Пікірсайыс?
белгілі ереже бойынша қарсы тараптың өз позициясын қорғап, көпшілік алдында сөйлеуі
грек тілінен «оқимын», ал француз тілінен «талқылау»
Дебат – аргумент арқылы жеңу. Онда қарсы тараптар қоғамды өз сөзіне сендіруі керек.
Пікірсайыста маңыздысы
Тұлғалық Образ
– аргумент, бірақ әр түрлі
риторикалық әдістер, аудиториямен жұмыс жасау қабілеті ескеріледі.
Ол – шешендік өнердің бір түрі, риториканың бір бөлігі. Демократиялы елдерде президент сайлауы пікірсайыс арқылы өтеді.
Дебатта
Аксиомаға жатпайтын барлық тақырыпта Ойталас жүргізуге болады
Американдық Парламенттік формат (АПФ)
Британдық Парламенттік формат (БПФ)
Линкольн – Дуглас (ЛД)
Президенттік Парламенттік формат (ПДФ)
Карл Поппер форматы
АПФ – пікірсайыс форматы
Американдық Парламенттік формат (АПФ)
Проблеманың ұсақ-түйек аспектілерін зерттеп факт жинау арқылы табанасты ойлап, мәселеге сыни көзқараспен қарауға, логикалық дәйектемеге және сараптамалық талдауға негізделген
АПФ
Құндылықты саяси
Үкімет
Үкімет лидері – Алаң құрастырып кейске презентация жасауы керек
Үкімет спикері – Қарсылық беру, өз кейсін көтеру, толықтыру енгізу
Оппозиция
Оппозиция лидері – қарсылық беріп өз кейсіне презентация жасауы керек
Оппозиция спикері – Қарсылық беру, өз кейсін көтеру, толықтыру енгізу
Спикер және оның сөзі:
Премьер–министрдің (ПМ) конструктивті сөзі – 7 минут:
бірінші спикер пікірталастың анықтамасын (немесе моделін / механизмін) белгілейді, олар оппозиция командасына пікірталасқа қолайлы орын беру үшін тақырыптың қарапайым мағынасына жақын болуы керек;
Спикер және оның сөзі:
Оппозиция көшбасшысының конструктивті сөзі (ОК) – 8 минут.
үкіметтің механизміне, анықтамасына, қалыптасқан жағдайына қарсы шығуы мүмкін, бірақ сіздің механизміңіздің, анықтамаңыздың, қалыптасқан жағдайдың шын мәнінде сәйкес келетінін анықтап түсіндіру қажет;
үкіметтің дәйектерін терістейді;
өзінің кейсін нақты және айқын таныстырады;
кейсті бірнеше тәуелсіз дәлелдер көмегімен қолдайды
Спикер және оның сөзі:
Премьер-министр орынбасарының конструктивті сөзі (ПМО) – 8 минут:
оппозицияға шабуыл жасайды;
үкімет кейсін нығайтады;
жаңа дәлелдер келтіре алмайды.
Спикер және оның сөзі:
Оппозиция көшбасшысы орынбасарының конструктивті сөзі (ОКО) – 8 минут:
үкімет мүшесіне қарсы;
үкімет кейсін нығайтады;
жаңа дәлелдер келтіре алмайды.
Спикер және оның сөзі:
Оппозиция Лидерінің сараптамасы (ОЛ) – 4 минут (жаңа дәйектерге және ребатлға тыйым салынған):
пікірталастың негізгі тақырыптарын айтып шығады;
оппонентке қатысты өз кейсінің айқын артықшылығын көрсетеді;
көзқарастар қақтығысының нақты көріністерін береді (дихотомия);
қорытынды шығарады.
Спикер және оның сөзі:
Премьер-министрдің (ПМ) талдауы – 5 минут (1 мин. ребатл, 4 мин. сараптама, жаңа дәйектерге тыйым салынған);
раундтың қорытындысын шығарады;
раундтың негізгі және сыни кезеңдерін айтады;
оппонентке қатысты өз кейсінің айқын артықшылығын көрсетеді;
көзқарастар қақтығысының нақты көріністерін береді (дихотомия);
қорытынды шығарады.
| Ойыншылар | Қысқа | Ұзақ |
| Үкімет лидері | 4 | 7 |
| Оппазиция лидері | 5 | 8 |
| Үкімет спикері | 5 | 8 |
| Оппазиция спикері | 5 | 8 |
| Сараптама бөлімі | ||
| Оппазиция лидері | 4 | 4 |
| Үкімет лидері | 5 | 5 |
▰Резолюция (Қарар)
▰Резолюцияның өзектілігі
▰Дефиниция (Df)
▰Философия
▰Қалыптасқан жағдай (Status quo)
▰Аргументтация
▰Қорытынды
Резолюция (Қарар)
Қоғамда, елде, тарихта, саясатта болып жатқан кез-келген өзекті проблема тақырып бола алады.
▰Резолицияда берілген тақырыптың кілт сөздеріне анықтама берілуі керек. Түсінікті сөздерге анықтама беріп уақыт құрту қажетсіз. Мысалы
▰БП Қазақстандағы жекеменшік ЖОО жабу ақталады д.е.
▰Кілт сөз:
▰Жекеменшік ЖОО – деген не?
▰Жабу себептері?
Философия
Сапаға айналмаған сан жеме-жемге келгенде сан болудан қалады\ үкімет
Ақша ашпайтын құлып жоқ \ оппозиция
▰Резолицияда берілген тақырыпқа байланысты статистикалық мәліметтер ұсыну. Мысалы
▰БП Қазақстандағы жекеменшік ЖОО жабу ақталады д.е.
▰Status quo:
▰Қазақстанда қанша ЖОО бар? Қаншасы жекеменшік?
▰Олардың жұмыспен қамтуы қанша пайыз?
▰Мемлекеттен жылына бөлінетін қаржы?
Аргументация – резолицияда берілген тақырыптың ең негізгі дәлелдеу бөлімі. Аргумент саны 3 немесе одан көп болуы керек. Және аргумент атауы тезиз ретінде, яғни тақырыпшалардан тұрады Әр дәлелдеме кемі 2 нақты ақпараттармен расталған болуы керек.
Аргумент құрылымы
- Атауы
- Дәлелденуі
- Қолдауы
- Қорытынды
!!!! Аргумент бол алмайды !!!!!!
Жеке пікірі
Маман еместердің пікірі
Эксперттердің пікірі
Құжаттар, дәлелдемелер
Факттер (жүйелі мысалдан тұратын)
Аргументтердің орналасу реттілігі
- Мықты аргумент
- Мықтылау аргумент
- Әлсіздеу аргумент
Сараптама (Анализ) бөлімі
Идеялық байланыс:
Конструктивті бөлімде болған ойынның идеялық ұштасулары, ақпараттың дұрыстығы, байланысуы ескерілуі керек,
Логикалық байланыс
Конструктивті бөлімде болған ойынның логикалық тізбектемесі, өзектілігі, қарсыластардың логикалық байланыстары, релеванттылығы айтылуы керек
Форматтық байланыс
Конструктивті бөлімде қарсыластың бір-бірімен қаншалықты байланысуы, ойын ережелерін сақтауы, кейстік қателіктерді нақты көрсету
Сұрақ қою
Сұрақтар, комментарийлер –
Сөйлеп тұрған адамға бағытталады.
Алғашқы және соңғы минуттар арасында қоюға болмайды
Сұрақ 15 секунд ішінде қойылуы тиіс
Сұрақтар аралығы 30 секунд
Ережелер
ТРУИЗМ – айтуға тиісті емес, жоққа шығарылмайтын нәрселерді айту. Мысалы: Діни кітаптар, Құдай.
ТАВТОЛОГИЯ – әріптесі айтқан мәліметтерді қайталап беру, айтылған қырсыластарды қайта айту.
Лас ойын – спикердің лидердің міндетін атқарып кетуі.
– спикердің өз әріптесіне қарсы шығып кетуі
ЕСКЕРТУЛЕР
| Атауы | Не үшін | Қашан қолданылады | Жаза |
| Жеке басқа қол сұғу | Ар-намысына тию | Кез келген кезде | Ескерту немесе баллын төмендету |
| Уақыт лимитінен асып кету | Спикер өз уақытымен қосымша 30 секундты қолданып болды | Барлық кезде | Орнына отырғызады баллды төмендету мүмкін |
| Жаңа ой | Жаңа аргумент факт енгізген кезде | Анализ кезінде | Жаңа аргумент ескерілмейді |
| Подмена кейса | Алғашқы сойлеген кездегі идеядан басқа идеяға көшу | Лидердің анализі | Айтылған сөздер ескерілмейді
Аргументация үшін баллды төмендету |
Кейс \ жоспар
Бэллот \ ойын қорытындысы
Резолюция \ қарар \ тақырып
Ребатл \ қарсыласқа фактілер келтіру
Тайм кипер\ уақытты қадағалаушы
Флоушит \ төреші парағы
Раундқа берілген бағамен қатар төреші әрбір спикерге 1 ден 30 ұпайға дейін «спикерлік ұпай» береді. Өзінің атына қарамастан спикерлік ұпайлар тек спикердің стилистикалық қабілетіне ғана байланысты емес. Дәлірек айтқанда, олар спикер көрсеткен дебаттың жалпы дәрежесін – дәйектеме, сараптама, терістеу стилі мен риторикасын қоса көрсетеді.
Адамды мәртебеге бөлейтін екі қасиетті өнер бар: бірі-қолбасшылық, екіншісі-шешендік»
ұлы шешен-ділмар
М.Т. Цицерон