Up next
Author
Tags

Тақырыбы: Әр түрлі фондағы натюрмортты қағаз бетіне тиімді орналастыру

Мазмұны 

Кіріспе………………………………………………………………………………………………………

Тарау Натюрморт түлері                                                                                        

 1.1. Көлемдік және геометриялық пішінді заттарды бейнелеу………………………………………………………………………………………………..

1.2. Натюрмортың суретін салу түрелі…………………………………………………………………………………………………….

1.3.Көлемдік және геометриялық заттарды бейнелеу…………………………………………………………………………………………..

1.4.Кескіндеме……………………………………………………………………………………..

II- Тарау  Табиғат және айналадығы заттарды бейнелеу                             

 2.1. Өсімдік суретін салу түрлері…………………………………………………………..

2.2. Әр түрлі фондағы  натюрмортты  қағаз  бетіне  тиімді орналастыру…………………………………………………………………………………………

2.3.Жан- жануарлардың суретін салу ……………………………………………………

III. Қорытынды……………………………………………………………………………………….

  1. Қосымшалар…………………………………………………………………………………..

   Кіріспе

Көркем бекйнелеу өнерінің  шығармасының эстетикалық және эмоционалды әсері басқа өнер түрлері  сияқты бейненің мағынасының тереңдігі мен мінсіздігіне байланысты болады . суреттті салу кезіне ұшқыр ойларың  мен армандаған армандарыңның барлығын кескіндеу, бейнелеу  арқылы  көптеген жетістіктеге жете аласмыз. Суретті салып отырған кезде өзіңді еркін сезіне білуің кажет. Суретте бізді қоршаған шыншылдығын  неғұрлым терең айқындалса, соғұрлым анықталмаған қызығушылақты білдіреді. Шынай өнер шығармасын туындату кезінде бізді  қоршаған бай және сұлу табиғат, тамаша бояу тудыратын күн сәулелері , шегі жоқ сұлулуқ пен жомарттық достық және адамның еңбегіне махаббаты , өмірлік қақтығыстар, кең жазық даламыздың ,  сұлулуғы тау, өзен,  гүл – міне осының барлығы көркем бейнелеу шығармаларында орын алып, көркрмендерді қызықтырып , көздерін қуантады.

Көркем бейнелеу өнерінде шындықтты айқындау оны айнадан көру дегенді білдірмейді. Қазақстанда шынайы кескіндеме мектебіадам-заттың сезімі мен санасының талаптарына жауап бере отырып, қоршаған ортаның жан-жақты қабылдануына және көлемді бейнені толық көрсетуге, құралдыққа, жарық пен ауалық ортаға негізделеді. М . Кенбайев, Қ.Телжанов, Ә.Ысмайыловтардың шығармаларында адамдар мен заттардыңң олардың киімдері мен  денелерінің белгілі бір ортада болуы көрсетіліп.  көрерменге белгілі жарықтық жағдайды сездіреді.

<<Күманданбайтын кескіндемеші  көп нәрсеге қол жеткізеді. Шығарма туындаушының ой- пікірінен  асып кетсе, онда мұнда суретші аз нәрсеге ие болады, ол ой-пікір шығармадан  босым болса, онда мұндай шығарманың өрістеп жетілуішексіз, егерде қолтарлық кедергі жасамаса .  >> Кескіндемешінің ақынмен, музыкантшы, мүсіншімен айтысы  <<жазушыларда кескіндеме ғылымы бойынша ешқандай мәліметтері болмағандықтан, олар оның ешқандай бөлігін, бөлімдерін суреттей алмаған, оның өзінің соңғы мақсатын сөз деп түсінбейді. >>. Леонарда до Венчи нықыл сөзі. Ш. Уәлихановтың суреттері 19 ғ-дың 2-жартысындағы графикалық туындылардың Қазақстандағы алғашқы құнды үлгілері болып саналады. 20 ғ-дың басында Қазақстанда кәсіби кескіндеме, мүсін, графика жанрлары қалыптаса бастады. Оның негізін қалаушылар – Ә. Қастеев, Ә.Ысмайылов, Х.Наурызбаев, т.б. Ұлттық кәсіби  алғаш еуропалық көркемдік дәстүр арнасында дамығанмен, кейіннен ғасырлар бойы қалыптасқан ұлттық дәстүр негізінде өзіндік стильмен даралана бастады.[1]

                          I-Тарау Натюрморт түрлері

   1.1. Көлемдік және геометриялық пішінді заттарды бейнелеу

Түрлі  пішіндердің құрылыстық өзгешеліктерін оқып білу және олардың қөлемдерін айқындау үшін суретте жай геометриялық  денелерді қолдану дұрыс болады. Мұндай заттарға куб, призма, пирамида, цилиндір, шар, конус, т.б. жатады.  Көлем – геометриялық денелердің кеңістіктен алатын бөлігін сипаттайтын шама. Көлем геометриялық денелерге байланысты негізгі шамалардың бірі болып табылады. Қарапайым жағдайда Көлем дене ішіне сиятын бірлік  кубтардың санымен өлшенеді. Ежелгі Шығыста] (Вавилон, Мысырда) денелердің Көлемін есептеуде түрлі математикалық ережелер қолданылды (мысалы, толық және қиық пирамидалар, цилиндрлер, т.б.).                                                                                    Суретті геометриялық денелерден бастау сурет салушығп көп көмек көрсетеді. Ол заттарды бір – бірімен салыстыру заңдылықтарын, перспективалық өзгерістерді, денелердің пропорциялық қатынастарын, құрылымдық ерекшеліктерінтез игере бастайды. Суретке кірісу алдында композициялық мәселелерді шешу қажет. Сурет бейнені қағаз бетіне орналастырудан басталады.  Кубтық тұрған жайы тұрақты, төменгі қыры көлденең жазықтыққа таянып тұр, ал қабырғаларытік жайда орналасқан. Сондықтан кубтың суреті табанынан басталады. Затты бейнелегенде оның түрін суретші тұтас қабылдап, қағаз бетіне айнытпай ұқсатып түсіруіне тырысады. Натюрморт (фр. nature morte – өлі табиғат) – бейнелеу өнері жанрының бірі; қоршаған ортадағы бір құрылымға топтастырылған түрлі тұрмыстық заттар мен жеміс-жидектерді, өсімдіктер, тағамдарды бейнелеу. Бейнелеу өнерінің басқа түрлеріне қарағанда натюрморт суретшіден өзі кескіндейтін нәрсені табиғи қалпында, дәл де нәзік жеткізуді талап етеді. Натюрмортың алғашқы белгілері Ежелгі Шығыс, Рим, Грекия өнерінде көрініс тапқан.Натюрморт жанр ретінде 16 ғасырдың аяғы мен 17 ғасырдың басында Голландияда пайда болды. Натюрморттың жан-жақты дамуына ұлттық кескіндеме мектептері ұйытқы болды (17 ғасырда). 19 ғасырда өмір сүрген атақты суретшілер Ф.Гойя, Э.Делакруа, Г.Курбе,Э.Мане, т.б. Натюрморттың өркендеуіне ат салысты. Натюрморт жанрының шыншыл да дәлдікпен өзіндік әсерге ие болуы постимпрессионизм шеберлерінің кезеңіне (В.ВанГог, П.Сезанн,т.б.)сәйкес келеді . Кейіннен    фомизм  (А.Матисс),  кубизм (П.Пикассо,т.б.) ағымдарындағы суретшілермен қатар  Мексика  (Д.Сикейрос), Италия(Р.Гуттузо) шеберлерінің еңбектерінен де натюрморт көрініс тапты.Кеңестік дәуірде натюрморт жанрында П.П. Кончаловский,  И.И. Машков,   М.Сарьян ерекше танымал болды. Қазақ суретшілері:  Ә.Жүсіпов  (“Шыны аяқ”, 1960), А.Ғалымбаева (“Дәмді шай”, 1966),  С.Айтбаев (“Кітаптар”, 1966), Т.Тоғызбаев (“Қарбыз бейнеленген натюрморт”,1974), К.Дүйсенбаев (“Табиғаткөрінісі”, 1978),  Е.Кәрібеков  (“Натюрморт”,1986),  Б.Ақанаева “Күміс натюрморт” (2003),  А.Жансейітова “Натюрморт” (2003), т.б. натюрморт жанрының шеберлері атанды.[1]  Натюрморт-француз сөзі, өлі табиғат деген ұғымды білдіреді. Адамды қоршаған ортаны бейнелейтін суретті натюрморт дейді. Натюрморт негізінде ХVII ғасырда Голландияда кеңінен дамыды, ол кездерде мыс заттардан құралған натюрморттық композициялар болды. Натюрморт екі топқа күрделі және қарапайым болып бөлінеді. Қарапайым натюрмортқа бір немесе үш заттан қойылған қойылымды жатқызады, ал күрделі натюрмортқа бес заттан жоғары қойылған композицияны жатқызады. Натюрморт кездейсоқ таңдалған заттардан құралмайды. Олар бір-біріне ұқсайтын, туыс заттар болуы қажет.

Натюрморт   композициясы таңдап алынған заттар тобы табиғи әсер бергенде ған аәдем ішығады. Натюрморттың   композициялық орталығы болуы   шарт. Топтың ішінде мағыналық жағынан, көлемі, пішіні, түсі жағынан негіз бола алатындай зат болуы қажет. Қалған қосалқы заттар осы басты дүниеге бағынуы тиіс. Алдыңғы қатарға бет-бедері мен түсі жағынан өзге заттардан ерекшеленіп тұратын кішігірім затты қоюға болады, ал артқы планға көлемі жағынан үлкен заттарды қойған дұрыс. Жалпы натюрмортта түс үйлесімділігі де маңызды. Натюрмортта түстері біріңғай реңдік пен түске бағынуы тиіс.

белгілері архитектура, безендіру және қолданбалы өнерде көрініс табуы мүмкін. Сондықтан шартты түрде оларды да Бейнелеу өнері қатарына жатқызады. Сондай-ақ, театр, кино, теледидардағы безендіруді, көркем дизайнды да Бейнелеу өнері ретінде таниды. Бұл өнердің де негізінде адам, табиғат және заттық әлемді тұтастықта, бірлікте қарастыру жатыр. Бейнелеу өнері дүниені байқау, бақылау, көру нәтижесінде оның көркем бейнесін жасайды. Әр ғасыр, дәуір, кезеңде пайда болған Бейнелеу өнерінің туындылары өзіндік бейнелеу жүйесі мен көркемдік үндесудің түрлі типтерін құрайды. Бұл өнер танымдық, құндылық және қарым-қатынастық қызметімен де ерекшеленеді. Уақыттық даму процесі басқа өнер түрлеріне (әдебиет, музыка, театр, кино) қарағанда Бейнелеу өнерінде шектеулі, ол негізінен кеңістіктік ауқымымен ерекшеленеді. Суретші өз көзімен көріп, түйсінген шындығын сол сәттегі қалпымен көрсетуге ұмтылады. Өмір құбылыстары типтік жағынан таңдап алынып, заманның тірлік-тынысы жан-жақты көркемдік қуатпен беріледі. Бейнелеу өнерінің көркемдеу құралдарына сурет, түрлі түс, пластика, жарық пен көлеңке, композиция, ырғақ жатады. Шығармалар заттық материалдан дайындалатындықтан оған пәндік, заттық болмыс тән. Бейнелеу өнерінің әр жанры қоршаған әлемнің бейнесін түрліше береді: кескіндеме түрлі түрлі-түсті бояуды, графика түрлі сызықтардың қиылысуын, көлеңке мен жарықтың астасуын, мүсін пластикалық үш өлшемді (биіктік, ендік және аумақтық) пайдаланады. Бейнелеу өнерінің барлық жанрындағы шығармалары мазмұнына қарай монументальді-сәндік және қондырмалы болып екіге бөлінеді. Қондырмалы шығармалар негізінен музейлер, галереялар немесе үй интерьерлерін безендіріп, сол жерлерде орналасады.  Кескіндеме өнерінің натюрморт жанры. Кескіндеме өнерінің портрет, пейзаж, натюрморт т.б. жанрлары бар. Бүгін біз натюрмотр жанрына тоқталамыз.
Натюрморт   (фр. nature morte – өлі табиғат) – бейнелеу өнері жанрының бірі; қоршаған ортадағы бір құрылымға топтастырылған түрлі тұрмыстық заттар мен жеміс-жидектерді, өсімдіктер, тағамдарды бейнелеу.
Натюрморт – жансыз заттар мен әр түрлі бейнеленген көркем сурет құралымен орындалған көркем шығарма болып табылады. Натюрморт -қарапайым, күрделі болып екіге бөлінеді.Қарапайым   натюрморт екі, үш заттан аспайтын, күделікті тұрмыста қолданылатын қарапайым заттардан, бұйымдардан тұрады. Ал, күрделі натюрморт көптеген заттардың жиынтығынан құралады. Натюрморт алғаш рет ХVІІ ғасырдың басында Голландияда пайда болады. Суретші қарабайыр тұрмыстың ең бір қарапайым көрнісін бейнелеген мен қаншалықты сұлулық , қаншалықты поэзия таба алады. Жай нәрсенің өзінен елең еткізер сұлулық баба білу суретшілердің төл мінезі болып табылады . Қазақ суретшілері арасында Айша Ғалымбаеваның ұлттық натбрмортын, мың құбылта бояулармен салған шығармаларын тамашалауға болады. Сондай-ақ қазіргі кездегі қазақ суретшісі Ботакөз ақанованың натюрморттарын атап айтуға болады. Монументальді кескіндеме ғимараттардың ішкі қабырғаларында, интерьерде және экстерьерде жазылады. Монументальді мүсін архит. кешендерде, қала көшелері мен алаңдарда, мекеме ғимараттарының қасбеті мен интерьерлерінде орналасады. Шығыс және батыс Бейнелеу өнеріне тарихи даму процесі барысында қалыптасқан портрет, пейзаж, натюрморт сияқты жанрлар ортақ.

   Кескіндеменің жанрлары: тарихи кескіндеме, тұрмыстық кескіндеме, портрет, пейзаж, натюрморт, т.б. Орындалу сипатына қарай кескіндеме бірнеше жанрлық түрге бөлінеді: монументтік — сәндік кескіндеме (қабырғаға салынатын көркем сурет, плафондар, панно), қондырғылы кескіндеме(картина),сәндік суретті кескіндеме (миниатюра,  диорама,  панорама,фреска, секко, темпера, мозайка, витраж, т.б.). Кескіндеме өнерінде жанрмен үндес түрлі ағымдар (академизм, т.б.) қалыптасып, әр алуан стильдік жүйелер қалыптасты (барокко, рококко, т.б. стильдер). Мысалы, Қайта өркендеу дәуірінде (Мазаччо, Боттичели, Леонардо да Винчи, Микеланджело, Рафаэль,т.б.), VI I— XIX ғасырларда(А.Дюрер, В.Веласкес,  П.П. Рубенс, Т.Жерико, О.Домье, И.П. Крамской, В.И. Суриков,Э.Дега, М.А. Врубель, т.б.) көптеген өнер өкілдері кескіндеме саласында түрлі ағым, стиль жүйелерін қалыптастырды. Бейнелеу өнері тарихы адамзат тарихымен қатар басталған. Көне дәуірден біздің заманымызға дейінгі жер бетінде болған небір өркениет пен мәдениеттің іздері осы өнер арқылы таңбаланып, бізге жеткен. Бейнелеу өнерінің даму жолы шартты түрде бірнеше кезеңге бөлінеді: алғашқы қауымдық өнер, ежелгі дәуір өнері, орта ғасыр өнері, қайта өркендеу дәуірі, жаңа дәуір өнері, қазіргі заманғы өнер. Жер шарының әр аймағындағы ежелгі адамдар тұрағынан Бейнелеу өнерінің алғашқы үлгілері табылған. [Альтамир (Испания), Ласко (Франция), Кимберли (Австралия) үңгірлері]. Қазақстан аумағындағы алғашқы қауымдық өнердің ірі-ірі кешенді түрлері Тамғалыда, Ертіс аңғарында, Орталық Қазақстанда сақталған. Ежелгі дәуір өнерінің ірі орталығы — Алдыңғы Азиядағы Тигр мен Евфрат өзендерінің аралығы. Б.з.б. 3 — 1 мыңжылдықтарда мұнда шумерліктер мен аккадтықтар мәдениеті, кейінірек Бабыл, Миттани және Ассирия мемлекеттері мәдениеті өркендеді. Мүсін және кескіндеме туындыларымен көркемделген сарайлар мен ғибадатханалар маңызды рөл атқарады. Шумерліктер табынатын биік сатылы мұнара-зиккурат, “құдай үйі”, басқа да көптеген ескерткіштер дүниеге келді. Аккад патшалығы кезеңіндегі Бейнелеу өнерінің үздік үлгісі — 2 метрлік қызыл қыштан жасалған Нарамсин патшаның жеңіс тұғырындағы әскердің тауға көтеріліп бара жатқан сәті қозғалыс пен кеңістікте бейнеленген. Шумерлер мен аккадтықтар мәдениетін біріктірген Бабыл мәдениеті үлкен жетістіктерге жетті. Патша Хаммурапидің (б.з.б. 1792 — 50 ж.) заңдар жинағын оқып тұрған сәті ерекше көріністе бейнеленген. Патшаның құдаймен байланысы, патша билігінің жаратушының тікелей қолдауымен болып отырғанын символды түрде бейнелеп көрсеткен. Ассирия өнері барлық көнешығыстық мәдениеттердегідей дінмен өте тығыз байланыстылығына қарамастан мейлінше зайырлы сипатта болды. Ашшурбанипал патша (б.з.б. 668 — 26 ж.) тұсында кемелдікке жеткен рельефтер патшаның ерлік істерін, аңшылық салтанатының көріністерін бейнелеген суреттерден тұрады. Ашшурбанипалдың Ниневиядағы сарайындағы рельефтер көркемдік қуатымен, ықшамдылығымен, динамикалық ырғағымен, шиеленіскен драмалық мазмұнымен әлемдік Бейнелеу өнерінің үздік шығармалары қатарында саналады. Бабыл патшалығының өнері Вавилондағы Навуходоносор ІІ сарайларының зәулімдігі және сән-салтанатымен әйгілі. Онда атақты ассирия патшайымы Семирамида салдырған әйгілі “аспалы бақтар”, қабырғалары арыстандардың, жабайы бұқалардың, фантастикалық жануарлардың қаракөк фонға ашық ақ, сары түспен қашалған ғажайып суреттері бар әйгілі “Иштар қақпалары” болған. Бейнелеу өнері Ежелгі Мысырда да (б.з.б. 4-мыңжылдықтың соңы б.з.б. 341) қарқынды дамыды. Ол дінмен, құдай дәрежесінде дәріптелген перғауындарға табыну ғұрпымен өте тығыз байланысты болды. 

                   1.2. Натюрмортың суретін салу түрлері

Натюрморт жеке жанр болып бірден қалыптасқан жоқ, яғни суретшілер тек жансыз денелерден ғана тұратын картиналарды бірден жаза                     бастамаған. Жансыз заттардың неғұрлым шыншыл бейнелері Грекия мен Римде   ерте замандарда пайда болды. Ежелгі римдік Помпей қаласына қазба жұмыстарын жүргізгенде адамдар тұтынған тұрмыстық заттардың алғашқы бейнелері табылған. Ғалымдар бұл қабырға өрнектерін біздің                      дәуіріміздің I ғасырына жатқызады.

Суретшілер құдайлар мен ауқатты адамдардың думандарын храмдар        мен  сарайлардың қабырғаларына бейнелеген кезде тұрмыстық                бұйымдарды да жаза бастаған. Бірақ олар әлі «натюрморт» деп аталмаған және мозаикалар мен фрескалардағы (қабырғаның кеппеген сылағына               ойып орындалатын суреттер) бейнелердің негізгі бөлігіне айналмаған. Заттар адам тұрмысының ажырамас бөлігі ретінде суретшілердің                назарынан тыс қалмасы белгілі еді.

Орта ғасырларда әр түрлі жансыз денелерді бейнелеу басқа                        жанрлар шығармаларында толықтырғыш бөлшек ретінде жиі көріне бастады. Мына суреттегі IX ғасырдың миниатюрасынан жансыз                      заттарды — кітап, қалам, сиясауытты көріп отырсың, бірақ олар натюрморт болып құралмаған. Кейінірек суретшілер бұл заттарды өз натюрморттарында жиі бейнелейтін болған. 1504 жылы итальяндық суретші Якопо де Барбари жазған картина Еуропадағы алғашқы натюрморт деп есептелінеді. Ол «Құр, садақ оғы мен қолғап» деп аталады. Ондағы бейне шынайы берілгендіктен, оны өзіңе таныс алдамшы натюрморт түріне жатқызады.

Сонымен XVI ғасырда натюрморт жеке жанр ретінде белгілі болды. Бұл натюрмортты 1596 жылы Микеланджело де Караваджо салды. Ол қандай да бір картинаның бөлшегі емес, жеке шығарма ретінде жарық көрді. Суретші жеміс-жидектердің, жарық пен пішіннің өзгерісін сүйсіне отырып бейнелеген. Осыдан кейін бейнелеу өнерінің қызық та ерекше жанрына суретшілердің басым көпшілігінің қызығушылықтары арта түседі. Суретшілердің қылқаламынан қандай тамаша шығармалар туған десеңізші! Италия, Германия, Испания, Франция суретшілері натюрморт сала бастайды. Әрбір суретші бұл жанрдан өз стилі мен жанына жақын тақырыбын табады. Голландиядағы суретшілердің натюрморттары ерекше мазмұнға ие болды. Алғашында оларда адамдар бірге бейнеленетін, бірақ суретшінің де, көрерменнің де назары негізінен адамдарға емес, жансыз заттарға ауысты. Голландықтардың картиналарында жансыз табиғат денелері «қаптай» бастады. Мұндай шығарма түрлері stilliven («бірқалыпты өмір») деп аталды. Голландиялық суретшілердің натюрморттары адамдарды қоршаған барлық заттарға деген сүйіспеншілікке толы. Натюрморт көрерменді заттар дүниесінің сұлулығын танып білуге жетелейді.

Натюрморттың жемістер мен гүлдерді, аң-құстар мен балық аулау, тұрмыстық кереқ-жарақтар, таңғы ас, музыка аспаптары бейнеленген түрлері өркендей бастады. Бальтазар ван дер Аст — натюрморттың жаңа түрі — гүлдер натюрмортының негізін қалаушылардың бірі. Бұл әр кезеңдегі суретшілердің ең сүйікті натюрморт түріне анйалды. Бұл жанр түрі голландиялық суретшілердің ерекше ықыласына ие. Натюрморттың бұл түрінің асқан шеберлері Питер Клас, Вильям Хеда болып табылады. Олардың натюрморттары онда бейнеленген ыдыстар мен маталардың әсемдігімен әрі түстің әсерлі берілуімен таңғалдырады. Голландиялық натюрморттардың негізгі тақырыбы — таңғы ас.

Суретшілер күмістен жасалған бағалы әрі мөлдір шыны ыдыстарды, жібек маталар мен ас мәзірін бейнелегенді ұнататын. Жай ғана құрастырыла салған бұл заттар оларды пайдаланушы адам бірер минутқа ғана шығып кеткендей әсер қалдырады. XIX ғасырда натюрмортқа деген көзқарас өзгерді. Импрессионист-суретшілер мен оларға еліктеушілер натюрмортпен тәжірибе жасай бастады. Олар заттарға тамсанып қана қоймай, пішін, көлем, сызық, жарық пен көлеңкенің өзара байланысын көрсетуге тырысады. Француз суретшісі Поль Сезанн төгілдіріп қойған мата қыртыстарының түсін, пішіндерді, түстер мен жарықтың құбылуын бейнелегенді ұнататын.  XIX ғасырдың соңы мен XX ғасырдың басында көптеген суретшілер өз сезімдерін, көңіл күйін нақты бір зат арқылы беруге ұмтылады. Мына суреттен XIX ғасырдың ең әйгілі натюрморты «Күнбағыстарды» көріп тұрсың. Голландиялық суретші Винсент Ван Гог бұл шығармасын өзінің досы, суретші Поль Гогенге арнаған. Картина жұмсақ, шуақты гаммада орындалып, суретші сол арқылы өзінің досына деген жылы сезімдерін білдіргісі келген сияқты.

Натюрморт көрерменге көп жайды жеткізе алатынын білесіңдер. Мысалы, натюрморттар арқылы өткен күндердің тұрмысын зерттеуге болады. Ертеде жазылған натюрморттардан өткен ғасырларда адамдар қолданған, қазір мүлде кездеспейтін тұрмыстық заттарды көре аласың, сондай-ақ олардың әдет-ғұрыптары мен мәдениеті жайында көптеген мөліметтер жинауға болады. Көне натюрморттар көрмесін аралау немесе олардың репродукциялары жинақталған альбомдарды тамашалау арқылы натюрморттың тарихын тереңірек білетін боласың. XVIII ғасырда өмір сүрген орыс суретшісі Т.Ульяновтың натюрмортынан күнделікті қолданып жүрген кітаптар, қайшы, тарақ, кілт сияқты заттармен қатар, өздеріңе бейтаныс — қауырсын қалам мен сиясауыт, шылым шегетін ұзын трубка, мұқабасына ілгек тағылған кітаптарды көресіңдер. Бұл заттардың иесі кім болуы мүмкін? Сол адамды елестетіп, суреттеп беріңдер.

Ал голландиялық суретші И. Леманстың мына шығармасындағы заттар қазіргі заман адамдары үшін мүлде бейтаныс. Сендер мұндай заттарды ешқашан ұстап көрмеген боларсыңдар. Картина «Аңшылық натюрморты» деп аталады. ХVІІ-ХІХ ғасырларда өмір сүрген адамдар үшін бұл үйреншікті заттар. Олар аңшылардың күнделікті қолданып жүрген бұйымдары — иттерге арналған аңшылық мүйізшесі, дорба, құстарды шақыратын құрал, тор, аңшының пышағы. Заттардың барлығы әдемі, қымбат, бәлкім олардың иесі де ауқатты адам болған шығар.

Қазақ халқының танымал суретшісі Гүлфайрус Ысмайылова өзінің натюрмортында қазақ қыздарының ұлттық бас киімі — сәукелені бейнелеген. Бұл жай бас киім емес, қалыңдықтың үйлену тойында киетін бас киімі. Бұрынғы кезде оны ұрпақтан ұрпаққа жеткізіп, сақтап отырған. Сәукелені тігу өте көп уақыт алатын болғандықтан оны қыз бала дүниеге келген күннен бастап дайындай бастаған. Ал оған тағылған асыл тастардың құны кейде бірнеше түйенің құнына тең келетін.  Адамзат мәдениетінің ең бір ежелгі ошақтарының бірі — Ежелгі Қытай өнері (б.з.б. 3 ғ-ға дейін). Бұл дәуірдегі өнердің дамуы қалалардың пайда болуымен тығыз байланысты: ғибадатханалар, билеушілер сарайларының құрылысы, т.б. Ежелгі Қытай өнерінің өзіндік стилі рельеф пен өрнекті жазулармен қапталған рәсімдік ыдыстардағы бейнелерден көрініс тапқан. Аңдардың, құстардың қиял-ғажайып мақұлұқтардың бейнелері, қола ыдыстардағы оюлы өрнектер, алтын, малахит және фирузамен безендірілген қабырғалар, нефриттен ойылып жасалған заттар ақсүйектердің жерасты қабірлерінің ішіне асқан көрік берген.    

         Рефлекс дегеніміз – заттың меншікті көлеңкесінің шет жағында, артқы жазықтық арасында пайда болған көмескі жарық тәріздес құбылыс. Заттардың жарық көлеңкесін штрихтау арқылы олардың пішінін, көлемін шығарамыз. Жарық заттарға сол жағынан түскендіктен, негізгі ең қою көлеңке заттардың оң жағында орналасқан, ал жарықтың тікелей түсіп ең жарықтанған жылт бөлігі заттардың сол жағында орналасқан.            

1.3.Көлемдік және геометриялық заттарды бейнелеу

Суреті салынатын геометриялық денелердің конструкциялық құрылымына назар аудару керек. Зат көлемін дұрыс бейнелеу үшін оның тасаланып  көрінбей тұрған жерлерін де бейнелеу керек. Сөйтіп көмекші сызықтар арқылы заттардың дәл бейнесін анықтап бейнелейміз. Заттар бейнесінің дұрыстығын тексерген соң көмекші сызықтарды кетіріп тастаймыз. Егер геометриялық денелерді жазықтық бетіне тек сызықтармен бейнелеп қойсақ, онда ол денелер сымнан жасап қойған тәрізді болады. Осы денелер бейнесіне жарық, көлеңке реңін түсіріп бояу арқылы ол денелердің кеңістіктегі шынайы пішінін, көлемін, қандай материалдан жасалғанын жазықтық бетінде көрсетуге болады. Бейнеленетін обьектілердің жарық түсіріп тұрған жағы жарық деп, ал екінші қарама-қарсы жағы көлеңке деп аталады. Суретті штрихтау ісі көлеңкеден басталады. Штрихтардың басқа сызықтардан (сызба сызықтарынан) айырмашылығы-мұның кеңістік сипаттары көбірек. Мәселен, сызықтар деп өзіндік дербес мәні бар ұзын сызықтарды айтсақ, ал штрих-қысқа сызық, әрі ол басқа штрихтармен бірлестікте ғана белгілі бір мәнге ие болады. Штрихтарды оңға, солға немесе төмен (өзіне қарай) сызуға болады, ал қарындаштың  ұшын жоғары қарай (өзінен әрі қарай) жүргізуге болмайды. Б. ө-ндегі түрлі бағыттар негізінде “Стиль” және “Баухауз” тобы, Н.Габоның скульптуралық композициясы, О. Цадкин шығармалары, В. Е. Ташлин конструкциясы, америкалық абстракты экспроссионизм мектебі (Дж. Поллок, М. Тоби), ағылшын мүсіншісі Г. Мура, неміс хеппингін қалыптастырушы Г. Юккер, жапон абстракцияшы И. Ногуги, т.б. танымал болды. Заттарға түскен жарық пен көлеңкенің алып жатқан орындарын анықтап, олардың шекараларын белгілейміз. Суреттің өңін айқындағанда заттың ең жарық, ең қараңғы жерін анықтап алу керек. Яғни реңдік қатынасты дұрыс айқындауға үйрену керек. Затты штрихтауды меншікті көлеңкеден бастаған жөн. Мешікті көлеңке дегеніміз – заттың сәуле түспеген бетінде пайда болған көлеңке. Жарық деп – табиғи сәуле мен жасанды жарық түскен бетті айтамыз. Жылт дегеніміз – жарықтың аса мол мөлшерде түскен жері. Мұны шыны немесе жылтыр темір ыдыстарда айқын байқауға болады. Түспе көлеңке дегеніміз – нақты бейнеленген заттан жазықтықтың бетіне түскен көлеңке. Жартылай көлеңке дегеніміз – меншікті көлеңке мен жарықтың арасында пайда болған көлеңке. Рефлекс дегеніміз – заттың меншікті көлеңкесінің шет жағында, артқы жазықтық арасында пайда болған көмескі жарық тәріздес құбылыс. Заттардың жарық көлеңкесін штрихтау арқылы олардың пішінін, көлемін шығарамыз. Жарық заттарға сол жағынан түскендіктен, негізгі ең қою көлеңке заттардың оң жағында орналасқан, ал жарықтың тікелей түсіп ең жарықтанған жылт бөлігі заттардың сол жағында орналасқан. Штрихтың қоюлығы мен жиілігі, бағыты нәрсенің нендей материалдан істелгендігі мен оның бетінің өзіне тән ерекшелігін көрсететіндей болуы керек.

Мұғалім балаларға сызықтар әлеміне саяхат жасауды ұсынады. Ол үшін бізге сиқырлы конверт көмектеседі. Сиқырлы конвертті ашып сызықтар түрлерімен таныстырады: бірінші түзу сызық. Конвертті ашқан сайын, сызықтар толқынды (ирек) секілді, содан кейін сынық сызықтарға айналады. Сызықтар әлемінде суреттеу құралдары бар – ол штрих. Штрих дегеніміз — көптеген, біріктес сызықтардың жиынтығы. Оның ұзын-қысқалығы заттың көлемдік бітіміне байланысты.  Және ол заттың пішіндік құрылысына сай беріледі. Заттардың суретін салу үшін штрихтың көптеген түрлері қолданылады. Бұл бейнелеген заттарды толықтай анықтау кезеңі деп аталады. Геометриялық денелердің түсі ашық болғандықтан, штрихтау барысында  сурет салу ережелеріне сүйене отырып, кейбір елеулі артық кеткен жарық пен қараңғы дақтарды бәсеңдетеміз. Штрихты нәрсе көлеміне байланысты доға және көлбеу түсіру арқылы, заттың бейнелік көлемін әрі айқындай түсуге болады. Жұмыстың соңында натюрморттың композициялық бірлігін, жарық пен көлеңкенің жарасымдылығын қадағалап, мұқият тексеріп көрген жөн. 

1.4.Кескіндеме

Кескіндеме,  өнері — бейнелеу өнерінің бір саласы, белгілі бір заттың бетіне (кенеп, ағаш, қағаз, т.б.) бояу арқылы салынатын көркем шығармалар атауы.

Кескіндеме заттың сыр-сипатын, нәрсе мен кеңістіктің қарым-қатынасын, сәуле мен көлеңкенің құлпырымын үндестіре бейнелейтін көркемдік және танымдық қуатымен ерекшеленеді. Ол көрерменнің сезіміне, ойына әсер ету арқылы эстетикалық ләззат береді. Кескіндеме туындылары жеке бір тұлғаны, дара көріністі бейнелеп қана қоймай, күрделі сюжетке, оқиғаларға құрылған шытырман соқтығыстарды да бейнелеп, олардың мәнін ашады. Кескіндеме дәуірдің рухани мазмұны мен әлеуметтік дамуын бейнелеп қана қоймай, көрерменнің сезіміне, ойына әсер ету арқылы бейнеленген шындықтан тәлім алып, өзінше қорытынды жасауына себепкер болады. Сондықтан да Кескіндеменің қоғамдық-тәрбиелік мәні зор және ол деректемелік мағлұматта береді.

Кескіндеменің пайдаланатын құралы – сәуле, бояу, рең. Сәулені бояу реңдерімен нәзік астастыру арқылы өмір құбылыстарының айқын да шынайы көріністері жасалады. Суретші шеберлігінің көрінер жері де осында. Заттың сыр-сипатын, нәрсе мен кеңістіктің қарым-қатынасын, сәуле мен көлеңкенің құлпырымын, қысқасы кең дүниенің барлық жарасымын тауып бейнелеуде Кескіндеменің тіліндей нәзік те өткір де тіл жоқ. Ол көрерменді бірден баурайды, еліктіреді, қозғаған тақырыбымен толғандырады. Кескіндеменің данышпандық туындыларына адамзаттың мәңгі масаттанатыны да содан. Кескіндеме туындысы бір жасалған қалпында қалатындықтан назарға да сол қалпында бірден шалынады. Бірақ суретшінің қыл қаламына ілінген сол бір мезеттік көрініс заманның, дәуірдің, ортаның сан алуан сырларын шертеді, сезім құбылыстарынан, жан тебіреністерінен дерек береді, көрерменмен үнсіз тілдеседі. Кескіндеме туындылары жеке бір тұлғаны, дара көріністі бейнелеп қана қоймай, күрделі сюжетке, сабақты оқиғаларға құрылған шытырман соқтығыстарды да бейнелеп, олардың мәнін ашады.

Кескіндеме – тақырып аясы кең, көп жанрлы (тұрмыс-салт көріністері, соғыс жанры, хайуанаттар тақырыбы, т.б.) өнер саласы. Арналуына, орындалу сипатына, бейнелеріне қарай кескіндеме бірнеше топқа бөлінеді. Олар:

  1. монументті-сәндік кескіндеме (қабырға бетіне, үйдің ішкі төбесіне (плафондар), қабырғасына (панно) салынатын суреттер);
  2. қондырғылы кескіндеме – суреттер, яғни картиналар;
  3. сәндік суреттер (театр, кино көріністерін, ондағы киім үлгілерін әсемдейтін суреттер, икона салу, миниатюра, т.б.).
  4. Диорама,панорама да кескіндеме түрлеріне жатады.

Суреттің өңін келтіретін бояулардың түрлері мен оны салу әдістеріне қарай да Кескіндеме туындылары жіктеледі. Мысалы, майлы бояулы кескіндеме, фреска (кеппеген сылаққа сулы бояумен салынады), асекко (кепкен сылаққа сулы бояумен салынады), темпера, желімді бояумен, балауызбен, сырлы бояумен салынатын суреттер.

Кескіндеменің керамикалық бояумен (тез балқитын әйнек-сырды күйдіріп жапсыратын), силикаттық бояумен (еритін әйнек) салынатын, т.б. түрлері бар.

Мозаика мен витраж да кескіндемемен ұштасып жатады.

Кескіндеме туындыларын жасауда акварель, гуашь, пастель, тушь та молынан қолданылады.

Кескіндемелік шығармалар

  • ұзыншалай жатығынан бейнелеу,
  • көлем-кеңістігін келтіре бейнелеу болып шартты түрде екі топқа бөлінеді.

Кескіндеме шығармалары негізге(кенеп, ағашқа, қағазға, мұқабаға, тасқа, шыныға, әйнекке, металға, т.б. заттарға) салынады. Әдетте олардың беттері жақпа қабатпен сыланып, оның үстіне сырлы қабат түсіріледі. Кескіндеме нің баурау, еліктіру мүмкіншілігі жұмсалатын бояуға, оны қолдану тәсілдеріне, пайдаланған құралына (қыл қалам, мастихин), бояу еріткіштеріне, сурет салынатын заттың беті қаншалық бұдырлы немесе тегістігіне, оның бояуды қаншалық сіңіретіндігіне, т.б. байланысты. Қатты заттың бетіне салынған сурет пен жұмсақ заттың, жылтыр немесе бұдырлы заттың бетіне салынған суреттер өздеріне лайықты бояу реңдерін тілейді. Суреттің салыну стиліне қарай, оны қоятын жақтаудың түрі мен формасы да сәйкестендіріледі. Картиналар, көбіне, төртбұрышты болады, ал кейде дөңгелек пішінге де келтіріледі. Барлығы да Кескіндеме туындысының жалпы идеясына, стиліне, көркіне сай және жарасымды болуға тиісті. Кескіндеменің ежелгі үлгілері палеолит дәуіріне (б.з.б. 40 – 8-мыңжылдық) саяды (мысалы, Оңтүстік Франциядағы Фон-де-Гэм, Солтүстік Испаниядағы Альтамир үңгірлерінде жартастың бетіне салынған суреттер). Ежелгі дәуір Кескіндемесінде жерден шығатын сары, қызыл, қошқыл бояулармен қатар минералдық көк, жасыл бояулар да қолданылған. Ежелгі Шығыс елдері мен Америкада күрделі Кескіндеме өнері (құлпытастарды, үйлерді өрнектеу) өркендеді. Көне дүние Кескіндемесі архитектура мен мүсінді өзара үндестіре қолданды. Бояу реңдері барған сайын ажарланып, мифологиялық сюжеттермен қатар тұрмыс-салт тақырыптары, тарихи оқиғалар, табиғат көркі бейнеленді, портрет, натюрморттар жасалды. Ғибадатханаларды, үйлерді, қабырғаларды, ұстындарды әшекейлеуге қолданылған монументті-сәндік кескіндеме (Помпей, Геркуланум, Пестум, Қазанлық қаларында, Қара теңіздің солтүстік жағалауында сақталған) архитектуралық кеңістігі мен формасы жағынан бірте-бірте өзгеріп отырған. Ежелгі дәуір фрескаларының беті жылтыр (мәрмәр ұнтағын араластырған) болып келеді. Ежелгі Грекияда қондырғылы Кескіндеме (тақтаға кейде кенепке салынған) пайда болды.

Орта ғасырлардағы Батыс Еуропа, Византия, Русь, Кавказ, Балқан кескіндеме сінде рухани, асқақтыққа құрылған діни тақуалық тақырыптар көбірек кездеседі. Бұл дәуірдің кескіндемесі белгілі бір тақырыптың (діни тақырыптар) төңірегінде болғанымен, онда ұлттық діл мен нақты тұрмыс көріністері де бейнеленді (мысалы, Русьте Феофан Гректің, Андрей Рублевтің иконалары мен фрескаларында). Ол кезде кескіндеме нің негізгі түрі фреска (құрғақ, кейде ылғал сылақтың бұдырлы бетіне салынатын кескіндеме) болды. Иконалар мен миниатюралар салуда бейнелеу, құрастыру, бояу, т.б. әдістердің қатаң тәртібі сақталған. Қол өнеріне тән мұқияттылықпен жасалған иконалар, қабырға бетіндегі оймыш-әшекейлер, мозайкалар мен витраждар шіркеу сәулетінің біртұтас ансамблін құрады. Б.з. 1-мыңжылдығында Алдыңғы және Орталық Азия елдерінде (Үндістан, Қытай, Цейлон) монументтік Кескіндеме дамыды. Месопотамия, Иран, Үндістан, Орт. Азия мен Әзірбайжан, Түркияда сәндік миниатюра өнері өркендеді. Адам мен табиғаттың келбет, көріністерін соншалық нәзік те терең суреттейтін ашық реңді, қанық бояулы Қиыр Шығыс  (Қытай, Корея, Жапония) дамыды.

Қайта өрлеу дәуірінде Батыс Еуропада өмірге жанасымды гуманистік өнер үрдістері қалыптасты. Болмысты шынайы бейнелеуге ден қойған Кескіндеменің маңызы артты. 14 ғ-да италиялық суретші Джоттоның Кескіндемелері Қайта өрлеу дәуіріндегі біраз өнер үлгілерінен асып түсті. Майлы бояумен салудың жетілген техникасын пайдалану Я. ван Эйктің (Нидерланд) Кескіндеме табиғатындағы бар мүмкіншіліктерді аша түсуіне себепші болды. Әсіресе, фреска жанры дамыды, қондырғылы картиналар да сан-салалы тақырыптармен байыды. Дүниенің жарасымын сезіну, өмірдің жеке бір жарқын көріністерін бейнелеу, айрықша тұлғаларды даралау, рухани күштілікті әспеттеу, тән сұлулығымен қатар жан сұлулығын да асқақтата бейнелеу кескіндеменің негізгі мақсатына айналды. Қайта өрлеу дәуірінің ең ірі суретшілері: [[Мазаччо, Боттичелли, Леонардо да Винчи, Микеланджело, Рафаэль, Джорджони, Тициан, Паоло Веронезе, Якопо Тинторетто (Италияда), Я ван Эйк, П.Брейгель (Нидерландда), А.Дюрер, Х.Хольбейн (кішісі; Германияда)]].

Кескіндеме кең өріс алды. Майлы бояулы Кескіндеменің техникасы еркін, автордың даралық стиліне байланысты болды. Бояу палитрасы ұлғайды, бұрынғы қоңыр түсті жақпа қабаттың орнына ақ түсті жақпалар қолданылды. Кескіндеменің әр алуан түрлерін сән және қосалқы өнермен және архитектурамен үндестіру (негізінен, “модерн” өнерінде) көрініс тапты. Монументтік-сәндік Кескіндеменің техникалық құралдары жаңарды. Силикаттық Кескіндеме техникасы жасала бастады. 19 ғ-дың аяғында және 20 ғасырдада дүние жүзі бойынша Кескіндеме өнерінің дамуы зор қайшылықтарға тап болды. Реалистік және модернистік ағымдар күрес үстінде қатар өмір сүрді. Азия, Африка, Австралия, Лат. Америкасы елдерінде Кескіндеменің жаңа мектептері туды. Постимпрессионизм Кесінің өзінде-ақ (П.Сезанн, В. Ван Гог, П.Гоген, А.Тулуз-Лотерек), ішінара “модерн” Кескіндемесінде де 20 ғ-ға тән кейбір ағымдардың ерекшеліктері айқындала бастады.

20 ғ-дың бас кезінде көптеген модернистік ағымдардың (кубшылдық, футуризм, сюрреализм) туындыларында көрініп тұрған дүниенің оп-оңай аңғарылатын элементтері ретсіз сызықтармен суреттелді, кейде ойда жоқ абстракт формаларға айналады. Мұндай ағымдардың көбі бара-бара өзіндік бағытқа айналды. 1960 жылдардың орта шенінен Батыс Еуропа мен Америка Кескіндемесі “топ-арттың” бір саласының бөлігін құрады. 20 ғ-да монументтік-сәндік Кескіндеменің рөлі артқанымен, қондырғылы Кескіндеме бұрынғыша күрделі орында тұрды; Кескіндеме техникасында жаңалық іздеу үрдісі күшейді. Балауыз бен темпераны пайдалану жиіледі. Монументтік Кескіндеме де жаңа бояулар – Мексикада пироксилиндік, бұрынғы КСРО-да кремний-органик. бояулар табылды. Сонда да, майлы бояу басым қолданылды. Қазақ халқының бейнелеу өнері, оның ішіндегі Кескіндеме жанрының ежелгі ескерткіштері палеолит және неолит дәуіріне саяды. Олар үңгірлерге салынған бейнелер ретінде кезігеді (Қаратау, Хантау, Жасыбай, Зараутсай үңгірлері, т.б.). Сонымен қатар Таңбалы тас шатқалында (Жамбыл облысы), Бұғытас қорымында (Шығыс Қазақстан облысы) жануарлар, адам кескіні түрінде кезігеді. Зараутсай үңгірлеріндегі Кескіндемеден сол кездегі суретшілердің бірнеше түсті бояумен сүйкей жағу, ретті бояу әдістерін қатар қолдану арқылы жан-жануарлар мен адамның әрқилы пішінін бейнелегенін көруге болады.

II- Тарау  Табиғат және айналадығы заттарды бейнелеу

2.1. Өсімдік суретін салу түрлері

Өсімдік мүшелері және оның атқаратын қызметі жайлы түсінік беру. Тамыр – оның түрлері жайлы сурет арқылы түсіндіру. Сонымен бірге өсімдіктің тірі – ағза екенін айта отырып, еліміздің, қаламыздың көркеюіне, ауаның таза болуына Елбасымыз ерекше көңіл бөліп отырғанын айту. Қазіргі табиғаттың, экологияның нашарлап, орман алқаптарында өсімдіктердің азаюына байланысты мемлекеттік “Жасыл ел ” бағдарламасының орны ерекше. Елбасымыздың бағдарламасы бойынша қаланы көркейту, жыл сайын ағаштар отырғызу жұмыстары алға қойған мақсаттардың бірі болып отыр. Сол сияқты қола дәуіріндегі тасқа оймыштап (шекіліп) қына және жосамен әрленген аңшылық, жаугершілік көріністер бар Кескіндемені айтуға болады.

2.1.1-сурет Шыны ыдыстағы Түймедақ гүлі

Бейнелеу өнері шығармаларын жақсы дәрежеде қабылдау үшін балада өнердің өзінің бейнелеу тілін түсінетін дамыған қабілет болуы қажет. Өнерді қабылдау балада арнайы үйренуді қажет етеді. Бұл жағдайда ол үшін бейнелеуді алғашқы міндет бейнелеуді шындықтың көрінісі ретінде қабылдау болады.

2.1.1-сурет Гуашь техникасымен салынған құмырадағы гүлдер.

2.2. Әр түрлі фондағы натюрмортты қағаз бетіне тиімді орналастыру

Белгілі бір нәрселердің суретін салғанда олардың геометриялық денелерге ұқсас жерін салыстырып қарау керек. Яғни әр түрлі геометриялық денелерді
жеке – жеке салу арқылы оқушылардың оларды дұрыс бейнелеуіне негіз қаланады. Кез келген нәрселердің барлығы геометриялық денелерден тұрады Оқушыларға көрнекі құралдардағы кезең – кезеңге бөліп салу әдістеріне талдау жасауды үйрету.
Қарапайым нәрсе бір ғана геометриялық денеден тұрады. Мысалы, банкі – цилиндрге, қорап – кубқа ұқ – сас болып келеді.
Ал күрделі заттар құрылысы бірнеше геометрия – лық денелерден тұрады. Күрделі нәрселердің суретін салғанда ең алдымен нәрсенің пішіні қандай геометриялық денелерден тұратынын анықтап алу керек, сонан кейін әрбір геометриялық денеге ұқ – сас бөлшектерін белгілеуге үйренеміз. Оқушы су – ретін салатын нәрсенің тұтас құрылысын анықтап алуы тиіс. Яғни заттың құрылысы дегеніміз оның конструкциясы болып табылады.
Әрбір нәрсенің суретін салуда ең әуелі әбден зейін аударып, оның құрылысын біліп алуға әдеттенуіміз қажет. Пішіні симметриялы заттарды бейнелеуді ось сызығын жүргізуден бастау керек. Ал пішіні әртүрлі болып келетін заттарды бейнелегенде көмекші сызықтар пайдалану сурет салуды жеңілдетеді. Сурет салу барысында нәрсе бөліктерінің шама жағынан өзара қатынасын анықтау пропорция деп аталады. Нәрселердің пропорциясы – биіктігінің көлденеңіне, бір бөлігінің екінші бөлігіне шама жағынан қатынасы. Нәрсенің пропорцияларын дұрыс беру заттың өзіне қарап сурет салудағы басты міндеттерінің бірі болып табылады. Нәрсенің өзіне қарап сурет салғанда оның пропорцияларын тексеруді оқушыларға үйрету қажет.

Сурет салғанда ең алдымен заттың жарық көлең – кесін анықтау керек. Жарық деп затқа сәуле түскен бетін айтамыз. Көлеңке – затқа жарық түспеген беті. Жарық пен көлеңке заттың өңіне байланысты штрихталады. Заттың өңінің қою немесе бәсең болуына байланысты жарық пен көлеңке арасындағы қатынас әр түрлі болып шығады.
Заттың жарық көзінен таса, сәуле түспейтін жақтарын меншікті көлеңке деп атаймыз.

2.3. Жан- жануарлардың суретін салу

Сурет салу барысында нәрсе бөліктерінің шама жағынан өзара қатынасын анықтау пропорция деп аталады. Нәрселердің пропорциясы – биіктігінің көлденеңіне, бір бөлігінің екінші бөлігіне шама жағынан қатынасы. Нәрсенің пропорцияларын дұрыс беру заттың өзіне қарап сурет салудағы басты міндеттерінің бірі болып табылады. Нәрсенің өзіне қарап сурет салғанда оның пропорцияларын тексеруді оқушыларға үйрету қажет.
Сурет салғанда ең алдымен заттың жарық көлең – кесін анықтау керек. Жарық деп затқа сәуле түскен бетін айтамыз. Көлеңке – затқа жарық түспеген беті. Жарық пен көлеңке заттың өңіне байланысты штрихталады. Заттың өңінің қою немесе бәсең болуына байланысты жарық пен көлеңке арасындағы қатынас әр түрлі болып шығады.
Заттың жарық көзінен таса, сәуле түспейтін жақтарын меншікті көлеңке деп атаймыз. Жарық түсіп тұрған заттан екінші заттың бетіне түскен көлеңке немесе жердегі жазықтыққа түскен көлеңке түспе көлеңке деп аталады. Ал жартылай көлеңкеге ауысар жерін шала көле

306 comments

  30. I simply needed to thank you so much yet again. I am not sure the things that I might have worked on in the absence of the type of recommendations provided by you relating to that topic. It actually was a real troublesome issue in my view, nevertheless looking at a new specialised manner you resolved the issue made me to leap for delight. Extremely thankful for the advice and then expect you find out what a great job your are getting into training men and women through the use of your webpage. I know that you have never come across all of us.

    Жауап беру

  43. Hello. I desired to decrease a quick term to express my personal many thanks. Ive already been following weblog for a month or so and also have acquired a ton of very good data as well as enjoyed the strategy you have organised your website. I’m attempting to operate my really individual blog nonetheless In my opinion it’s too common as well as I’ve to pay attention to a variety of more compact subjects. Becoming just about all problems to any or all people seriously isn’t all that its cracked as much as be

    Жауап беру

  46. One thing I would like to say is that car insurance canceling is a feared experience so if you’re doing the suitable things as being a driver you won’t get one. A number of people do receive the notice that they’ve been officially dropped by their insurance company they then have to struggle to get supplemental insurance after a cancellation. Cheap auto insurance rates usually are hard to get from cancellation. Knowing the main reasons for auto insurance canceling can help people prevent getting rid of in one of the most essential privileges readily available. Thanks for the ideas shared through your blog.

    Жауап беру

  50. It’s scarce to discover a professional on whom you would have quite a few put your confidence in. Anywhere today occasion, no-one really cares about displaying other ones the answer for any in such an subjecttopic. The correct way fortuitous I happen to be for getting decidedly established actually awesome internet business since this. It’s people like you who seem to produce a real improvement on earth by the procedures most people investigate.

    Жауап беру

  52. I simply needed to make a quick comment as a way to express gratitude for you for anyone wonderful pointers you happen to be posting here. My time consuming internet investigation has right at the end of waking time been rewarded with good quality ways of present to my guests. I would state that many people readers are actually endowed to take place in an incredible network with the greatest marvellous those with useful hints. I am quite privileged to own used your webpages and look toward really more fabulous minutes reading here. Many thanks for a number of things.

    Жауап беру

  53. Considerably, the particular post is truly the greatest with this deserving subject. To be sure together with your results and also can easily thirstily look forward to Your own potential improvements. Simply just declaring thank you will, no doubt not simply just be sufficient, for your wonderful quality within your writing. I will immediately grab your rss to remain up to date with any kind of updates. Real perform as well as much success inside your company dealings!

    Жауап беру

  58. This is some useful material. It took me a while to unearth this site but it was worth the time. I noticed this website was buried in bing and not the number one spot. This weblog has a lot of decent stuff and it doesnt deserve to be burried in the searches like that. By the way I am going to save this weblog to my list of favorites.

    Жауап беру

  64. I?ve been exploring for a bit for any high-quality articles or blog posts on this sort of house . Exploring in Yahoo I finally stumbled upon this website. Reading this information So i am satisfied to convey that I have an incredibly excellent uncanny feeling I found out exactly what I needed. I so much indisputably will make certain to don?t forget this web site and give it a glance regularly.

    Жауап беру

  67. I just want to produce a quick comment to be able to express gratitude back for all those wonderful pointers you’re posting at this site. My time consuming internet investigation has at the conclusion of the day been rewarded with excellent means to show to my guests. I’d personally claim that a number of us guests are very endowed to happens to an excellent network with lots of marvellous people who useful hints. I believe quite privileged to possess used your webpages and check forward to really more fabulous minutes reading here. Thank you for lots of things.

    Жауап беру

  89. Why is chaat so preferred amongst Indians? The tanginess involved is the critical tempting aspect in the numerous chaat objects you will constantly come across roadside stalls crowded with people, all getting chaat! A lot of a sweets store also sell chaat prepared the hygienic way so drawing more consumers in contrast to roadside stalls. Very few of the preferred chaat products involve dahi bhalla, paneer masala chilla, aloo tikki, kachori with sabji, paneer tikka, raj kachori, bhalla papri, lachha tokri, pani puri, bhel puri, matar kulcha, pao bhaji, and papri chaat. Most of these things are prepared from flour dough with a blend of many other ingredients these kinds of as potato items, crispy fried bread, gram or chickpeas, tangy-salty spices, chilly and tamarind sauce. Every chaat merchandise is served in a plate garnished with yogurt, fresh new green coriander leaves, and more except the pani puri. Aloo tikki is a bit various wherein boiled potatoes are smashed and designed into tiny doughs and then fried in butter. When it is accommodated in a plate, it is garnished with yogurt, onion, spices, and coriander. So, have a look at your preferred sweets store and have chaat prepared the hygienic way!

    Жауап беру

  110. Thanks for publishing about this. There’s a heap of useful fitness info on the internet. You’ve got a lot of that info here on your website. I’m impressed – I try to keep a couple blogs fairly current, but it’s a struggle at times. You’ve done a fabtastic job with this one. How do you do it?

    Жауап беру

  111. Definitely believe that which you stated. Your favorite reason seemed to be on the net the easiest thing to be aware of. I say to you, I definitely get annoyed while people think about worries that they just don’t know about. You managed to hit the nail upon the top as well as defined out the whole thing without having side effect , people can take a signal. Will likely be back to get more. Thanks

    Жауап беру

  130. This is the appropriate weblog for everyone who hopes to check out this topic. You already know a lot its practically hard to argue on hand (not that I actually would want…HaHa). You certainly put a different spin for a topic thats been written about for several years. Wonderful stuff, just fantastic!

    Жауап беру

  156. The core of your writing whilst appearing agreeable initially, did not sit very well with me personally after some time. Someplace throughout the sentences you actually were able to make me a believer unfortunately only for a while. I however have a problem with your leaps in logic and you might do well to fill in those breaks. In the event that you actually can accomplish that, I could certainly be fascinated.

    Жауап беру

  160. My husband and i ended up being very cheerful when Ervin could finish off his investigation through the ideas he came across from your weblog. It is now and again perplexing to simply happen to be giving out key points which others could have been trying to sell. So we know we have you to be grateful to because of that. The explanations you made, the straightforward web site navigation, the friendships you help foster – it is many fabulous, and it’s helping our son and the family know that this idea is fun, and that’s incredibly vital. Thanks for all the pieces!

    Жауап беру

  178. Hey there! I know this is somewhat off topic but I was wondering which blog platform are you using for this site? I’m getting sick and tired of WordPress because I’ve had issues with hackers and I’m looking at options for another platform. I would be great if you could point me in the direction of a good platform.

    Жауап беру

  182. I randomly browse blogs on the web, and that i discover your article to be very informational. I even have already bookmark it on my browser, so as that I can view your blog publish another time later. Additionally, i am wondering whether or not your weblog is open for link exchange, as i really wish to trade links with you. I do not normally do that, but I hope that we will have a mutual hyperlink exchange. Let me understand and have an ideal day!

    Жауап беру

  204. An impressive share! I have just forwarded this onto a colleague who has been doing a little research on this. And he actually bought me dinner simply because I discovered it for him… lol. So let me reword this…. Thanks for the meal!! But yeah, thanx for spending time to discuss this subject here on your blog.

    Жауап беру

  240. The very next time I read a blog, I hope that it won’t disappoint me just as much as this particular one. I mean, I know it was my choice to read, but I genuinely believed you’d have something useful to say. All I hear is a bunch of moaning about something you can fix if you weren’t too busy looking for attention.

    Жауап беру

  246. May I just say what a comfort to discover someone who genuinely knows what they are talking about on the web. You definitely know how to bring an issue to light and make it important. More people really need to read this and understand this side of the story. It’s surprising you’re not more popular given that you certainly possess the gift.

    Жауап беру

  248. The very next time I read a blog, I hope that it doesn’t disappoint me just as much as this one. I mean, Yes, it was my choice to read through, nonetheless I really believed you would have something helpful to say. All I hear is a bunch of whining about something you could fix if you were not too busy seeking attention.

    Жауап беру

  249. The next time I read a blog, Hopefully it doesn’t disappoint me just as much as this particular one. I mean, I know it was my choice to read, however I actually thought you would probably have something helpful to say. All I hear is a bunch of whining about something that you could possibly fix if you weren’t too busy searching for attention.

    Жауап беру

  264. You’re so interesting! I don’t think I’ve read through a single thing like that before. So wonderful to find another person with a few unique thoughts on this topic. Really.. thanks for starting this up. This web site is something that is needed on the internet, someone with a little originality.

    Жауап беру

  267. Hi there! This post could not be written much better! Reading through this article reminds me of my previous roommate! He constantly kept preaching about this. I most certainly will send this information to him. Fairly certain he’ll have a good read. I appreciate you for sharing!

    Жауап беру

  276. Next time I read a blog, I hope that it won’t disappoint me just as much as this one. I mean, I know it was my choice to read, but I truly thought you would have something interesting to say. All I hear is a bunch of crying about something you could possibly fix if you were not too busy seeking attention.

    Жауап беру

  285. An impressive share! I have just forwarded this onto a colleague who had been doing a little research on this. And he actually bought me breakfast simply because I discovered it for him… lol. So let me reword this…. Thanks for the meal!! But yeah, thanks for spending time to discuss this matter here on your site.

    Жауап беру

  300. You are so awesome! I don’t believe I’ve read anything like this before. So wonderful to discover someone with a few genuine thoughts on this subject matter. Seriously.. thank you for starting this up. This site is something that is needed on the web, someone with some originality.

    Жауап беру
Пікір үстеу

Э-пошта мекенжайыңыз жарияланбайды. Міндетті өрістер * таңбаланған

You May Also Like

Менің таңдауым – менеджмент

      Менеджмент (ағылш. мanage – басқару, меңгеру, ұйымдастыру,) ұйымда немесе кәсіпорында жұмыс істейтін   адамдардың еңбегін басқара отырып,…

Понятие об иммунитете

Иммунитет-способ защиты организма от генетически чужеродных веществ, белков и клеток, попавших в…

Лаборант- исследователь будущего

« Обогащение полезных ископаемых». Цель: Определить деятельность лаборанта-эколога и донести информацию о…

The teacher is the mother of the people

The teacher is the mother of the people Who is the teacher?…