Мазмұны
1.1 Ақпараттық жүйе түсінігі 4
1.3 InterBase түсінігі және BDE арқылы мәліметтерге қатынау. 5
1.4 Мәліметтер базасы түсінігі 7
2.1 SQL тілі мәліметтер базасының стандартты тілі ретінде. 9
1.5 Институттағы ақпарат ағынының талдауы.. 12
1.5 Мәліметтердің реляциялық моделі 16
КІРІСПЕ
Бізді қоршаған айнымалы әлемде ақпарат ағымдары өте көп. Біртіндеп олардың арту тенденциясы көзге көрініп келеді. Сондықтан ол әр ұйымда үлкен және кіші болсын, көбірек тиімді жұмысты қамтамасыз ететін мәліметтерді басқаруды ұйымдастыру проблемасы туындайды. Қайсыбір ұйымдар осы үшін папкалы шкафтарды қолданады, бірақ көпшілігі компьютерленген тәсілдерді жоғары бағалайды. Бүгін күнде ЭЕМ көмегінсіз қаражаттық, өнеркәсіптік, сауда және басқа ұйымдардың көпшілік жұмысын жасау мүмкін емес .
Берілген ақпаратты компьютерлік негізге аударудың көптеген себептері бар. Қазір ЭЕМ файлдарында ақпаратты сақтау құны қағазға қарағанда арзандау. Мәліметтер базасы ақпаратты сақтауға, құрлымдауға, өшіруге пайдаланушыға үйлесімді түрде жүргізуге мүмкіндік береді. Клиент|серверлік технологияны қолдану маңызды құралдары мәліметтерді кешенді өңдеу және оларды сақтауды орталықтандыру үшін қолданады. Сонымен қатар ЭЕМ кез келген форматтағы ақпаратты сақтайды: мәтіндер , сызбалар , фотографиялар , дауыс жазулары және т . б .
Үлкен көлемдері ақпаратты сақтауды қолдау жүйелік құрылғы, мәліметтерді беру амалы, жадымен қатар адам ЭЕМ диалогын қамтамасыздандыру, олар қолданушыға сұрақтарды енгізу, файлды оқу, сақталынған мәліметтерді модификациялау жаңа мәліметтерді енгізу немесе сақталынған мәліметтерге қатысты шешім қабылдау мүмкіндіктерін береді. Бұл функцияларды қамтамасыз ету үшін арнайы амалдар – деректер қорымен басқару жүйесі (ДҚБЖ) көп қолданылатын мәліметтер базасын басқару жүйесі бір немесе бірнеше қолданушы бір уақытта жұмыс істейтін ақпараттық массивті басқаруға арналған. Курстық жұмыс мақсаты мәліметтер базасы негізінде құрылған ЖОО институттарына арналған ақпаратты технологиялар . Олар деканатта және университеттің басқа құрылымында қызмет ететін қызметкерлер жұмысын жеңілдету үшін құрылған.
Компьютерленген формаларды толтыру және мұғалімдер құрамы және студенттердің контингентінің есебін құру институт қызметкерлерінің ұсақ –түйек жұмыс көлемін қысқартуға мүмкіндік береді. Нәтижесінде оларда бос уақыттары пайда болып, жұмыс сапа және оның шапшаңдығы жақсарады.
1.1 Ақпараттық жүйе түсінігі
Ғасырлар бойы адамзат, жұмыс дағдылары, қоршаған әлем туралы мәліметтер, білімдер жинаған, басқаша айтқанда – ақпаратты жинаған. Бастапқыда ақпарат ұрпақтан ұрпаққа ауызша әңгімелер түрінде жеткен. Кітап існің пайда болуы және дамуы ақпаратты сенімді жазбаша түрде көбірек сақтауға мүмкіндік берді. Электр облысында ашылулары телеграф, телефон, радио, теледидардың пайда болуына әкелді. Пайда болған құралдар ақпараттың тез тарауына мүмкіндік туғызды. Прогрестің дамуы информацияның да өсуіне ықпалын тигізді. Есептеуіш техниканың пайда болуымен ең негізгі ақпарат өңдеу және сақтау тәсілдері едәуір оңайланды. Микропроцессорлардың базасында есептеуіш техникалардың даму программалық қамтамасыз ету және компьютерлердің толық жетілдіруіне әкеледі. Үлкен ақпарат ағынын өңдеуге қабілетті программалар пайда болды. Сондай программалар арқасында ақпараттық жүйелер құрылады. Кез келген ақпараттық жүйенің негізігі мақсатты объектіден және нақты әлем құбылыстарындағы мәліметтерден адамға керек ақпараттың болуы.
Егер біз бірнеше объектілердің жиынтығын қарастыратын болсақ, бірдей қасиеттері бар объектілерді бөлеміз. Мұндай объектілер бөлек кластарды белгілейді. Объектілердің белгіленген класының ішінде жалпы ережелерімен классификациялауды реттейміз, мысалы, түсі бойынша, материалы бойынша, алфавит бойынша және кейбір жалпы белгілері бойынша. Айқын белгілермен объектілерді топтау ақпаратты іздеу және сұрыптауда маңызды жеңілдіктер жасайды. Осы барлық мәліметтер мәліметтер базасы деп аталатын файл затына жинастырылады, ал бұл файлдарды басқару үшін арнайы программалар құрылады – деректер қорын басқару жүйесі( ДҚБЖ ).
1.2 Аспаптық құралдар
Delphi-де ДҚ кестелерінің форматы болмайды, бірақ көптеген ДҚБЖ-мен қатынас жасайды, жергілікті -dBase Paradox, өнеркәсіптік – SyBase InterBase ДҚ-мен жұмыс істеуге арналған Delphi құралдарына жатады:
- Аспаптық құралдың (арнайы бағдарламалар және пакеттер)
- Компоненттер, қосымшаларды құруға арналған ДҚ операция, жүзеге асырады.
Delphi ДҚ операцияларына арналған құралдарға келесілер жатады:
- BDE (Borland DataBase Engine) – мәліметтер базасының кітапхана қорын құрайтын процессоры.
- BDE Administrator – күйге келтіруге арналған утилит.
- DataBaseDesktop – SQL және QBE шақыруларының кестесін құру, түзеуге арналған программа.
- SQL Explorer – ДҚ жол бастаушысы, БД параметрлері жөндеуге рұқсат етеді .
- Monitor – SQL сұраныстарының орындалуын қадағалайтын программа .
- SQL Links – ДҚБЖ жойылған программалар драйвері мыс; MSSQL Server Oracle;
- Local InterBase Server – Borland InterBase-дағы жергілікті SQL – серверінің версиясы.
- InterBase Server Server for Windows 95–Borland InterBase–дағы SQL -серверінің төртеуін бір уақытта қосуға есептелген көп қолданушы версиясы.
1.3 InterBase түсінігі және BDE арқылы мәліметтерге қатынау
InterBase бұл жүйе ресурстарына талаптары бойынша аздаған айырмашылығы бар, өнімділігі өте жоғары SQL сервер. Бұл жерде көлемі бірнеше гигабайтқа дейінгі деректер қорын басқару жөнінде айтып отырмыз. InterBase ерекшелігі бұл ең алдымен бір операциялық жүйеден екінші операциялық жүйеге ауысуында Linux, Windows және Unix платформаларының біразын қолдайды. Бұны оңай және өте икемді істейді. Нағында InterBase-да қолданылатын қосымшадан сервер дәл осы уақытта қай платформада тұрғанын айыруға болмайды. Егер де сіз платформаны ауыстырғыңыз келсе. Онда деректер қорын өзгертуді қажет етпейді, тек резервтік көшіру операциясын орындап, басқа платформаға көшірмені орнату.
Қазіргі кездегі деректер қорындағы көптеген технологиялар ішінде ең алғаш InterBase пайда болған. Ол BLOB -өрісі туралы. өйткені олар ең алғаш InterBase-да пайда болған. Екіншіден, бұл UDF, яғни қолданушы өзі анықтайтын функция. InterBase негізгі иделогиясы жүйедегі жазбалардың көптік буыны, ол оқуда блокировканың болмауын болдырмайды және деректер қорын тез қалпына келтіруді қамтамасыз етеді. InterBase –да каскадтық триггерлер механизмі барлық деректер қоры операциясында автоматты түрде жүктелетін триггерлердің кезегін құруға мүмкіндік береді. Бүгінгі күні кредит бойынша төлемдерді төлеу жүйелерінің барлығы InterBase арқылы жүргізіледі. Сондықтан кездегі кезде айналамыздың барлында InterBase қолданылады.
Database Desktop SQL серверлік деректер қорын барлық мүмкіншілігі көрсете алмайды. Сондықтан Database Desktop тек жергілік немесе қарапайым SQL серверлік деректер қорымен жұмыс істеуге ыңғайлы. Егер сізге саны көп кесте құру керек болса, SQL тілін қолданған жақсы. Сонымен қатар Delphi Query компанентін қолдану ыңғайлы, бірақ мұнда SQL сұратуын бір –бірден қояды, сонымен қатар барлық SQL тізбектей скрипте жазып оны Windows Interactive SQL (WISQL.EXE) пайдаланатып InterBase-да сұрату беруге болады.
Деректер қоры драйверлер ДҚБЖ Paradox, dBase, FoxPro сияқты стандартында жұмыс істеуі мүмкін. Бұл ДҚБЖ бұрын серверлік файл ретінде құрылған, сондықтан драйверлер ДҚБЖ көптеген функцияларын орындауда өте қиын программаларды ұсынады. ДҚБЖ (MS SQL Server, InterBase, Oracle) істеуге арналған драйверлар бар. Бұндай файлдар қарапайым құрылған, олар BDE –дан ДҚБЖ-на командалар мен сұратулар жібереді және олардың орындалуы туралы қайтадан жауабын алады.
BDE қойлымына екі драйверлер жиыны кіреді:
– бірінші жиын клиент-серверлік ДҚБЖ-ға InterBase, IBM DB2, Informix, Oracle, SyBase және MS SQL Server. Бұл жиын SQL Links деп аталады.
1.4 Мәліметтер базасы түсінігі
Мәліметтер базасы түсінігі бізге жақсы белгілі, бірақ оны практикада жүзеге асыру қиынырақ көлемі үлкен сақтағыш мәліметтер базасы түсінігі бар, мұнда ұйымдар өзіне қажетті барлық мәліметтерді, орналастырады, бұл мәліметтерді кез келген қолданушы қолдана алады. Барлық мәлімет сақталатын жады құрлымы бір немесе әртүрлі орында орналасуы мүмкін, соңғы жағдайда олар мәлімет беру амалымен байланысқан болуы керек. Мәліметтерде программаға кіру мүмкіндігі болу керек.
Мәліметтер базасы мәліметтер орынында сақталған өзара байланысқан зат деп анықтауға болады. Бұндай минималды артылу бір немесе бірнеше қоймалар оптималды түрде қолданғанда беріледі. Мәліметтер есте сақталады; егер олар программадан тәуелсіз болса. Бар мәліметтерді модификациялау жаңа мәлімет қосу, сонымен қатар мәліметтерді мәліметтер базасынан іздеу үшін жалпы басқару әдісі қолданылады.
Мәліметтер базасын белгілеуде бір мәліметтер заты қосымшаның мүмкін максимал санына қолданылуы мүмкін. Осыдан мәліметтер базасын жиі бір ақпараттың сақтағышы ретінде өңдейді. Бұл мәліметтер базасы ақпарат алу ғана емес сонымен қатар берілген ұйымның мәліметтерді басқару процесіне керек оның үнемі модификациялау. Мәліметтер заттарының арасында ведмоствалық барьер бар ма жоқ па екендігіне қарамай қолданылады.
Осы уақытта ДҚБЖ бар, олар осы мүмкіндіктерді бір дискіде орналасқан (Paradox, Dbase) локольді мәліметтер базасы (Access, Oracle, FoxPro ) іске асырады.
2. Клиент-серверлік архитектура
Жергілікті деректер қорын басқару жүйеде негізделген информациялық жүйенің кемшілігі ол деректерді немесе мәліметтерді клиеттік қосымшада өңдеу, деректерді сақтау клиенттік қосымшадан алынады. Бұндай архитектураны құрастыру үшін деректер қорының сервері деген қолданады. Оны қосымша ретінде құрастырамыз.
Деректер қорының клиент-сервер архитектурасы келесі артықшылықтармен анықталады:
-Қолданушының тәуелсіздігі
-көп деңгейлі архитектурамен деректер қорымен жұмыс істейтін басқару болу керек.
-деректер қорында орындалатын бүтіндік ережелері қойылуы керек.
-сақтау және резервтік копия сақтау.
клиент пен сервер арасындағы функцияны бөлу.
Орындалатын операциялар протокалдау және транзакция.
Клиенттік қосымша қолданушының интерфейсінен және сұрауларды орындау компаненттерден тұрады.
Сервер жағында информациялық жүйенің негізгі жұмыс істеу логикасы құрастырылады. Тағы бір негізгі компанент болып бизнес ережелер саналады. Бизнес ережелер серверде орналасқан элементке қатынас береді. Негізгі компаненттерді орындау немесе құрастыру үшін програмалық кодтар жазамыз. Сервер клиентке ұсынатын сервис көрсетуі сервер бірнеше сұрауды параллельді түрде орындауға мүмкіндік береді. Және сұрауларға өз приоритетін беру.
Бизнес ережелер басқару процедуралары бизнес ережелер ол клиенттік және серверлік жақта орындалатын программалық кодтар сервер жағында байланыс сақталу процедурасымен орындалады. Қосымша клиенттен серверді қосып жұмыс істейтін процедура тригерлер және генераторлар.
SQL — клиент/сервер қолданбаларын іске асыруға болатын тәсіл. Қолданушымен өзара байланыстағы клиенттік жүйені байланыстратын жүйе және әр жүйе өз функциясын орындауға мәліметтер базасын басқару SQL қызметіне жүктеледі.
SQL персональді комьютерлерді желілі сервер қатынасына клиенттерді функциональді және үлкен ЭВМ да орнатылған ірі мәліметтер базасының персональді компонентінде жұмыс жасайтын қолданбада бірлескен мәліметтерді доступ алуын жүзеге асырады.
2.1 SQL тілі мәліметтер базасының стандартты тілі ретінде
SQL белгілілігінің өсу қазіргі компьютерлік өнеркәсіптің дамуының ең негізгі тенденциясы болып табылады. Соңғы бірнеше жылда SQL тілі мәліметтер базасының жалғыз тілі болып саналуда. Қазіргі күні SQL-ді ЭЕМ-да және ДК жұмыс істейтін жүзден астам ДҚБЖ қолдап отыр. SQL барлық алдыңғы қатарлы жабдықтаушылардың өндіретін программалық өнімдерінің ішіндегі мәліметтер базасын басқару жүйесінің архитектурасының маңызды бөлігі болып табылады, және мәліметтер базасы ауданында Microsoft компаниясының өнімдерін стратегиялықбағытта өндіруге қызмет етеді. IBM компаниясының екінші дәрежелі зерттеу жобасын орындау нәтежесінде туған SQL бүгін қуатты нарықтық фактор ретінде кең таралған.
2.2 SQL тілі
Structured Query Language де аталған тіл IDM фирмасының қызметкерлерімен 70-жылдың басында мәліметтер базасын реляциялы басқару жүйесін жобалау жақтары үшін құрылған.
SQL мәліметтер базасы компьютерде сақталынатын мәліметтерді оқу және өңдеу үшін орналанған құрал. SQL сұрату тілінің құрлымының қысқарған аты( Structured Query Language ).
SQL тілі программалау тілі, ол мәліметтер базасымен, қолданушы арасындағы өзара байланысты ұйымдастру үшін қолданылады. SQL тек реляцияны типті мәліметтер базасымен ғана жұмыс жасайды. 12- суретте SQL –ң жұмыс схемасы бейнеленген. Схемада маңызды ақпарат сақталынған есептеуі жүйесінде мәліметтер базасы болады. Персональді компьютнр мәліметттер базасында берілген чектер телефондар және ірі есептеу жүйесін алынған ақпарат немесе ДҚБЖ деп аталады.
Егер қолданушы мәндер базасындағы мәліметті оқығысы келсе онда ол SQL көмегімен ДҚБЖ-дан сұратуды өңдейді керек мәліметтерді тауып және қолданушыға жіберіледі. Мәліметтерді оқу бұрынғыдай SQL функциясының маңызды болуы, қазір бұл тіл ДҚБЖ қолданушыға беретін барлық функцияларды мүмкіндіктерді іске асыру үшін қолданылады. Олар:
- Мәліметтер ұйымы. SQL қолданушыға мәліметтер құрлымын өзгеруіне мүмкіндік береді, мәліметтер база элементінің арасындағы қатынасты орнатады .
- Мәліметтерді оқу. SQL қолданушыға немесе қолданбаған мәліметтер базасыдағы мәліметтерді қолдануға және оқуға мүмкіндік береді.
- Мәліметтерді өңдеу. SQL қолданушыға немесе қолданбаған мәліметтер базасын өзгертуге, оған жаңа мәлімет қосуға, бар мәліметтерді жаңартуға немесе жоюға мүмкіндік береді.
- Мәліметтерді бірлесіп қолдану. SQL қолданушысымен мәліметтерді бірлесіп қолдануды координатталды, олар бір біріне кедергі жасамас үшін параллелб жұмыс жасайды.
Сонымен SQL тілі ДҚБЖ істері үшін қуатты тіл болып табылады.
SQL тілі бүгінгі күнде реляциялы мәліметтер базасымен жұмыс жасауда жалғыз стандартты тіл толып табылады.
SQL ең қуатты сонымен ұатар оқып үйренуге өте оңай тіл.
Select структурасы SQL тілінің ядросы болып табылады. Ол МБ кестелеріне жол мен бағандарды таңдау үшін қолданылады және 5 негізгі сөйлемнен тұрады. MSAccess-те 4 маңызды тілді кеңейту амалдары бар:
Айқастырылған сұратуды, құрайтын TRANSPORM сөйлемі, жойылған МБ-мен байланыс берілетін IN сөйлемі. Кесте бастапқы мәндер көмегімен кесте тізімінен жолдарды тартып алу DICTINCTROW сөйлемі мен WITH OWNERACCESS OPTION сөйлемі.
1.5 Институттағы ақпарат ағынының талдауы
Біздің елімізде жыл сайын университеттердің саны өсуде. Содан студенттер жайындағы мәліметтер және құжаттармен персоналдар жұмыстарын автоматтандыруға деген қажеттілік өсті. Құжатнамамен қызметші жұмыстары автоматтандыруда қажеттілік үлкейеді және тап осылармен туралы. Жаңа мамандықтардың пайда болуы және талапкерлердің сан артуымен, академиялық топтардың құрамына кіруші студенттер туралы ақпаратты өңдеу күрделене түсуде. Хатшыға немесе методиске мұндай үлкен көлемді ақпаратпен жұмыс орындау ауыр. Есепке алуға әртүрлі картотекалар, тіркеу журналдары, тізімдер және т.б кіреді. Олар бірте-бірте жинақталады және жаңарады. Үлкен көлемді ақпараттан қажетті мәлімдеулерді іздеу және талдап қорытуы, қолмен істелетін еңбек сыйымдылығы өте үлкен процесс. Сондықтан оқытушылар, студенттер, институттар жұмысында қателер немесе кедергілер туындайды. Сонымен мұндай процеске қазіргі есептеуіш техникаға қызықтыру туындайды. Мұндай қолданулар ақпараттарды өңдеуге, қатенің болмауына көмектеседі. Бұл жүйеде тиімділікті қолдану үшін қазіргі программалық қамтамасыз ету және есептеуіш техникаларды қолданған жөн. Автоматтандырылған жүйенің негізгі тиімділігі болып, жалпы еңбектің үнемділігі табылады, ол есеппен жетеді:
– автоматтандыру нәтижесінде өнімділікті жоғарлату;
– компьютерлерді қолдануымен байланысты жабдықтау өнімділігін артыруда жұмыс істеушілердің еңбек өнімділігін жоғарылату;
– материалдық ресурстар экономиясы – қағаз құжатайналымды енгізуге байланысты шығындардың қысқартуы.
Дәл осы уақытта институттағы негізгі ақпарат бұрынғыдай қағазда сақталған, ол оны тез іздеп табуға мүмкіндік бермейді. Студенттердің мәліметтерін талдауын программалық қамтамасыздандыру келесі функцияларды орындауы керек:
- Ақпаратты қабылдауы;
- Мәліметтерді талдау және редакциялау;
- жиналған ақпаратты талдап қорыту, сақтау;
- Берілген формаға өңделінген ақпаратты ұсыну.
Ақпараттық технологияларды (АТ) енгізуде, келесі амалдар алынады:
- компьютерлік техниканы қолданып, ақпаратты автоматты өңдеуі;
- Қызметкерлердің жоғарғы қызмет жылдамдығы (әдістемешілердің);
- Оперативті талдау мүмкіншілігі;
- Магниттік тасығыштарға ақпаратты сақтау;
Программалық қамтамасыз етуде қажеттілігі жоғарыда көрсетілген функциялармен жүзеге асырылады.
ЭЕМ пайда болуы және оларды ақпаратты өңдеуде қолдансақ, ол көптеген анықтамалық және есептік міндеттерді шешуге мүмкіндік береді. Алдымен ақпаратты ЭЕМ сақтау және жинау үшін локальді массивтер (немесе файлдар) қолданылған, бірақ әр шешілетін есепке жеке ақпарат қорытындысы және файлдар құрылатын болған. Бұл байланысқан міндеттерді шешу олардың жаңаруы қиындады. ЭЕМ дамуымен шешілетін есептердің кешенді байланысқан мәліметтерін өңдеу, сақтау және жинауға мүмкіндік беретін басқару жүйелері пайда болды. Бұлар өзінің орындалуын ДҚБЖ-дан тапты.
Деканатта негізінде студенттермен тікелей жұмыс істейді. Мұнда оқушылардың сабаққа қатысуы, оқитын студент жайында жалпы ақпарат, түскен талапкерлермен тізімді толтыру, студенттердің келесі курсқа көшуі, академиялық демалыс алуы және оны қайтару шығарып тастау және қабылдау, басқа топқа аусуы, оқу жоспар туралы ақпарат сессия қортындысы ақпаратын енгізу, факультет туралы ақпарат енгізу.
Енді осы айтылғандардың кейбіреуін қарастырайық.
- Оқитын студенттер жайында жалпы ақпарат. Осы кезде оқып жатқан әрбір студент мәліметтер жиынтығы, ол өзіне мынандай жалпы ақпараттарды жатқызады. Олар: аты-жөні, оқуға түсу жәнетуған жылы, жынысы, ұлты, тұратын мекен жайы, жанұялы жай және жанұя құрамы, сонымен қатар оқулық мінез-құлық ақпараты, ағымдағы курсы, тобы,оқитын тіл, мамандығы және т.б. оқитын мерзімде бұл ақпараттардың толтырылуы және өзгерілуі мүмкін. Бұл ақпараттар студенттің жеке картасына жазылады.
- Түскен талапкерлермен тізімді толтыру. Институтта әрбір оқу жылның басында ағымдағы жылда оқуға түскен студенттер келіп тіркеледі. Ақпараттар оқуға түсті деген үкіммен тізімді толтырады.
- Студенттердің келесі курсқа көшуі. Оқу жыл аяғында әрбір студенттің ағымдағы курсы туралы ақпарат өзгереді, сессияны табысты аяқтағаннан кейін студент келесі курсқа көшіріледі. Бұл арнайы бұйрықтар процесімен жасалады.
- Академиялық демалысты алу және академиялық демалыстан қайту. Оқу мерзімінде студент бір жылға ол мерзім аяқталғанан кейін студенттер оқуын жалғастырады. Академиялық демалыс студенттің арызы бойынша жүзеге асады.
- Шығару және қайта қабылдау. Әртүрлі себептермен студент кез келген курста шығарылып тастауы мүмкін. Бірақ көптеген фактілердеқайтадан қабылдауы мүмкін. Мұның барлығы арнайы үкім бойынша жүзеге асырылады.
- Басқа топқа ауысу. Бұл көбінесе бірінші курста кезде сетін жағдай, ол кезде әлі топ құрамы толығымен қалыптаспаған, студенттің басқа топқа ауысқысы келеді. Ауысу студент арызы негізінде жүзеге асады
- Оқу жоспары туралы ақпарат беру. Топты оқыту жалпы білім беру пироды және мамандық таңдағаннан тәртіп бойынша жүргізіледі. Мұнда әрбір студенттің сессия қортындысы ведмостьқа түседі. Оқулық жоспар білім және ғылым министірлікпен бекітілген мамандық стандарты негізінде құрастырылады.
- Сессия қорытындысы туралы ақпарат енгізу. Оқу кезеңінде әрбір студент оқу жоспарында көрсетілген тәртіптерді оқиды және әрбір семестр соңында бақылау жүруі тиісті. Берілген ақпарат оқу процесін бақылау және ұйымдастыру үшін беріледі.
- Факультет туралы статистикалық ақпарат алуы. Талдау үшін сессия, аттестация мөлшері және сапасы үлгерім, пән бойынша тапсырмағандар, емтихан тапсырғандар мөлшері және т.б жайында қорытынды ақпарат алуға болатын жоспарлау және факультеттің әрі қарац дамуы жайында жалпылама ақпарат ( қорытынды соммалар, кесте, график) болуы тиімді.
1.6 Деканат құрылымы
Деканат келесі құрылымдардан тұрады: ғылыми кеңес, әдістемелік кеңес, кафедралар, ғылыми – зерттеу жұмыстары, оқу жұмыс. Ғылыми кеңес оқу жоспарларын, курстық және дипломдық жұмыстардың тақырыбтарын және т.б. бекітуімен айналысады, әдістемелік кеңес ғылыми кеңес не талқылады, соны іске асырумен айналысады. Оқу жұмысына барлық курстың , факультеттің , күндізгі және сырттай білім беру формадағы студенттердің сабаққа қатысуы, оқудан шығарылуы және қайта қабылдауы, академиялық демалыс алуы, одан қайтып келуі, студентердің академиялық қарызы бар жоқтығын тексеру тағысын тағылар жатады.
1.5 Мәліметтердің реляциялық моделі
Қазіргі МБ мәліметтер моделіне (ММ) қолдануға негізделген. Олар пәндік облыс объектілерін және олармен өзара байланыс үш негізгі ММ және МБ негізделетін комбинациялардан тұрады: мәліметтердің реляциялы моделі (МРМ), мәліметтердің желілік моделі (МЖД) мәліметтердің иреархиялық моделі (МИМ).
Бұл мәліметтер моделінің негізгі айырмашылығы атрибуттармен объектілер арасындағы өзгеріс объектілер арасындағы өзара әрекет баяндалады. Өзара байланыс көптеген мәліметтердің қатынасын білдіреді.
Өзара «бір бірге», «бір көпке» және » көптің көпке» байланыстарын қолданады. «бір бірге«- бір атрибут пен бір объекті арасында орналасқан бір мәнді сәйкестік. «Бір көпке«- бір объектімен көптеген атрибуттар арасындағы сәйкестік. «Көп көпке«-көптеген объектілер және көптеген атрибуттар арасындағы сәйкестік.
ДҚБЖ-ң өсуімен 70-80 жылдары көптеген әртүрлі мәліметтер моделі пайда болды. Әрқайсысында өз кемшіліктері мен ерекшеліктері болуы, олар реляциялық мәліметтер моделінің дамуына өзінше үлес қосты. Көптеген 70 жылдардың аяғында құрылған модельдер базасының өнімдері, реляциялық моделге негізделген, көптеген МБ ғылми зерттеулер 25 жыл бойы осы бағытта (мүмкін, жанама) жүргізілді. Реляциялық жақын келу бүгінгі нарықтың негізгі тенденциясын көрсетеді, ал реляциялы модель – мәліметтер базасы тарихындағы жалғыз іске асатын өңдеу. Ал біз реляциялы жүйенің не екенін білеміз бе? Қысқаша айтқанда, реляциялы жүйе – бұл келесі принциптерге жүктелген жүйе:
- пайдаланушыға мәліметтер кесте түрінде беріледі (және басқа жолмен емес).
- Ескі кестеден жаңа кестені шығаратын қолданушыға операторлар (мысалы, мәліметтерді сұрыптауға) беріледі.
Бұндай жүйелерді реляциялық деп атаудың себебі, «relation» (қатынас) ағылшын термині кестенің қарапайым математикалық атын білдіреді.
Сондықтан практикада көп жағдайда «қатынас» және «кесте» терминдерін синонимдер деп есептеуге болады.Осы дипломдық жобаның программалық бөлімінде реляциялық ДҚБЖ болып табылатын ДҚБЖ Access пайдаланылған, сондықтан реляциялық моделді кеңінен қарастырайық.
Иерархиялық және желілік моделдеудің кемшілігі жаңа реляциялық мәліметтер моделі пайда болуына себепші болды. Реляциялық модельде мәліметтер базасының құрлымын жеңілдету мүмкін. Мұндай сілтегіштер болмайды, ал бар мәліметтер жол мен бағандарға бөлінген қарапайым кесте түрінде берілген.
Өкінішке орай «реляциялы мәліметтер базасы” түсінігін практикада анықтауында көмескі болып шықты. Реляциялық концепциялық өсу атағы арқасында көптеген мәліметтер базасы болмайтындар реляциялы деп атала бастады.
Оған қарапайым анықтама келтіруге болады:
Реляциялы деп – қолданушыға мүмкін барлық кесте түрлері ұйымдастырылған, ол мәліметтердің барлық операциялары осы кесте операцияларына тірелетін мәліметтер базасын атаймыз
Қолданылған әдебиеттер тізімі
1 Фигурнов В.Э. IBM PC для пользователя, Издание седьмое, переработанное и дополниное, М.: ИНФРА-М, 1999
2 Фаронов В.В. Турбо Паскаль 7.0 Практика программирования. Учебное пособие., М.: «Нолидж», 1999
3 Фаронов В.В. Программирование баз данных в Delphi 6, Издательство «Питер», 2003
4 Гофман В.А., Хомоненко А.Д., Delphi 6, Издательство «БХВ-Петербург», 2001