«СПУТНИК ТОПТЫҚ ӨЛШЕУ ҚОНДЫРҒЫСЫ»
Соңғы уақытта шығарылатын топтық өлшеуіш құралдар «Спутник» газ желісінде қысым ауытқуының реттегіштері орнатылған. Бұл санауыштың турбинасы арқылы өтетін сұйықтықтың тұрақты жылдамдығын қамтамасыз етеді. Қондырғыда қолданылатын дебит – турбина есептегішінің схемасы суретте көрсетілген. 129. Сұйықтық 1 кіріс келте құбырынан өтеді, 2 және 3 құйғыш 3 қанатшасын айналдырады. 6 төмен түсіретін редуктор және 7 магнитті муфтасы арқылы Қанатшаның айналуы 9 жергілікті есептеу механизміне беріледі. Сұйықтықты қанатшадан өтіп, 4 экраннан шығып, 12 патрубоқ арқылы корпустан шығады. Тексеру кезінде аспаптың көрсеткіштерін түзету есептегіштің сыртына шығарылған 11 корректормен жүзеге асырылады.Қашықтықтан беру электромагниттік немесе индукциялық түрлендіргішпен жүзеге асырылады. Электрмагнитті датчик магнитті басқарылатын қалыпты ажыратылған контактілердің прин-ципінде салынған, олар тұйықталып, 10 дискіде бекітілген Тұрақты Магниттер электромагнитті датчиктің түйіспесінен өтетін электр сигнал береді. Магнитоиндукциялық түрлендіргіш – қарапайым магнит, жүрек және орау бар генератор. Бұл түрлендіргіштің жиіліктік сигналдары өзекшенің жанынан Қанатшаның өтуі нәтижесінде пайда болады. Турбина есептеуіштері тордың үш типті өлшемі 3-тен 75 м*/с дейін шығарылады. Жұмыс қысымы 6,4 МПа. Қондырғының қорек блогы кернеуі 220 В, жиілігі 50 50 Гц ауыспалы токқа қосылады.
Спутникке А спутнигі апатты жағдай кезінде ұңғының автоматты блокировка және сұйықтың берілу негізі бойынша Спутникке қосылған, ұңғымен өлшеу кезінде автоматты қайта қосу үшін, сонымен қатарұңғы өнімін автоматты өлшеу үшін арналған. А спутнигі екі блоктан тұрады: ұңғыны өлшеуге қосу үшін және ұңғының өлшенген өнімін автоматты реттеудегі өлшеуді қайтақосу және жергілікті автоматика блогынан. А спутнигі нақты анықталған уақытта ұңғымен өлшеудекезекті қайтақосуды қамтамасыз ететін берілген бағдарлама бойынша жұмыс жасайды. Ұңғыны өлшеу ұзақтығы БМА да орнатылған уақыт релесі көмегімен анықталады.
В спутнигі А спутнигі сияқты еркін газ өнімін автоматты өлшеу үшін және берілген бағдарлама бойынша ұңғыны өлшеуге автоматты қайта қосу үшін арналған. Аралық түрлендіргіште бергіштердің механикалық шығыстыңсигналдарын аралық (пневматикалық) электрлік, кедергілік электрқозғаушы күшке түрлендіре алатын құрылғыны айтамыз. Бұлтүрлендіргіштердің кеңінен тараған түрі бірінші топтағы.
Екінші топтағы түрлендіргіштер температуралық бергіштермұндай түрлендіргіштер бергіш пен біріккен түрде болады.
Үшінші топтағы түрлендіргіштер пневматикалықэлементтердегі мемлекеттк сигнал бергіштік түрлендіргіштіңтобына жатады.
Бұл түрлендіргіштер пневматикалық сигналдарды электрліксигналдарға және керісінше қызмет атқара алады. Мұндайтүрлендіру өртке және жарылысқа қауіпті жағдайда жұмысжасайтын техникалық процестібасқаруға арналған түрлендіргіштер.
Олардың сезімтал элементі термопара болып табылады әртекті өткізгіш (термоэлектрод), олар бір шетімен бір-бірімен дәнекерлеу арқылы жалғанған. Бұл жалғау жұмыстық дәнекер деп аталады. Егер бос шектерінің температурасы жұмыстық дәнекерлеушінің температурасын басқа болса потенциалар айырмашылығы пайда болады. Бұл құбылыс термоэлектрлік эффект деп аталады. Ол бос электрондардың жұмыстық дәнекер арқылы көп электроны бар өткізгішпен аз электронды өткізгішке қарай дифузиялануы мен түсіндіріледі. Бұл кезде пайда болатын электр өрісі тоқ күшінің көбеюіне бөгет көрсетеді. Сондықтан термопараның бос шеттерінде термоэлектр қозғаушы күш деп аталатын потенциалдар айырымы орнатылады.Температураны өлшеу үшін осы құбылыс қолданылады.
Термопараның сымды электродтарын бір-бірінен керамикалық оқшаулағыштар көмегімен жұмыстық дәнекерден бастап ұзына бойынан оқшаулайды, термопараны болат немесе керамикалық қаптамаға орнатады. Жұмыстық дәнекер қаптамадан ұштық көмегімен оқшауланады. Оның жұмыстық бөлігін температура өлшеу обьектілеріне орнатады. Термопараны өдшеуіш аспаптарын жалғайтын өткізгіштерді клейвниктерге қосады. Аспап шкаласын температура бірлігінде градустайды. Термоэлектр қозғаушы күш жұмыстық дәнекер температурасын t бос шеттерінің температурасының бас айырмашылығының функциясы болып тaбылады.
Осыдан термоэлектрлік күшті өлшейтін аспап көрсеткіші бақыланатын объектінің температурасы мен бірге бос жүріс температурасына тәуелділігі екені көрініп тұр. Термопараның бос шеттері обьектінің сыртында орналасқан яғни температурасы тұрақты емес сыртқы ауада. Ал аспап обьектілерінің ішіндегі температура туралы ақпарат беріп тұру керек.
Термоэлектрлік қозғаушы күшінің жұмыстық дәнекердің температурасына тәуелділігін екі әдіспен қамтамасыз етуге болады бос шеттерінің температурасын тұрақтандыру. Мысалы 0°С кезінде16 шамасына аспаптарының көрсеткішіне түзету енгізу немесе арқылы.
Бірінші әдіс күрделілеу және қымбат бағалы сондықтан оны жеке жағдайларда қолданады. Мысалы термопараны өлшеу кезінде.
Технологиялық өлшеулерде екінші әдіс қолданылады: термопараның электродтарының арнайы өткізгішін ұзартып оныңбос шеттерін бақылауда температурасы бар зонаға ауыстырады әдетте ол өлшеуіш аспап орналасқан оператор бөлмесі. Бос шеттерінің температурасы аспаптың кіріс клемаларының қасынданемесе ұзартқыш өткізгіштер енгізілген арнайы құрылғыда бақыланады. Егер де осы өткізгіштерден термопараны дайындағанда оның термоэлектрлік сипаттамасы ұзартылатын термопараның, сипаттамасына 0-100°С температура диапазондарда сәйкес келеді.
Термоэлектрлік түрлендіргіштің негізгі бағалау кретериялары сезімталдық дәлдік мінездемелерінің тұрақтылығы өлшеушеттері механикалық әсерге шыдамдылығы жұмыс мерзімі сенімділігі, бағасы және тағы басқа.
Топтық өлшеу құрылғысының қолданыстағы типтері – «А спутнигі» және «Б спутнигі» мынадай функионалды тораптарға ие әрбір ұңғыманы өлшеу блогына қосады, берілген кіші ұңғыманың бағдарламасы бойынша ол сепаратордан және өлшеу құрылғысы – өлшеу блогынан тұрады. Онда әрбір құрылыстың (дебитомердің) дебиті өлшенедіавтоматика және басқару блогы жүзеге асырылады.Ұңғымаларды өлшеуге, өлшеу құрылғысының жұмысын есепке алуға және апаттық режимдер кезінде топтық қондырғыны автоматты қорғауға ауыстыруды басқару «Спутник А» топтық автоматтандырылған қондырғысы топтық қондырғыға кілттелген ұңғымалардың дебитін автоматты өлшеу, топтық қондырғыда апатты жағдайда оларды беру және автоматты түрде ажырату бойынша скважиналардың жұмысын бақылау үшін тағайындалған. Қондырғыны Батыс Сібірдің, АССР Коми, Татарияның, Башкирияның мұнай кәсіпшіліктерінде және қоршаған орта температурасы төмен басқа аудандарда бір құбыр жүйесі кезінде қолданады. Ол тұрады 1 типті көп жүрісті ауыстырып қосқыштанШығыс өлшегіш және шығару желілерінде орнатылған ОКГ, ус Г типті 2 және 3 қосқыштан, ұңғымалардың ауыстырып қосқыштарын және ажыратқыштарды басқаруға арналған ГП-1,5 электрогидравликалық жетекте басқару және индикациялау блогынан (БУИ) өлшенетін сұйықтықтан газды бөлу үшін 6 гидроциклонды сепаратор. Орнату келесідей жұмыс істейді. Ұңғымадан мұнай көп жүрісті пере ключательге түседі, ол 10 гидрожетекпен іске қосылады. Одан әрі 5 өлшеу құбыры бойынша ол 6 өлшеу сепараторына және одан кейін 8 турбина санауышына ТОР-1-50 жіберіледі. Қалған ұңғымалардың өнімдері жалпы коллектор арқылы 4 жиналмалы сепарациялық сыйымдылыққа немесе жиналмалы құбырға жіберіледі.
Ұңғымалардың дебитін өлшеу бағдарламасы басқару блогында уақыт релесі беріледі. Берілген уақыт аралығынан кейін сия гидрожетекті қосады және ұңғымалар өлшеуішке қосылады. Ұңғымаларды беру жергілікті автоматика блогы арқылы авариялық жағдай туралы дабылмен өлшеуіштің жұмысы бойынша. Дебит Сепараторда жиналған сұйықтықты қысқа-уақытша өткізу жолымен өлшенеді. Сепаратордың төменгі сонында сұйықтықты берілген деңгейге дейін жинау және оны төменгі деңгейге дейін шығару газ желісінде 9, 11 қалқымалы реттеуіштің және 7 кранның көмегімен жүзеге асырылады.
Реттегіштің қалтқысының жоғарғы деңгейге дейін қалқуы газ желісінің жабылуына алып келеді, соның салдарынан сепаратордағы қысым артады және сұйықтық сепаратордан сепаратордағы сұйық желінің жоғарғы берілген деңгейінен жоғары орнатылған 8 турбиналық есептеуіш арқылы сатылады. Төменгі берілген деңгейге қалқымалы жеткенде 7 краны ашылады, сепаратор мен коллектор арасындағы қысым теңестіріледі, сұйықтықты сату тоқтатылады. Араторда сұйықтықтың жиналу уақыты және өлшенетін ұңғыманың өніміне байланысты. Ұңғыманың дебитінен Шығысты өлшегіші арқылы сұйықтықты сату уақыты іс жүзінде тәуелді емес, мұндай циклдық өлшеу әдісі шығынның өзгеру диапазонында үнемі турбулентті режимде есептегіш арқылы сұйықтық ағынын өткізуді қамтамасыз етеді, бұл кең диапазонда өзгеретін ұңғыма дебитін өзгертуге мүмкіндік береді. Әрбір ұңғыманың дебиті шығын өлшегіш арқылы өткен сұйықтықтың жинақталатын көлемін индикаторға тіркеумен анықталады, нақты есептеуіштегі импульс скважиналардың авариялық ажыратылуы коллектордағы қысым көтерілген немесе күрт төмендеген жағдайда немесе электр энергиясы ажыратылған кезде жүргізіледі. Бұл жағдайларда электр түйіспелі манометр датчигінің сигналы бойынша жергілікті автоматиканың блогы гидрожетектің бір қақпақшасынан кернеуді ажыратады, соның салдарынан 2 және 3 кескіштердің піспелері күштік серіппелердің әсерінен құбыр жолдарды қанықтырады. Апат жойылғаннан және апат сигналын алғаннан кейін жергілікті автоматика блогында гидро жетек қосылады және кескіш поршеньнің астына берілетін май қысымының әсерінен соңғылары ашылады. Қысымды бақылау манометрмен жүзеге асырылады. Ұңғымаларды өлшеу қондырғысына қолмен ауыстырып қосу мүмкіндігі дифманометрлік құрылғы қысымының ауыспалы ауытқуы әдісі бойынша қарастырылады.