Ұсату және ұнтақтау дегеніміз шартты ұғымдар, себебі олар бір негізді процестер. Егер кесектердің диаметрі 5мм-ге дейін қысқартылса процесс ұсату деп аталынады, ал одан ары ұсату әрекеті ұнтақтау деп аталынады. Бул процестер кенді байытуға дайындау үшін жүргізіледі.
Ұсақтау және ұнтақтау процестерінде көп энергия шығындалады. Мысалы, кен байыту фабрикасында шығындалатын барлық энергияның 60-75 проценті ұсақтау және ұнтақтау процестеріне жұмсалады. Сондықтан бұл процесте “зат қажетсіз ұсатылмасын”деген принципті жүзеге асыру қажет. Ол үшін әдетте көмекші процестер – грохочение және классификациялау қолданылады.
Ұсату процесінде сырт энергия, біріншіден, заттың кристалдық структурасын деформациялауға(біразы жылуға айнала-ды),екіншіден, жаңа сыртқы бет жасауға жұмсалады. Энергияның атқаратын жұмысы Ребиндер мен Жигачтың теңдеуімен сипатталады:
мұнда
А=Ад+ Аб=К V + σ S
А – ұсату жұмысы;
Ад- Деформациялауға шығындалған жұмыс;
Аб- жаңа сырт бет жасауға шығындалған жұмыс;
V- деформацияланған көлем;
S- жаңа пайда болған бет ауданы;
К және σ – пропорционалдық коэффициенттер.
Егер кен кесектерінің диаметрі ұсату процесінде аз ғана кішірейтілсе жұмыстың негізі деформациялауға жұмсалады. Демек, бет жасау жұмыс үлесі аз болады да, оны есептемеуге болады.Онда жоғарыда келтірілген теңдеу Кирпичев-Киктің ұсату заңымен сипатталады:
А=K ∆V
ұсату процесінде қолданылатын аппараттарда кен кесектері төрт түрлі әрекеттің -жаншу, жару, соғу және аса майдалау әсерлерімен ұсатылады. Олардың негізгілері – жаншу және соғу.
Ұсату процестері негізінде құрғақ түрде жүргізіледі.