Артикуляциялық кескін

“Р” дыбысының артикуляциясы

Жоғарғы, төменгі тістер арасы алшақ келеді;

Тілдің ұшы альвеоларға қарай жоғары көтеріледі, тілдің өзі қатыңқы, арқа тұсы көтеріңкі, тіл мен таңдай арасында ауа толқыны еркін өтеді;

Тілдің шет жақтары азу тістерге жабысып тұрады;

Дауыс шымылдықтары қатайып, бір-біріне жақындап, діріл арқылы дыбыс шығарады;

“С” дыбысының артикуляциясы

Ерін жымиып тұрады;

Тістердің арасы шамамен 1 мм ашық;

Тілдің ұшы төменгі тістерге тіреліп тұрады;

Тілдің ортасы көтеріңкі, ортасында жырашық пайда болады, сонымен ауа жолы жүреді;

Тілдің бүйір жақтаулары жоғарғы азу тістерге тиіп тұрады;

Жұмсақ таңдай көтеріліп, мұрынға баратын ауа жолын жабады, дыбыс перделері ашылады;

“Ш” дыбысының артикуляциясы

Ерін аздап дөңгеленеді;

Тістер не қысылған, не жақындаған, арасында жіңішке саңылау1-2 мм болады;

Тіл таңдайға ожауланып көтеріледі, оның бүйірлері жоғарғы азуларға тиеді.

Алдыңғы ұшы альвеол артындағы таңдайға тиіп, ортасында жарты ай қуысын жасайды;

Жұмсақ таңдай көтеріліп, мұрын жолын бітейді;

“Л” дыбысының артикуляциясы

Тілдің ұшы күрек жоғарғы тістерге қарай көтеріледі;

Тілдің екі жақ шетімен азу тістердің арасында ауа жолы шығатындай саңылау бар;

Тілдің түбір жағы көтеріңкі, Л дыбысын айтқанда төмен қарай түсіңкі;

Дауыс желбезегі біріккен және дірілдеп тұрады;

Жұмсақ таңдай көтеріліп, мұрынға баратын ауа жолын жабады.

“К” дыбысының артикуляциясы

Жоғарғы, төменгі күрек тістер арасында саңылау сақталады;

Тіл ұшы төмен, үсті таңдайға тиеді;

Ол фонетикалық жағдайға қарай өзгеріп отырады;

Дыбысты айту кезінде тіл мен таңдай байланысы қопарылып, арттағы ауа қысымына жол ашады;

Жұмсақ таңдай көтеріліп ауа жолын жабады;

“Ы” дыбысының артикуляциясы

Ерін белсенді емес, төменгі жоғарғы тістердің арасында саңылау болады;

Тіл ұшы төмен, тіл үстінің орта кейінгі бөлігі;

Таңдай ортасына көтерілген тіл бүйірлері түпкі азуларға тиеді;

Тіл и дыбысындағыдай кейінге орналасады;

Жұмсақ таңдай көтеріліп мұрын жолын жабады, дауыс перделері бірігіп, тербеледі;

“Ү” дыбысының артикуляциясы

Еріндері құбырға ұқсап, ұшы сүйірленіп алға созылады;

Үстіңгі тістері мен астыңғы тістерінің арасы белгілі бір қашықтағы жағдайда сақталады;

Тілдің ұшы астыңғы тіске тіреледі де, екі жағы көтеріліп, үстіңгі азу тістерге қабысады;

Тілдің ортасында ауыз қуысымен еркін шығатын астау пайда болады;

Жұмсақ таңдай көтеріледі де мұрын ауа жолы жабылады;

“Ә” дыбысының артикуляциясы

Екі езу сәл кері тартылып, жымиып күлген кісінің кейпін көрсетеді;

Үстіңгі тістері мен астыңғы тістерінің арасы а дыбысын айтқандағыдан гөрі жақынырақ қашықтықта сақталады;

Тілдің ұшы астыңғы тіске тіреледі де, үсті көсіліп көлбеу жатады;

Дауыс шымылдығы жабық болады;

Жұмсақ таңдай көтеріледі де мұрын ауа жолымен жабылып тұрады;

“І” дыбысының артикуляциясы

Еріндері дыбыстың шығуына қатыспай жатады;

Үстіңгі тістері мен астыңғы тістерінің арасы бір-біріне жақын келіп тұрады;

Тілдің ұшы астыңғы тіске тіреледі де, үсті көсіліп көлбеу жатады;

Дауыс шымылдығы жабық болады;

Жұмсақ таңдай көтеріледі де мұрын ауа жолымен жабылып тұрады;

“Қ” дыбысының артикуляциясы

Еріндері өзінің алдыңғы немесе соңындағы қосылып айтылатын дыбыстарға байланысты өзгеріп отырады;

Үстіңгі тістері мен астыңғы тістерінің арасы белгілі-бір қашықтағы жағдайда сақталады;

Тілдің ұшы астыңғы тіске тіреледі де, үсті көсіліп көлбеу жатады;

Дауыс шымылдығы жабық болады;

Жұмсақ таңдай көтеріледі де мұрын ауа жолымен жабылып тұрады;

“Ң” дыбысының артикуляциясы

Еріндері өзінің алдыңғы немесе соңындағы қосылып айтылатын дыбыстарға байланысты өзгеріп отырады;

Үстіңгі тістері мен астыңғы тістерінің арасы белгілі-бір қашықтағы жағдайда сақталады;

Тілдің ұшы төмен түседі де, арты таңдайдың түбіне барып жабысады;

Ауа мұрын жолы арқылы шығады;

“Ө” дыбысының артикуляциясы

Астыңғы тістер мен жоғарғы тістер арасындағы ара қашықтықтан бір шама үлкендеу болады;

Тілдің ұшы төмен түседі де, сәл артқа қарай тартылады;

Ортасының көлбеулігі бір деңгейде сақталады, ауа қуысымен еркін шығады;

Жұмсақ таңдай көтеріледі де мұрын ауа жолы жабылады;

Дауыс шымылдығы жабық болады;