ҒЫЛЫМИ ЖОБА
Тақырыбы: Мемлекеттік рәміздердің сандық сипаттамасы
Бағыты: Экономикалық және әлеуметтік процесстерді математикалық модельдеу
Секция: Математика
Мазмұны
Аннотация
- Кіріспе…………………………………………………………………………….
- Негізгі бөлім
- Рәміздер тарихы
- Қазақстан Республикасының мемлекеттік Туының сандық ерекшелігі
- Қазақстан Республикасының мемлекеттік Елтаңбасы – геометриялық фигуралардың үйлесімі…………………………..
- Қазақстан Республикасының мемлекеттік Гимннің сандық сипаттамасы……………………………………………………….
- Жергілікті елді мекендерде нышандардың қолданысы
2.6. Нышандардың сандық сипатының математика сабағындағы қолданысы……………………………………………
- Қорытынды ………………………………………………………………………
- Пікір 19
Аннотация
Жұмыстың негізгі мақсаты:
Мемлекеттікрәміздердің сандық сипаттамасын зерттеуарқылы балалардың бойында Отанға деген сүйіспеншілік пен құрмет қасиетін қалыптастыру, қазақ халқының салт – дәстүріне, тарихи , ұлттық танымдық қасиеттеріне, ұлттық мұраларына деген қызығушылығын арттыра отырып, Қазақстан Республикасының мемлекеттік рәміздерінің сандық сипаттары туралы түсініктерін кеңейту.
Міндеттер:
- Рәміздер тарихына шолу жасау
- Мемлекеттік нышандардың құрылымын зерделеу
- Жергілікті елді мекендерде қолданыстағы нышандардың сандық сипаттамасы
4.Тудың, Елтаңбаның, Гимннің сандық сипаттарын математика пәнінде қолданысын көрсету
Ғылыми болжам: мемлекеттік рәміздер тарих, қазақ тілі пәндерінде, сыныптан тыс іс-шараларда көрініс тапса, ал математикалық құрылымы туралы деректер көрсетілмеген.Сондықтан мен жобамды мемлекеттік рәміздердің сандық сипаттамасына арнадым. Өз қызығушылығымнан туындаған «Мемлекеттік рәміздердің сандық сипаттамасын» тақырыбын зерделеу, оның қыр-сырларын ашып, математика мен мемлекеттік нышандардың тығыз байланыстылығына көз жеткізу менің алдыма қойған мақсатым болатын. «Талаптыға нұр жауар» демекші, қажымас қайрат, таусылмас талап болса, зерттеулердің көптеген сырларын аша алатынымызды естен шығармауымыз керек.
Зерттеу жұмысының кезеңдері:
І кезең. Көтерілген мәселе төңірегіндегі әдебиеттермен танысу. Сайт, интернеттен қарау.
ІІ кезең. Сызбалар, дереккөздерін салыстыру.
ІІІ кезең. Алынған мәліметтерді жүйелеп, түзетулер енгізу, нәтижеге байланысты қажетті материалдар дайындау.
Зерттеу әдістері:
1. Тарихи – салыстырмалық талдау.
2. Бақылау әдісі
3. Тірек сызбалар мен кестелерді құру әдісі.
Зерттеу жұмысының тәжірибелік өзектілігі:
Жиналған материалдар жалпы білім беретін мектептер мен өзге ұлт өкілдері оқытатын мектептердің математика, қазақ тілі мен әдебиеті, тарих пәндерінің пән аралық байланысын арттырып, қызығушылығын оятады.
«Мемлекеттік рәміздердің сандық сипаттамасы» атты ғылыми жобада жас зерттеуші мемлекеттік нышандардың шығу тарихынан бастап, олардың қай мемлекетте қалай пайда болғандығына ерекше көңіл аударып, қазақ халқының сандарға қатысты киелі, қасиетті ұғымдарын мемлекеттік нышандар құрылымынан таба білген. Зерттеу барысында өзіндік көзқарасын білдіріп, ұтымды ұсыныстар жасаған
Кіріспе
ҚазақстанРеспубликасыныңмемлекеттікнышандарының сандық сипаттамасы
Қазақстан Республикасының мемлекеттік нышандары – мемлекеттік белгілердің саяси статусы. Белгілер бұл – әр түрлі заттар мен түсініктерді біріктіреді. Біз белгілер әлемінде өмір сүреміз: бағдаршамның үш түсі қозғалыстың басталғанын және аяқталғанына назар аударады; троллейбус нөмірі айқын сапар желісін белгілейді. Сол сияқты жер бетінде көптеген мемлекеттердің өздерінің негізгі белгілері бар. Олар халықты біріктіріп, барлық азаматтарды өз елдерінің мақтаныштарына, олардың жарқын келешектеріне үміт пен сенім арту керек. Әрбір мемлекеттің бірінші қадамдарының бірі – ту, елтаңба, әнұран болып табылады. Олар елдің символдары болып табылатындығымен байланысты. Біздің еліміз Қазақстанның мемлекеттік елтаңба мен мемлекеттік туға деген құқығымыз дүниежүзілік ұйымның интеллектуалды меншігіне тіркелген. Қабылданған халықаралық нормаларға сәйкес енді бұл заң Париждік конвенцияға енген 130 елде қорғалатын болады. Мемлекеттік белгілер – тек қана көркем бейнелер ғана емес, сонымен қатар мемлекеттік тәуелсіздікті жүзеге асырудың ой жаршылары. Олар адамдардың ойлары мен сезімдеріне осындай ойдың енуіне жағдай жасайды.
Геральдикада тәуелсіз мемлекеттің барлық атрибуттарының жиынтығын білдіретін мемлекеттік белгілердің қоры деген ұғым бар. Мемлекеттік белгілердің қорына Мемлекет басшылығының жеке стандарттары және елтаңба, әнұран, ту кіреді, сонымен қатар ұлттық валюта, мемлекеттік марапаттау, шекара және ел астанасы кіреді.
Мемлекеттік белгілердің ресми бекітілуі өзінің саяси тарихына ие болады. Президентіміз Нұрсұлтан Назарбаев 4 маусымда 1992 жылы «Қазақстан Республикасының мемлекеттік туы туралы», «Қазақстан Республикасының мемлекеттік елтаңбасы туралы»және «Қазақстан Республикасының әнұран музыкалық редакциясы туралы» заңдарына қол қойды. Ал 6 маусымда Алматыдағы Абай атындағы опера және балет театрының ғимаратында мемлекеттік символдардың ұсынылуына арналған салтанатты рәсім болып өтті. Сол күні Президент резиденциясында және Қазақстан Республикасының Жоғарғы Кеңесінің ғимаратында елтаңба анықталып, мемлекеттік ту көтерілді. 6 айдан соң, 11 желтоқсан 1992 жылы мемлекеттік әнұранның мәтіні бекітілді. Мемлекеттік атрибуттар әрі қарай мемлекеттік суверенитеттің нығайуына халық үмітін кейіптейді. Қазақстандықтар үшін олар ел тәуелсіздігінің символдарына айналды.
2006 жылы 7 қаңтарда «Қазақстан Республикасының мемлекеттік рәміздері туралы» жарлығына толықтырулар мен өзгерістер енгізіліп, мемлекеттік Гимннің жаңа мәтіні мен музыкалық өңдеуі бекітілді.
2.1 Рәміздер тарихы
Елтаңбаның ескі бейнесі тотемдік тайпа қорғаушыларының немесе алғашқы қоғамдық рудың қорғаушылары болған жануарлар бейнесі болды.Елтаңбалардың алғашқылары жанұялық және рулық белгілер – славяндарда байрақтар және түріктер мен монғолдарда таңба болды.Түркілердің таңбалары алғаш 5-ғасырда шықты.Қытай жазбаларында: «далада басқалардың малдарымен араласып кетпеу үшін немесе басқалар алып кепеу үшін түркілер үй жануарларына белгі салған».Таңба – тайпалардың қоныстануын анықтаған, тастардағы белгілер тайпалардың елтаңбасы болды.
Алғашқы таңба қойлардың құлақтарына, аттарға салынған белгілер және т.б. иесінің елтаңбасы болды. Кейін ендер баспа статусын алды. Біздің ғасырымызға дейін 111 мыңжылдықта шумер мемлекетінің елтаңбасы болған. Ол – арыстанның басы мен бүркіт болды. Сондай – ақ: Египеттің жыланы, Персияның бүркіті сияқты елтаңбалар да белгілі. Византияның елтаңбасы екі басты бүркіт болды. Тарихшы А. Левандовтың ойынша, алғашқы елтаңбалар қазіргі мағынасында крестік жорықтар заманында пайда болған. Олар ескі тотемдік символдар орындаған функцияларды атқарды, олар әскерлерді алыстан бір – бірін тануға көмектесті. Олар ашықтығымен және қарапайымдылығымен ерекшеленеді.
Қазақтардың ата – бабалары – түркілер өздерінің байрақтарында қасқырды бейнелеген, ал кейбірлері қасқырдың басымен бейнеленген.Түркі геральдиканың өзгешелігі туралы өз кітабында Шакарим толық айтып береді «түріктердің, қырғыздардың, қазақтардың және хандық әулеттердің шежіресі» қазақ халқы қазіргі кезге дейін өз рулық символдарын сақтап қалды.
1991 жылдың 16 желтоқсаны біздің республикамыздың тарихында мәңгі айрықша мәні бар күн ретінде қалды. Бұл күн – Қазақстан Республикасының Тәуелсіздік күні болып жарияланды. Республиканың алғашқы президенті Нұрсұлтан Назарбаев салтанатты мәжілісте мемлекеттік эмблемаларды жасауға конкурс жариялады.
2.2 Қазақстан Республикасының мемлекеттік Туының сандық ерекшелігі
Қазақстан Республикасының мемлекеттік туында адалдық пен тазалықты бейнелейтін көкшіл түс ортасында өзінің жылуын шашқан күннің 32 сәулесіненжылу алған бостандықты сипаттайтын, әрқашан биікте болуға ұмтылған, барлық орталық Азияны қанатына сыйғыза жайып қалықтаған тәуелсіздік символы құс патшасы-дала қыраны бейнелеген. Күннің, сәуленің, қыранның және оюдың бейнелеулері – алтын түсті. Тудың ұзындығының еніне қатынасы – 1: 2. Күн сәулесі орналасқан шеңбер диаметрі тудың енінен 2,22 есе кем, күннің өз шеңбері енінен 3 есе кем, ал әр сәуленің доғасы тудың енінен 50 есе кем. Ағаш саптарын біздің арғы аталарымыз табиғат және әлем құрылымы туралы өздерінің білімдерін шифрлаған сиқыршылық код – тік жолақ ұлттық оюмен өрнектеген. Толық 4 оюдың біреуінің ұзындығы ту енінен 5 есе, ал оюдың шеткі бөліктерінің ұзындығы осы ою ұзындығынан 2 есе кемдікте орналасқан. Оюлардың орналасуында осьтік симметрия сақталған. Қыран қанаты құлашы жарты шеңберді өрнектейді.
2.3 Қазақстан Республикасының мемлекеттік Елтаңбасы-геометриялық фигуралар үйлесімі
Мемлекеттік Елтаңбаның символдық мәні. Елтаңба жобасына 245 сурет, 67 хат – пікір ұсынылды. Солардың ішінен ЖандарбекМәлібеков пен Шота – Аман Ыдырысұлы Уалихановтың үлгілері ең таңдаулы дептанылып, қазіргі Қазақстанның Елтаңбасы болып бекітілді.
Қазақстан Республикасының мемлекеттік елтаңбасы шаңырақты бейнелейді (жоғарғы жағы киіз үйдің күмбез тәрізді бөлігі), мифтік аттардың қанаттарымен жиектелген, күн сәулесі түрінде тарайтын уықтар шаңырақпен 130 бұрыш жасап қиыласады.Елтаңбаның төменгі бөлігінде – «Қазақстан» жазуы жазылған. Қазақстан Республикасының мемлекеттік елтаңбасының түрлі – түсті фонында екі: алтын және көк – көкшіл түстер бар.
Елтаңба жасау оның геометриялық кескіндерін үйлестіруден басталады. Геральдикалық практикада әр түрлі формалар қолданылады – тікбұрыш, тіктұртбұрыш және т. б. Қазақстан Республикасының елтаңбасындағы барлық бөлшектер бір толық шеңбер ішіне орналастырылған және басты элемент атрибуты – әлемді жаратқан күн сәулесі сияқты уықтарымен шаңырақты үйлесімді бейнеленген.Шаңырақ – күн дөңгелегі. Ол айналып жүрген күннің, ал оның уықтары сәулеге ұқсас динамикалық суреті, шаңырақ күн қозғалысын көрсететін дала сағаты. Шаңырақтағы белгілер арқылы қазақтар күннің уақытын анықтап отырған. Нақ осындай қабылдаумен барлығына ортақ үй болып табылатын өмірді бүкіл қазақстандықтардың Отанымен байланыстырады.
Елтаңбаның орта бөлігінде, көлемі 500мм болатын шеңбер тәрізді аудан бар. Елтаңбаның ортасында көлемі 145 мм болатын «Шаңырақ» орналасқан. Елтаңбаның төменгі жағынан шаңырақтың жоғарысына дейінгі биіктік 115 мм.
Шаңырақтан елтаңбаның жоғарғы жағына дейінгі биіктік 20 мм.1 «Шаңырақ» – келесі элементтерден тұрады: (1- сурет)
а) Екі сақина тәрізді дөңгелектен, 145 мм болатын үлкен сақина, сақина ұзындығы 4 мм, биіктігі 3 мм; 115 мм кіші сақинадан, сақина ұзындығы 4 мм, биіктігі 3 мм;
б) Аз шеңберден орталыққа «шаңыракқа» аз шеңбер шошағына төмен орналасқан 107 мм, ені 5 мм, биіктігі 3 мм; (2 – сурет)
в) Шошақта саны 72 болатын уықтың жалғастырушы элементтері сәулелер орналасқан;
г) Ортада 97 мм дөңес шеңбер, ішкі дөңес шеңбердің негізден биіктігі 12 мм:
д) Дөңес шеңберде орналасқан 45 осьтан басқа дінге өткендер төрт,» Кулдіреуіш » үш – элементтен тұрады;
е) Орталық бөлік, 6 мм х 6 мм көлемді, биіктігі 3 мм болатын 9 квадрат элементтен тұрады.
- Елтаңбада, уықтар шаңырақ ортасынан 20 мм биіктікте орналасқан.(3- сурет)
- Шаңырақ сәулелерінің орналасуы шеңбер өсінен ортада орналасуы 5’.
- Шаңырақтағы конустық сәулелердің мөлшері: ені 4 мм, биіктігі 3 мм, шеңбер соңында ені 7 мм, биіктігі 6 мм, тік сәуленіңшаңырақтан шеңбер соңына дейінгі ұзындығы 205 мм.
- Тік сәуледе, шаныраққа қарсы орталықта бес бұрышты жұлдыз орналасқан. Жұлдыздардың шеңбер диаметрі 35 мм, биіктігі 30 мм..(5- сурет)
- Шаңырақтан шыққан сәулелер көлемі, яғни жуандығы, ұзындығы, ені елтаңба өстеріне пропорционал болуы керек.
- «Кереге» – бұл киіз үйдің негізгі құрамды бөлігі, ал елтаңбада, бұл елтаңбаның екі жағында симметриалды орналасқан элементтер, әр ұяшық өзгеретін ромб тәрізді..(4- сурет)
- Дөңестің жуандығы конустың бетінен 6 – 7 мм, биіктігі 8 мм, керегенің басы елтаңбаның шетін бітіреді.
- Шаңырақ ішіндегі сәулелер арасында «шаңыраққа» дөңес бөлімдерге және «кереге» мен герб эмальмен жабылады (көкшіл – көк түс), ал гербтің қалған бөліктері – алтын түстес.
- «Босаға» – бұл киіз үйдің кіре беріс бөлігі, елтаңбада төменде 400 мм орналасқан.
- Екі жағынан да көлемді – структуралық, стильденген элементтер «Архардың», «қошқардың» бастары орналасқан, олар елтаңбаның шеттерінен шығарыла орындалған, қисық пішінде. Өлшемі – 65 мм х 45 мм х 65мм.
- Шаңырақ өсі герб өсінен төмен, 20 мм тік орналасқан.
- Босағаның ортаңғы бөлігінде кесек әріптермен жазылған «ҚАЗАҚСТАН»сөзі жазылған: биіктігі 20 мм, ұзындығы – 15 мм, жуандығы 4 мм, текст фоны – фактуралық.
- Ортадан жоғарырақ бөлікте «Белдеу» элементі орналасқан. Бұл елтаңбаның салмағын теңестіріп тұратын таразы секілді.
- Шаңырақ төмен оң және сол жақ сақинадан Желбеу бауы түседі және көлемді – корпус түріне көшіп өтеді.
Әр халық өзі қасиетті санайтын жан-жануарды Мемлекеттік нышан деген жайы бар. Аңыздардан арқау тартқан пырақбейнесіндегі жылқы да өз кезегінде өркениеттің дамуына ықпал еткен . Босағаны берік ету үшін 7 буыннан тұратын мүйіз таңдалды.7 буын бір жағынан қазақтың «Жеті атасын білмеген жетесіз» дегенін аңғарту. Пырақтың қанаты бір қарағанда бидайдың бауланған сәтін еске салады.
Тұлпар – дала Пегасы, ол әрбір жігіт армандаған жүйрік – ол бостандыққа ұмтылуды, жеңіске жетуді, сонымен қатар жан қиярлықты сипаттайды.
Біздің тұлпар – Қазақстанның тәуелсіздігін сақтау символы.(6- сурет)
Қанатты тұлпар – қазақ поэзиясындағы ең танымал образ. Ол – қанатты арманды, шығармашылық қиялдың шарықтауы, жақсыға ұмтылуға деген тілекті сипаттайды. Сондықтан біз бұл символды әрқашанда жарық үміт күтетін жас ұрпақпен және жас бұтақпен салыстыруымызға құқығымыз бар.
Ұшып бара жатқан тұлпар өзімен уақыт пен кеңістікті біріктіреді.
Ол – өлмейтіндік бейнесі және біздің елтаңбамызда өлмейтін дамуды, рухани байлықты және Қазақстанда, бір шаңырақ астында тұрып жатқан халықтар мен ұлттардың әр алуандығын бейнелеуге мойындалған.
Ескіде жануардың мүйіздері де құрметтелген. Біздің ата – бабаларымыз ертегідегі бір мүйізді атты да ғажайыпқа, өздерінің армандарына сенген. Бір мүйізді ат қасиетті жануар болып саналған. Ол өте ерте заманнан бері бар және қазіргі кезде елдің елтаңбасында бой көтерген ол, жас мемлекеттің әлі де ашылмаған таланттарын және күш – қуатын сипаттайды.
Аттардағы мүйіздердің де өздерінің символдық мағынасы бар.(7 – сурет)
Мүйіз» сөзін қолданумен қазақ тілінде күш, батырлық, ерлік деген ұғымдар түсіндіріледі. Мүйіз – ескі заманнан бері рахаттың, құнарлылықтың, сәттіліктің символы. Осылайша алғашқыда таң қаларлықтай болып көрінетін қанатты және мүйізді ат тарихи эмблема болып табылады және оның өзінің тарихи мағынасы бар. Республиканың мемлекеттік елтаңбасында екі мифтік аттар және олар екі жағынан шаңырақты құшақтап тұрғаны бейнеленген. Олар сонымен қатар барлығына ортақ үйіміз – Қазақстанға қызмет көрсетіп тұрғандығын сипаттайды.
2.4. Қазақстан Республикасының мемлекеттік Гимннің сандық сипаттамасы
Қазақстан Республикасы Мемлекеттік Гимннің мәтіні2006 жылы 7 қаңтарда «Қазақстан Республикасының мемлекеттік рәміздері туралы» жарлығынатолықтырулар мен өзгерістер енгізілген Конституциялық Заңына Елбасы қол қойып, ҚазақстанРеспубликасы Мемлекеттік гимннің жаңа мәтіні мен музыкалық өңдеуі бекітілді.
Сөзін жазған – Жұмекен Нәжімеденов. Сөзіне өзгертулер енгізген – Нұрсұлтан Назарбаев, Әнін жазған – Шәмші Қалдаяқов.
Мемлекеттік Гимн – елдің музыкалық – поэтикалық эмблемасы, әдеби – сазды төлқұжаты. Ол халық жүрегінің лүпілін тұмар ғып түйген музыкалық сәлемхат іспеттес. Оның сазы мен сөзі, сипаты мен мақсаты жөнінен біртұтас шығарманың құрамдас қос қанаты тәрізді.
Мемлекеттік гимнге елдің намысының туы, арының айнасы, жоғарғы Отаншылдық рухының көрінісі ретінде қараған жөн. Соған лайықән мен сөз табу қайхалықтыңболса да арманыболсакерек.
Ұлы композитор Мұқан Төлебаев, Евгений Брусиловский және Латиф Хамиди тізе қосып отырып шығарған әуені қазақ елінің ән тұмары міндетін 1944 жылдан 2006 жылға дейін атқарды. Ғаламдық қан төгістігі жақын қалған жеңіс рухы, соған орай көтерілген халқымыздың ұлттық рухы өлмес өнер туындысының дүниеге келуіне тікелей ықпал еткен тәрізді…
Олбұрынғыодақтас республикаларәнұрандарыарасында да бөлекбітімімендараланатын. Құдіреттіәуеннашықтарынанқазақтыңдосқаашыққұшағы, дарханмінезі мен ер көңілісезіліп, айдынкөл, асқартауғажанбергеншалқарсамалыныңлебіеседі. Музыка – халықтыңжандауысыдесек, әсемәнұраннанхалқымыздыңұлттықмінезі, асылаңсарыайқынсезіледі.
Гимн сөзіне ХХ ғасырдағыкөрнектіқазақақындарыныңбірі Ә. Тәжібаев: «Әнұран – сөзбентоқылған ел туы» депанықтамаберген.Жан – жақты сыннан өтіп, маңдайы жарқырап келген жыр – жоба дүлдүл ақындарымыз: Мұзафар Әлімбаев, Қадыр Мырза Әлі, Тұманбай Молдағалиев, жас ақын Жадыра Дәрібаева бірігіп жазған мәтін болып шыққаны белгілі. Ол – ел Парламентінің сессиясында бекітілді. Гимн үш шумақ пен қайырмадан тұрады. Олар – біртұтас шығарманың құрамдас бұліктері әрі маңызды құрылымдық элементтері.
Мемлекеттік Гимнінің мазмұндық идеялық мәні туралы сұраққа жауап бергенде, оның авторларының бірі М. Әлімбаев былай дейді: «Біздің ойымыз бойынша бірінші шумақта Қазақстанның ерлікке толы өткені туралы тақырып, ал екінші шумақта көптеген халықтардың тағдырын бір арнаға тоғыстырған республикаға арналған қазіргі Қазақстан тақырыбы қамтылды. Үшінші шумақта келешекке көзқарас сөз болады. Қайырмада біз Қазақстан халықтарының бірлігі, қоғамдағы тұрақтылық пен келісімді көздің қарашығындай сақтау қажеттігі туралы айтқымыз келді»
Алтын күн аспаны, 6 буын:6 дауысты дыбыс,8 дауыссыз дыбыс
Алтын дән даласы, 6 буын:6 дауысты дыбыс,8 дауыссыз дыбыс
Ерліктің дастаны , 6 буын:6 дауысты дыбыс, 9 дауыссыз дыбыс
Еліме қарашы! , 6 буын: 6 дауысты дыбыс, 5 дауыссыз дыбыс
Ежелден ер деген, , 6 буын:6 дауысты дыбыс,8 дауыссыз дыбыс
Даңқымыз шықты ғой, 6 буын:6 дауысты дыбыс, 10 дауыссыз дыбыс
Намысын бермеген, , 6 буын:6 дауысты дыбыс,9 дауыссыз дыбыс
Қазағым мықты ғой ! , 6 буын:6 дауысты дыбыс,9 дауыссыз дыбыс
2.5.Жергілікті елді мекендерде нышандарды қолдануы
Мемлекеттік жалаудың орналасуы
Мемлекеттік символдар республикалық комиссиясы Қазақстан Республикасының мемлекеттік жалауының қолданылуына байланысты келесі шарттарды белгілеген:
Зх6м – Қазақстан Республикасының президентінің резиденциясы ғимаратында, Қазақстан Республикасының Үкіметінде, Қазақстан Республикасының парламентінде, Қазақстан Республикасының Жоғарғы Сотында;
2х4м – Қазақстан Республикасының Президентінің қарамағындағы бөлімдер және министрліктер ғимараттарында, облыс әкімшіліктерінде, Астана және Алматы қалаларында,
1,5хЗм – облыстық департаменттердің және бөлімдер ғимараттарында, аудан әкімшіліктерінде, 1х2м – бөлмедегі жалау.
Барлық мемлекеттік органдар мемлекеттік жалауды ілуде оның ілінетін орны, көлемі және т. б. жөнінде арнайы рұқсат алуы керек.
Мемлекеттік рәміздер – кез келген мемлекеттің егемендігі мен біртұтастығын бейнелейтін оның ажырағысыз атрибуттарының бірі.
Ел өңірлерінде мемлекеттік рәміздерге арналған мемориалдық кешендер көп. Астанадағы «Атамекен» этномемориалдық кешенінде (биіктігі- 111 м), Ақөбедегі орталық саябақта (биіктігі-91 м), Ақтаудағы рәміздер алаңында (биіктігі- 50 м), Тараздағы саябақта (биіктігі- 47 м), Қызылордадағы рәміздер алаңында (биіктігі- 35 м) көк байрағымыз желбіріп тұр.
Ал Өскемендегі «Қазақстан» тауындағы Мемлекеттік рәміздер монументіндегі ту тұғырының биіктігі- 40 метр. Ол 2011 жылы салынған және еліміздің тұғыры ең биік тулардың бестігіне енеді.
Тау етегінде биіктігі 6 метрлік әріптермен «Қазақстан» сөзі жазылған. Тауда 12*24 көлеміндегі Қазақстан туы желбірейді. Ол – көлемі жағынан еліміздегі екінші ірі Ту.
Бұл кешен Шығыс Қазақстандағы 25 ғажайып орын тізіміне енгізілген. Көк байрақ қаланың қай шетінен де көзге оттай басылып, елдігіміздің айғағы ретінді шың басында менмұндалап тұр.
Математика пәнінен осы деректерді диаграммалар тақырыбын өтуде қолданып, мемлекеттік рәміздердің жергілікті жерде қолданысын да көруге болады.
2.6 Нышандардың сандық сипатының математика сабағындағы қолданысы
5-сыныптың математика пәнінде бағанды диаграмма арқылы мынадай есептер кездесті.
1.Көк байрақтың биіктігі ең үлкені қай қалада?
- Көк байрақтың биіктігінің кішісі қай қалада?
- Осы биіктіктер тізбегінің медианасын тап.
- Тізбектің өзгеріс ауқымын тап. (Жаңа форматты математикалық сауаттылықта кездесетін есептер).
Елтаңба негізінде (қосымша №1) көрсетілген сызба бойынша
- Елтаңба шеңбері мен шаңырақ шеңбері концентрлі ме?
- Сызбада көрсетілген шамалар бойынша Елтаңба шеңбері мен шаңырақ шеңбері центрін, диаметр, радиус, шеңбер ұзындығын тап.
Математика сабағындағы уықтың көрініс табуы:
- Елтаңбадағы уық саны қанша?
- Әр уықтың арасындағы центрлік бұрыш шамасы неше градус?
- «Қазақстан» сөзі қамтылған уықтың арасындағы доғаның ұзындығы және центрлік бұрышын тап.
- Екі жақтауындағы керегені керіп тұрған доғаның ұзындығы мен цетрлік бұрышын тап.
Уықтың орналасуы сызбасында (қосымша №2):
- Елтаңбадағы уық саны қанша?
- Әр уықтың арасындағы центрлік бұрыш шамасы қанша градус?
- «Қазақстан» сөзі қамтылған уықтар арасындағы доғаның ұзындығын және центрлік бұрышын тап.
- Екі жақтауындағы керегені керіп тұрған доғаның ұзындығы мен центрлік бұрышын тап.
Елтаңбаның негізгі сызбасы (қосымша №3) арқылы 6-сынып математика курсы мен 9-сынып геометрия курсындаәсемдік пен сұлулықты, жұптылықты, эстетикалық талғамды, қызығушылықты көрсететін осьтік және центрлік симметрия тақырыбы бойынша мынадай мазмұнды есеп құруға болады:
- Елтаңбаның симметрия осі бар ма? Болса нешеу?
- Елтаңба центрлік симметриялы ма?
- Ту қандай фигура? Қанша симметрия осі және қанша симметрия центрі бар?
- Елтаңбадағы бесжұлдызда қанша симметрия осі бар?
- Шаңырақ қандай фигура? Қанша симметрия осі және симметрия центрі бар?
- Керегеден қандай фигураны көруге болады.
Қорытынды
Мемлекет басшысының «Болашаққа бағдар: рухани жаңғыру» атты мақаласында жаңғыру атаулы бұрынғыдай тарихи тәжірибе мен ұлттық дәстүрлерге шекеден қарамауға тиіс. Керісінше, замана сынынан сүрінбей өткен озық дәстүрлерді табысты жаңғырудың маңызды алғышарттарына айналдыра білу қажет. Егер жаңғыру елдің ұлттық-рухани тамырынан нәр ала алмаса, ол адасуға бастайды.
Сонымен бірге, рухани жаңғыру ұлттық сананың түрлі полюстерін қиыннан қиыстырып, жарастыра алатын құдіретімен маңызды -деп атап көрсеткен.
Ендеше, мемлекеттік рәміздерге деген сүйіспеншілік Туған елге – Қазақстанға деген патриоттық сезімге ұласады.
Біз – ұлан-ғайыр жері мен аса бай рухани тарихы бар елміз. Ұлы Даланың көз жеткізгісіз кең-байтақ аумағы тарихта түрлі рөл атқарған. Бірақ, осынау рухани географиялық белдеуді мекен еткен халықтың тонның ішкі бауындай байланысы ешқашан үзілмеген.
Біз тарихымызда осынау көркем, рухани, қастерлі жерлеріміздің біртұтас желісін бұрын-соңды жасаған емеспіз.
Ақын Ырысбай Тоқтанұлының «Ассалаумағалейкум, Қазақстан!» өлең жолдарымен аяқтағым келеді.
Қазақстан!
Көк түрік!
Көктің ұлы!
Пана тұтам ғаламдық шоқтығыңды.
Ғасырлық қасіретім тарқар еді,
Бір иіскетсең, Шіркін-ай!
Көк туымды.
Әкелші, бір иіскейін
Көк туымды!
Мақтансаң мақтан елім деп,
Тани біл елдік таңбаңды.
Елтаңба, Туың, Гимн –
Шырқатты биік арманды.
Тәуелсіздікке тән белгі –
Қасиетті осы рәміздер.
Еліме рух, мән берді – демекші тәуелсіздігіміз тұғырлы болып, еліміздің символы – мемлекеттік рәміздерді қастерлеп құрметтеу бәріміздің міндетті парымыз болып санаймыз. Мемлекеттік рәміздер – еліміздің егемендігі мен тәуелсіздігін паш ететін нышандар.