Жоспар:
1.Тіс жарақаттарының себептері
2.Тістердің жарақаттануын жіктеу
3.Болжам және алдын-алу
Тіс жарақаттары – тістің анатомиялық тұтастығын бұзу және/немесе оның тіс nышағы бар тінdерімен байланыстары, оның функционалdық қасиеттерінің қайтымды немесе қайтарымсыз жоғалуына әкеn соқтырады. Тістердің жарақаттары контузиямен көрінеді, жарықтар, тәж немесе тамыр сынуы, тістің ұрығына зақым келтіру, тістің төгілуі. Стоматологиялық жарақат клиникасы әртүрлі және тістегі ауырсыну болуы мүмкін, оның мобильділігі, дентциядағы пішінді немесе позицияны өзгерту, шайнау дисфункциясы және т.б. Тістің диагностикасы клиникалық және радиологиялық деректер негізінде белгіленеді. Тіс жарақатын емдеу әдісі анықталады, зиян түріне негізделген, және консервативті болуы мүмкін (тістің тәжін қалпына келтіру, эндодонтиялық терапия, splinting және t. д.) немесе хирургиялық операция (реплантация немесе тістерді шығару).
Тіс жарақаттары
Тіс жарақаттары – жалпы термин, тістің және қоршаған тіндердің құрылымдарына зақым келтірудің әртүрлі механизмдерін біріктіреді. Стоматологиялық патология құрылымында стоматологиялық жарақаттардың жиілігі тұрақты түрде өсіп келеді, бұл жалпы жарақаттардың артуымен байланысты. Ерлерде тіс жарақаты 1 жаста,5-2 есе жиі, әйелге қарағанда. Тіс жарақаты көбінесе зақымданумен үйлеседі, сондықтан оларды емдеу стоматология мен травматология саласындағы мамандардың өзара әрекеттесуін талап етеді. Анатомиялық және топографиялық ерекшеліктерге байланысты көптеген жағдайларда жарақаттанудың жоғарғы ортасы пайда болады (61%), негізінен жоғарғы жақ, артықшылығы бар науқастарда (дистальды, ашық).
Тіс жарақаттарының себептері
Әдетте тістердің өткір жарақаттары бір мезгілде пайда болады, төтенше әсер: төмендейді, жазатайым оқиға кезінде соққыға ұшырады, жекпе-жектер, спорттық шаралар және т.б. п. Созылмалы тістің жарақаттары ұзақ уақыт жарақаттанудан туындайды және аузында бөтен заттарды ұстау әдетімен байланысты болуы мүмкін, шегелеріңізді итеңіз, басқа себептер бойынша тағамдар. Тістің ұзаққа созылған механикалық әрекетінің нәтижесінде эмальді жұту және иілу орын алады, тістің бұзылуына әкеледі. Бұл жағдайда тістің жарақаты тіске қалыпты әсер етуі мүмкін, мысалы, шайнайтын тағам.
бұдан басқа, стоматологиялық жарақаттар стоматологиялық емдеу әдісін бұза отырып пайда болуы мүмкін. Мысалы, тістің жарықтығы дұрыс емес мөлшердегі арна шүмегін орнату нәтижесінде пайда болуы мүмкін, және тістің орнына лифт көмегімен іргелес тістерді абайлап алып тастаудың нәтижесінде пайда болады. Тістері дұрыс жарамсыз және ортодонтиялық аспаптарды орнатуға болады, және артықшылығы бар пломбалар. д. Стоматологияда жиі кездесетін тіс жарақаты, мойны кариесінен туындаған, флуороз, эмаль гипоплазия, тіс түбірі кисталары, жамбас ісіктері және басқа да одонтологиялық аурулар.
Тістердің жарақаттануын жіктеу
Осылайша, әсер ету ұзақтығына байланысты туындаған факторлар өткір және созылмалы тіс жарасына әкелуі мүмкін. Оқиға уақытында уақытша және тұрақты тістердің жарақаттарын ажыратады. Тістің жарақаттану жиілігін төмендету үшін тістердің шығуы орын алады, жиі емес – тамырлар мен тәждердің сынуы; Тордың сынуы тұрақты тістің жарақаттары арасында жиі кездеседі, содан кейін шашырау және көгеру, түбірлік сынықтар.
ДДҰ классификациясы бойынша, тістің жарақаттары 8 сыныпқа бөлінеді:
I класы — жараланған тістер, олардың құрылымының тұтастығын бұзушылықтарымен бірге жүреді (сынған эмаль)
II сынып — тістің тәжі бөлігінің күрделенген сынуы
III класс — тәждің күрделі сынуы
IV сынып — стоматологиялық крондардың толық сынуы
V класы — бойлық корональды түбір жарықтар
VI сыныпты – тіс түбірінің сынуы
VII класс – аяқталмаған қондырғылар (сублухациялар) тістердің
VIII сынып — тістердің толығымен орналасуы
Түбірлік жүйенің қалыптасуына байланысты, кейбір сыныптарда тіс жарақаттарының түрлері бөлінеді:
1.Аяқталмаған түбірлік өсуі бар тістің травматикалық зақымдануы
2.Толық емес түбірлік шыңында қалыптасқан травматикалық тістің зақымдануы
3.травматикалық тістің зақымдануы, тамыр жүйесі толық қалыптасқан.
Бұдан басқа «таза» тістің жарақаттары біріккен зақымданулармен байланысты, екі немесе одан да көп нысандарды біріктіреді: тістің немесе тамырдың сынуымен аяқталмаған дислокацияның комбинациясы, бір мезгілде стоматологиялық тәж және тамыр сынуы комбинациясы, әсерлі дислокацияны тәждің сынуымен үйлестіру/тіс түбірі және т. п.
Тіс контусы
Қатерленген тістердің белгілері
Тіс контусы – жабық механикалық тістің жарақаты, бұзылмайтын анатомиялық тұтастық. Тістің зақымдануы кезінде периодонтальдік тіннің зақымдануы байқалады (ишемиялар, талшықтардың жыртылуы немесе жыртылуы). Нейроваскулярлық қатпардың толығымен үзілуі жағдайында қан кету камерасында қан кету және тіс целлюлозының өлуі орын алады.
Бұл тістердің зақымдалуы тұрақты тітіркенген тіс ауруы арқылы көрінеді, тістің бөртуі мен перкуссиясымен ауырады. Перигонтал тіндерінің ісінуіне байланысты пациент тістің сыртқа шыққанын сезеді, оның қалыпты ұтқырлығын анықтауға болады. Тістің целлюлозасында қан кету нәтижесі қызғылт түсті тәждің бояуы болуы мүмкін.
тістердің көгеруін диагностикалау және емдеу
Бауырс анамнез негізіндегі диагноз қойылған (тістің жарақаты), клиникалық және объективті дәлелдемелер (ауырсыну перкуссиясы, тәждің күңгірттеуі және т.б.) және аспаптық деректер. Рентгенограмма периодонтальдік кеңістіктің кеңеюін көруге және тіс түбірінің сынуын болдырмауға мүмкіндік береді. Целлюлозаның өміршеңдігін тексеру үшін тістің жарақаттануы қажет, 3-4 аптадан кейін электронды қайырымдылық диагностикасын қайталау қажет.
Тістің шығуы
Тістерді шығарудың белгілері
Тістің шығуы бұл жарақаттың түрін білдіреді, онда тіс ішінара немесе толық саңылаумен байланысты жоғалтады. Толық емес тістің шығу орны (экструзия) периодонталь талшықтарының жыртылуы немесе жыртылуы және альвеол қабырғасының зақымдануы нәтижесінде пайда болады. Жарақаттың бұл түрі ауырсынумен сипатталады, ұтқырлық пен тістің қайта орналасуы, шайнау дисфункциясы. Толық емес дислокациялы тістің тәжі вестибулярға ауысады, ауызша, дистальды немесе басқа бағыттарда, және тістің тамыры — қарсы бағытта. Перигонтал тіндерінің тұтастығын бұзуына байланысты патологиялық, қан тамырлары қалтасынан. Тістің толық емес орналасуы тіс гранулемалары мен түбірлік цисттардың пайда болуымен қиындауы мүмкін, созылмалы периодонтит, тамыр дамуының бұзылуы, стоматологиялық каналдардың кеңеюі немесе бұзылуы.
Тістердің дислокациясының диагностикасы және емі
Стоматологиялық жарақаттардың бұл түрлері клиникалық дәлелдерге негізделген (тістің жылжуы немесе болмауы) және радиологиялық белгілер. Рентгенограмма немесе радиовизиографиялық сараптама деректері тістің және альвеолярлық сүйектің күйін нақтылауға мүмкіндік береді. Тістердің жарақаттарындағы целлюлозаның өміршеңдігі EDI-мен анықталады.
Толық болмаған жағдайда, терапия көрсетіледі, тісті сақтауға бағытталған: ауыз қуысының көмегімен бекітілген тістің қайта орналасуы, шиналар, сымдық сплинтерлік құрылымдар. Нәзік режимді тағайындайды, қабынуға қарсы және бактерияға қарсы терапия 1 айдан кейін қайталанады. Пульпа қаза болған кезде эндодонтиялық емдеу жүргізіледі.
Тіс жарылуы
Тістің сыну белгілері
Бұл тістің жарақаты (тістің сынуы) эмаль немесе дентин ішіндегі тістің сыныбын қамтиды, үзілудің тәждері, түбірлік сынықтар.
Корона сынықтары тістің пішінін бұза отырып клиникалық түрде көрінеді, эстетикалық жетіспеушілік, тіс ауруы. Тіс өзінің тыныштықты сақтайды. Тіс ақауларының өткір жиектері ауыз қуысының шырышына зақым келтіруі мүмкін, тіл мен ерні. Мұндай тістердің зақымдануымен өткір травматикалық пульпит пен периодонтияның дамуы мүмкін.
Тістердің тамырларының сынуы бұрыштық болуы мүмкін, көлденең, бойлық, таңдалды; төменгі бөлігінде орналасқан, орта немесе үшінші үштен; фрагменттері бар немесе жоқ. Жарақаттың бұл түрі тістің зақымдануы және перкуссия кезінде ауырсынумен қатар жүреді, әртүрлі дәрежеде тәждің мобильділігі.
Тістердің сынуы және диагностикасы
Тістің тәжі бөлігінің сынуы диагностикалық диагностикадан өтеді. Растау үшін/тіс түбірінің сынуын болдырмау мақсатты радиографияны көрсетеді; целлюлоза жағдайын бағалау үшін — электродонетометрия.
Тәждің сынуын емдеу — бұл композициялық материалдармен немесе қоқыспен салынған тістің түктің бөлігін қалпына келтіру және алынбайтын тәж. Күрделі тістердің сынуы жағдайында, пульпитпен емдеу кейіннен тіс қалпына келтіріледі. Тамыр сынықтары үшін емдеу нұсқалары тісті шығаруды қамтуы мүмкін, түбірлік эндодонтиялық емдеу, содан кейін түйреуіш тістерін орнату.
Болжам және алдын-алу
Жарақат алған кезде тісті сақтау мүмкіндігі зақымға байланысты, тіс дәрігеріне емдеу мерзімдері, науқастың жасы, оның жалпы денсаулығы мен стоматологиялық мәртебесі. Заманауи терапиялық және хирургиялық стоматологияның әдістері, ортопедия, ортодонтия өзіңіздің тістеріңізді сақтап, қалпына келтіруге мүмкіндік береді, тіпті ең күрделі клиникалық жағдайларда. Егер тістің сақталуы мүмкін болмаса, оны эстетикалық және функционалдық сипаттамалары жоғары жасанды аналогымен ауыстыруға балама бар.
Стоматологиялық жарақаттардың алдын алу көбінесе адамның мінез-құлығына байланысты, оның күнделікті өмірде және жұмысында ескерту. Травматикалық спортпен шұғылдану кезінде қорғағыш қорғаныш пен дулыға қолданыңыз.