауарды автоматтандырылған сәйкестендіруді жүзеге асырады және арнайы құрылғылардың көмегімен тауар сауда залына тасымалданады.
Штрих-код, әдетте, жалғандықтың басқа түрлерімен бірге жүретін ақпараттық жалғандықты тануға мүмкіндік береді.
Штрих-код көптеген импорттық және отандық тауарлардың көліктік немесе тұтынушылық қаптамасына типографиялық тәсілмен немесе желімделетін заттаңба немесе затбелгі көмегімен қолданылады. Штрих-код қаптаманың артқы қабырғасына төменгі оң жақ бұрышында шетінен кемінде 20 мм қашықтықта жазылуы тиіс. Қаптаманың бүйір қабырғасына, төменгі оң жақ бұрыштағы затбелгіге жағуға жол беріледі. Жұмсақ орамадағы таңдайды, онда штрихтар болады табанының бір-біріне параллельді орау. Штрих – кодты таңбалаудың басқа элементтері (мәтін, суреттер, перфорация) бар жерде араластыруға болмайды.
Логистикалық процестерді автоматтандыру
Көлік ағындарын дұрыс ұйымдастыру үшін штрих-кодтау қажет. Штрих-кодтар мәліметтер базасында сақталатын жүк және жеткізу мекен-жайы туралы ақпаратты қамтуы мүмкін. Деректерді талдау нақты уақыт режимінде жүктің сипаты, оның мөлшері, тасымалдау орны мен уақыты туралы толық және сенімді ақпарат алуға мүмкіндік береді.
Бұл жүкті қалыптастыру кезінде, құжаттаманы ресімдеу кезінде және оның жеткізілуін ұйымдастыру кезінде қателерді болдырмауға мүмкіндік береді.
Штрих-кодтаудың артықшылықтары:
* объектілерді сәйкестендіру дәлдігі;
* штрих-кодтар жылдам, қарапайым және ең бастысы дәл оқуға және беруге мүмкіндік береді;
* бақылауды қажет ететін заттар туралы ақпарат;
* штрих-кодтау ақпараттану деңгейін айтарлықтай арттыруға мүмкіндік береді;
* тізбектерге қатысатын кез-келген маман жұмысын жеңілдетеді;
* өндіруші-сақтау-жеткізу-тұтынушы;
* қоймалық немесе сатылған тауарлардың нақты есебі.
Басшыдан орындаушыға дейінгі кез-келген қызметкер нақты уақыт режимінде қоймада қанша тауар бар, сауда залында қанша, қоймадан қанша сатылды немесе берілді, Тапсырыс берушіге қанша дайындалды немесе жеткізілді деген ақпарат ала алады. Жұмыс уақытын үнемді пайдалану.
Штрих-кодтау ақпаратты жинау процесін және оны кейінгі талдауды автоматтандыруға мүмкіндік береді, бұл қол еңбегін пайдалануды толығымен жояды. Бұл қызметкерлердің жұмыс уақытын дұрыс жоспарлауға мүмкіндік береді. Ақпаратты алу және өңдеу жылдамдығын арттыру.
Тиісінше, бұл клиенттерге қызмет көрсету немесе тапсырыстарды қалыптастыру және оларды жеткізу уақытын қысқартады. Бұл Тапсырыс берушілермен жұмыс сапасын жақсарту және кәсіпорынның жағымды имиджін қалыптастыру үшін өте маңызды.
Қолмен салыстырғанда нысандарды автоматты түрде анықтау кезінде қателерді азайту. Штрих-кодтау объектілерді дұрыс сәйкестендіруге, түгендеуді жүргізуге, сауда немесе тауарлармен басқа да операцияларды жүргізуге адам факторының әсерін толығымен жоюға мүмкіндік береді.
- 5 QR коды – заман талабына сай ақпараттарды кодтау құралы
Адамзат қоғамының қалыптасуының әр жаңа кезеңімен ақпарат барынша сұранысқа ие болуда және маңызды ресурсқа айналуда. Ақпарат қорғауды қажет етеді, ол үшін ақпарат көбінесе жіберуші тарапынан кодталады және алушы тарапынан шифрланады. QR коды сканерлеу құрылғысы бар кез-келген адам шеше алатын ақпараттың аралық кодталған күйі болып табылады. QR кодтары адамға қажетті ақпаратты ыңғайлы, заманауи және тез алуға көмектеседі.
Сонымен, QR кодына нақты анықтама береміз. QR-код (ағылш. Quick Response Code – жылдам әрекет ету коды; қысқаша. QR code) – матрицалық штрихкодтар (немесе екі өлшемді штрихкодтар) типіне арналған тауарлық белгі. Штрих-код – ол бекітілген объект туралы ақпаратты қамтитын техникалық құрал оқитын оптикалық белгі.
QR-код кез келген өндірілетін өнімге орналастырылатын әдеттегі штрих-кодтың екі өлшемді көрінісі болып табылады. QR кодта сақталған ақпаратқа жедел қол жеткізуді білдіреді. Бір қарағанда, QR коды көптеген ақпаратты орналастыра алмайтын сияқты көрінуі мүмкін, бірақ іс жүзінде мұндай кодтың сыйымдылығы өте үлкен және олар қандай ақпаратты кодтағысы келетіндігіне байланысты.
Жұқа сәулемен сканерленген ескі штрих-кодтан айырмашылығы, QR коды сенсормен немесе камерамен екі өлшемді сурет ретінде анықталады. Кескін бұрыштарындағы үш квадрат және код бойынша кіші синхрондау квадраттары кескіннің өлшемін және оның бағытын, сондай-ақ сенсор кескіннің бетіне орналасқан бұрышты қалыпқа келтіруге мүмкіндік береді. Нүктелер бақылау сомасы бойынша тексерумен екілік сандарға аударылады.
QR кодындағы ақпаратты бірнеше жолмен кодтауға болады, ал белгілі бір әдісті таңдау қандай таңбалардың қолданылатынына байланысты болады. Егер 0-ден 9-ға дейінгі цифрлар ғана пайдаланылса, онда цифрлардан басқа латын әліпбиінің әріптерін, бос орынды және ±*/$%*символдарын шифрлау қажет болса, цифрлық кодтауды қолдануға болады, алфавиттік-сандық кодтау қолданылады. Сондай-ақ, қытай және жапон таңбаларын шифрлау және байтты кодтау үшін қолданылатын кандзи кодтау бар. Кодтаудың әр әдісінің алдында бос бит тізбегі жасалады, содан кейін ол толтырылады.
QR кодында міндетті өрістер бар, олар кодталған ақпаратты қамтымайды, бірақ кодты ашуға арналған ақпаратты қамтиды. Бұл:
Іздеу үлгілері
Туралаушы өрнектер
Синхрондау жолақтары
Маска коды және түзету деңгейі
Нұсқа коды (7-ші нұсқадан)
Сондай-ақ кодтың айналасында міндетті шегініс. Шегініс – бұл ақ модульдердің жақтауы, ені – 4 модуль. ( Сур. 1)
ІІІ Тәжірибелік бөлім
- 1 MS Excel ортасында MS Office қосымшасы арқылы штрих-кодтарды зерттеу
Біз сатылатын тауарлардың түпнұсқалығын анықтау үшін бірнеше тауар атауларын қарастырдық. Штрих-кодтау принципін нақты мысалдармен қарастырыңыз.
Мысал 1. Парфюмнің түпнұсқалығын штрих-код бойынша тексеру
- 84 – Өндіруші ел Испания
- 2735 – өндіруші кәсіпорын
- 95020 – тауар коды
- 8-бақылау саны (түпнұсқалығын тексеру үшін)
Тексеру:
- 4+7+9+9+0+0 = 29
- 29*3= 87
- 8+2+3+5+5+2= 25
- 87+25 =112
- 2
- 10-2=8
Қорытынды: тексеру нөмірі алынған санмен сәйкес келді, өндіруші елдің коды қаптамада көрсетілгенге сәйкес келеді, яғни бұл өнім шынайы.
Мысал 2. Парфюмнің түпнұсқалығын штрих-код бойынша тексеру
- 33 – Өндіруші ел Франция
- 51500 – кәсіпорын коды
- 95424 – тауар коды
- 7-бақылау саны
Тексеру:
- 3+1+0+9+4+4=21
- 21*3=63
- 3+5+5+0+5+2=20
- 21+63=84
- 4
- 10-4=6
Қорытынды: бақылау цифры алынған санмен сәйкес келмейді, яғни өнім шынайы емес.
Мысал 3. Парфюмнің түпнұсқалығын штрих-код бойынша тексеру
- 80 – Өндіруші ел Италия
- 11530 – кәсіпорын коды
- 85000 – тауар коды
- 5 – бақылау саны
Тексеру:
- 0+1+3+8+0+0=12
- 12*3=36
- 8+1+5+0+5+0=19
- 19+36=55
- 5
- 10-5=5
Қорытынды: тексеру нөмірі алынған санмен сәйкес келді, өндіруші елдің коды қаптамада көрсетілгенге сәйкес келеді, яғни бұл өнім шынайы.
Осылайша, тауарлар тобын тексере отырып, біз MS Excel ортасында MS Office қосымшасын қолдана отырып, штрих-кодты тексерудің автоматтандырылған жүйесін құру қажеттілігіне жеттік. (Электрондық қосымша).
Штрих-кодтарды зерттеу алгоритміне сәйкес біз MS Excel ортасында MS Office қосымшасында есептеу формулаларын жасадық.
Пайдаланушы кестеге штрих-код сандарын енгізеді
Біз формула бойынша соманы есептейміз: =((B4 + D4 + F4 + H4 + J4 + L4) * 3)+(A4 + C4 + E4 + G4 + I4 + K4)
Қорытынды сан мына формула бойынша алынады: =10-ОСТАТ (M4; 10)
Пайдаланушы басқару нөмірін O3 ұяшығына енгізеді
Өнімнің түпнұсқалығы туралы қорытынды формула бойынша алынады: =егер (M6=O3; «шынайы»; «жалған»).
Автоматтандырылған жүйенің толық көрінісін 2-қосымшада көруге болады
- 2 Жеке qr-код құру
Кодты құру алгоритмі барлық қызметтер үшін бірдей:
- QR кодына «кодтағыңыз» келетін нәрсені анықтаңыз: URL, мәтін, телефон нөмірі немесе SMS. Телефонның сканер бағдарламасы сканерлеуден кейін алынған ақпаратпен не істейтініне байланысты: шолғышты ашу, қоңырау шалу немесе SMS-хабарламаларды өңдеу бағдарламасын ашу.
- Деректерді енгізіңіз.
- Қажетті өлшем мен түс кодын жасаңыз.
QR кодтарын жасауға болатын қызметтер:
- qrcoder.ru
- qrcc.ru
- qr-code-generator.com
Сіз түрлі-түсті QR кодын немесе градиентпен, логотиппен немесе фон суретімен жасай аласыз.
Мен qrcode.tec-it.com сайтын пайдаландым және білім алушыларға жадынама жасадым.
Ү Қорытынды
Штрих-кодтағы ақпаратты кодтаудың негізгі принципі тауарлардың түпнұсқалығын анықтау үшін қолданылады, штрих-кодтауды қолдану аясы және оның функциялары қарастырылады.
Штрих-кодтау тауарларының түпнұсқалығын анықтау үшін қолдану болжамы расталды. Штрих-кодты оқу алгоритмін қолданудың автоматтандырылған жүйесі жасалды.
Тақырыппен жұмыс жасай отырып, біз штрих – кодтаудың қажеттілігі мен артықшылықтарын білдік және штрих-кодтарды қолданудың қосымша бағыттарын білдік.
Қазір көптеген пайдаланушылар өздерінің электронды визиткаларын штрих-код түрінде жаза бастады. Жапонияда мұндай кодтар дүкендерде сатылатын барлық дерлік тауарларға қолданылады, олар жарнамалық буклеттер мен анықтамалықтарға орналастырылады. Штрих-кодтың көмегімен әртүрлі конкурстар мен рөлдік ойындар ұйымдастырылады.
Жапондық жетекші ұялы байланыс операторлары өздерінің брендімен бірге штрих-кодты тануды қолдайтын ұялы телефондарды шығаруды.
QR кодтарын қолдану жағдайлары өте көп. Заманныңнан тыс қалмай, онымен қатар жүру және адамзаттың жетістіктерін пайдалану керек!
Біз егжей-тегжейлі талдай бастаған тақырып біздің ақпараттық қоғамда өте өзекті деп санаймыз. Өйткені, күн сайын жаңа нәрсе пайда болады, бір нәрсе жақсарады және әлем ешқашан бір орында тұрмайды.
QR кодтары біздің күнделікті өмірімізге терең енген. Енді біз кодтар біздің өмірімізге қалай және қайдан кіргенін, олар қайда қолданылатынын, оларда қандай ақпарат болуы мүмкін және оларды не оқуға болатындығын анықтадық. Болашақта біз осы тақырыппен әрі қарай жұмыс істеуді және қол жеткен жетістіктермен тоқтап қалмауды, тақырыпты тереңірек және егжей-тегжейлі зерделеуді және қосымшаларды жоғары деңгейде әзірлеуді жоспарлап отырмыз.
Мақсатқа қол жеткізілді, қойылған міндеттер шешілді.
Ұсыныс:
- Штирх кодтар мен QR кодтары туралы орта мектептің арнайы курстарында өткізілсе, біз олтуралы кеңінен біліп, күнделікті өмірімзде жиі қолданар едік, әрі өзіміз кодтар жасап ала берер едік.
- ҮІ Пайдаланылған әдебиеттер тізімі:
- Қалабеков Б. А. Сандық құрылғылар және микропроцессорлық жүйелер: байланыс техникумдарына арналған оқулық, М.: жедел желі, 2000 ж., 336 б.
- Угринович И. Д. «Информатика және АКТ»: 10 – сыныпқа арналған бейіндік курстың оқулығы, – М.: Бином, 2010, 387 б.
- Храмцов Е. Қарақшылық пен контрафактілерге қарсы көрінбейтін штрих-кодтар, computerbild журналы №24/2012
- Штрих-код дегеніміз не және онымен қалай жұмыс істеу керек, авт. Computer Bild редакциясы, ComputerBild журналы №12/2011
- http://habrahabr.ru / – Ақпараттық технологиялар және Интернетпен байланысты жаңалықтар мен аналитикалық мақалалар жарияланымдарының сайты
- http://ru.wikipedia.org -интернет-энциклопедия сайты
- http://www.qrcoder.ru / – штрих-код жасауға арналған сайт
Қосымша 1
| Штрих-код | Страна | Штрих-код | Страна | Штрих-код | Страна |
| 00-09 | США и Канада | 54 | Бельгия и Люксембург | 779 | Аргентина |
| 30-37 | Франция | 560 | Португалия | 780 | Чили |
| 380 | Болгария | 569 | Исландия | 786 | Эквадор |
| 383 | Словения | 57 | Дания | 789 | Бразилия |
| 385 | Хорватия | 590 | Польша | 80-83 | Италия |
| 400-440 | Германия | 599 | Венгрия | 84 | Испания |
| 460-469 | Россия и СНГ | 600-601 | ЮАР | 850 | Куба |
| 471 | Тайвань | 611 | Марокко | 858 | Словакия |
| 474 | Эстония | 613 | Алжир | 859 | Чехия |
| 475 | Латвия | 619 | Тунис | 860 | Югославия |
| 477 | Литва | 94 | Новая Зеландия | 869 | Турция |
| 482 | Украина | 64 | Финляндия | 87 | Нидерланды |
| 484 | Молдова | 690 | КНР | 880 | Южная Корея |
| 489 | Гонконг | 70 | Норвегия | 885 | Таиланд |
| 45 и 49 | Япония | 729 | Израиль | 888 | Сингапур |
| 50 | Великобритания | 73 | Швеция | 890 | Индия |
| 520 | Греция | 750 | Мексика | 893 | Вьетнам |
| 529 | Кипр | 759 | Венесуэла | 90-91 | Австрия |
| 535 | Мальта | 76 | Швейцария | 93 | Австралия |
| 539 | Ирландия | 770 | Колумбия | 955 | Малайзия |