Қазақ әдебиеті мен өнерінің тарихында өзінің ерекше шығармашылық өнерімен айқын із қалдырған әнші – ақындардың бірі – Ыбырай Сандыбайұлы. Кешегі ХХ ғасырдың басындағы қазақ топырағындағы тарихи-экономикалық және әлеуметтік-рухани өзгерістер, патша саясаты ақынның көңіл күйі мен өмірлік көзқарасына әсер етпей қалмады. Ыбырай сол заманның ащы шындығын айыптау арқылы «Қалдырған» деп аталатын терең философиялық толғауын жарыққа шығарады. Бұл толғауда қандай астырлы шындық жатыр деп ойлайсыз ? Сыршыл ақынның мына сөзінең біз өз өміріне шолу жасағандығын байқаймыз. “Жасымнан халқымды сұлу сөздің нәріне қандырған ақын едім. Халқым да мені еркелетіп, маңдайымнан сипап, құрмет тұтты. Соның арқасында Сарыарқаны сайраңдап ғұмыр кештім. Енді, міне, алпыстан асқан шағымда сұм дүние теріс айналды, мені іздейтін жан қалмады” деген екен. Шығарманың соңында Ыбырай сақал-шашы аппақ қудай етіп бейнелегенін көреміз. «Қалдырған» толғауында ақын мұңы мен кіршіксіз көңіле сырын толық байқауға болады. Оны кіршіксіз ақын талай-талай тауқыметті бастан өткеріп, өмірдің өріне көтеріліп, енді тағдырдын түбінді кезеңінде аяқ басқан сәті осы «Қалдырған» толғауымен байланысты. Өмірінің соңғы кезеңдерінде баяғы жолындаған жастықтың қайта айналып келместігін түсінген ақын өткен өміріне тек көз жүгірте алатын ұғынды. Барлық жұмыр басты пенделер бұл өмірдің, заңына бас елді. Біреу келіп, біреулер кетеді. Үкілі Ыбырайда өмірінің соңғы сәтінде осы толғауымен дүниенің жалған зат әрі қайта оралмас шық екенін түсінді. Қорыта келгенде, дарынды әнші-сазгер, асқақ үнді ақын Ыбырай Сандыбайұлы өз заманындағы әр алуан әлеуметтік мәселердә көтерген алдыңғы қатарлы өнер қайраткерлерінің бірі болды.