Кедендік одақтық пайдасы.
Кедендік одақ біріншіден, біздің кәсіпкерді арзан алайық. Айталық, отандық шапан өндіруші пайда табу үшін өнімін 11 мыңға сатуы керек. Ал, бағасы кеденге келгенде 10 мың теңге деп есептейік. Кедендік одақ құрылмай тұрып, қытайлық өңдіруші 5 пайыз тариф төлегеннен кейін Қазақстан 10500 жүз өндіріс құны азырақ болады, жергілікті өндірушіміз онымен бәсекелестікте шыдамайды. Бағасын төмендетсе әрең күн инвесторымыз да бас тартады. Ал кедендік одақ құрылғаннан кейін кедендік тариф 20 пайызға өсіп, қытайдың шапаны 12 мың теңге болады. Өндірушіміз 11 – 12 мың аралығында тауарын сатып, жағдайы … … және … нарығына одақтан бұрыңғы жағдаймен салыстырғанда азырақ шығынмен экспорт жасай … – … де көп. … және … … одақ құрылмай тұрып та тариф болмаған. Яғни, басып кететіндей болса, бұдан бұрын да тежейтін саясат жүргізілмейтін, … … ашық … Тек … … рәсімдеу және құжаттар үшін аз ақы алынатын және Қосымша құн салығы импорттаушы тарапынан дереу төленетін. Керісінше, біздің өндіруші … … … … … … … тарифтік емес тосқауылдарға және көптеген әкімшілік кедергілерге ұшырайтын. Кедендік одақ бұл тосқауылдарды азайтса, … … … … тағы бір потенциалды артықшылығы – шетелдік инвестицияның келуі. Малайзия, Оңтүстік … және … … … … … АҚШ және … инвесторлардың маңызы зор. Малайзия экспортының 40 пайызға жуығы электроника өнімдері, текстиль 20 пайыз төңірегінде. Бұл елдер шетелдік … … … … бағыттай білген. Қазақстан да шетелдік инвесторлар жағынан жетім емес, 1993-2008 жылдары аралығында 90 миллиард АҚШ … … … … Бірақ бұл мөлшердің 69 пайызы кен қазу саласы мен геологиялық барлау қызметері. Ендігі мақсат, экономикамыздың диверсификациясы үшін … … … … … тарту. Кедендік одақтың құрылуы шетелдік инвестицияның келуіне арқылы әсер етеді. Жоғарыдағы шапан мысалын қолданатын болсақ, Қытай өндірушісі 20 … … … үшін … Қазақстанда ашқан жағдайда ғана біздің өндірушімен бәсекелесе алады. Кедендік одақтан бұрын 15 миллиондық нарығы бар Қазақстанда фабрика ашуды тиімсіз … … … елімізге экспорттауды таңдайтын. Нәтижесінде, тек қана 10 шақты азамытымыз сатушылық жұмысымен қамтамасыз етілетін. Тарифтеріміз де өте … … … … … … … Ал кедендік одақ құрылғалы тариф өрлеп кетті және оған қоса 15 … … … 170 … нарыққа жол ашылды. Енді қытайлық компания одақ мүшелері мемелекеттер ішінде бизнесті жүргізуге ең қолайлысын таңдап, өндіріс … … … … … Беларусь пен Ресейге қарағанда төменірек. Ендігі жерде, жергілікті жұмысшыларды пайдалану және технология трансфері мәселелерін қолға алып, … … … үшін … … … … шетелдік технологиянын келуінін пайдасын көреміз.
Әрине, кедендік одақтың құрылуынан және интеграцияның одан әрі … … … мәселелер де бар. Ресейге экономикалық және саяси жақтан тәуелділігіміздің … … … … және … үшін … … сияқты қиындықтар туындауы сөзсіз. Жоғарыда көрсетілген одақтың пайда әкелетін жақтары да жергілікті кәсіпкер мен мемлекеттің өзара ынтымақтастығымен ғана көрініс табады. … … … … жинаған кәсіпкерлер және басқа да инвестиция жасауға мүмкіншілігі бар азаматтарымыз интеграциялық процесстерден … одан … табу … … … … 9 … көптеген орыс тауарларының құрамына кіретін бөлшектер сырттан әкелінеді екен. Тараптар Кедендік одақ құрылуымен дүкен сөрелері тауарларға лық … … … тиімді баға коньюктурасы орнығады делінгенмен, іс жүзінде орыс тауарлары қазақстандық … … … отыр. 1. Ресей мен Беларусь тауарларына деген салықтың алынып тасталғанына қарамастан, әріптестеріміздің … … 10-12 … … … Кедендік одаққа кірмейтін елдерден келетін тауарлардың бағасы да 15-20 пайызға дейін жоғарылады. … … … металл және агроөнеркәсіп кешені өнімдерін сатып алушылар айтарлықтай сезінді. Өйткені, ауыл шаруашылығы … … … … … … Азық-түлік тауарларының бағасы да едәуір өсті. 2. Күнделікті … … … … … картоп, бұрыш, пияз, қызанақ, күріш, қант сияқты тауарлардың базардағы бағасының өте қымбаттап кеткендігі соншалық, төбе … тік … … … … 50 пайызға дейін көтеріліп кеткен. 3. Бұрындары жиһаздарды шетелдерден (айталық, араб елдерінен) сатып алған сатушы оның … 15 … … баж … төлесе, енді тауардың әр келісіне 0,7 евроға … … … ақы … бұл кәсіпкерлерге жығылғанға жұдырық болып тиюде. Мұндай жағдайда сатушылар өздерінің қалтасын қаққан салық төлемінің өтемін тұтынушылар — сіз бен … … … алуға күш салары сөзсіз.
- Ресей мен Беларусьте жұмыс істейтін қазақстандық кәсіпкерлерден аз құжат талап етіледі, бұл — рас. … … … … … … әлі … жойылған жоқ. Бұрындары кәсіпкерлер жүктеріне кедендік декларация толтырса, қазір оның … … … … пайда болды. Кәсіпкерлер әлгі форманы бір емес, сан рет қайта-қайта толтырып, сонда да өткізе алмайтындықтарын айтып зар … … … келісімнің бар екендігіне қарамастан, көршілеріміздің сан түрлі желеуді алға тартуының салдарынан … … орыс … … … … қиын … болып тұр. 5. Біздің Кедендік органдар экспорт көлемі ұлғайды деп жар салудан жалықпайды. Ол — рас, … … бұра … жөн: мұның бәрі біздің елде өндірілген дайын тауарлар емес, шикізаттық экспорт қана. Есесіне орыстарға Қазақстанда жұмыс істеу өте … … … … … … құн салығы (ҚҚС) 18 пайыз болса, бізде ол көрсеткіш бар … 12-ақ … … Ресей мен Беларусь рыногымен бәсекелесу жақсы, әрине. Дегенмен, бұдан біздің кәсіпкерлерге ауыртпалықтан басқа келер еш жеңілдік жоқ. … … … ауылдарынан сүтті қымбат бағаға сатып алуы салдарынан қазақстандық сүт өндірушілер тақырға отырып қалды. 6. … … … … екеніне көз жеткізген орыс кәсіпкерлері мен Ресейдің ірілі-уақты компаниялары елімізге қара … … … … … … олардың қазақстандық ұсақ кәсіпорындарды жолдарынан ысырып тастап, иә … … … … … Кедендік одақтан қарапайым тұтынушының алғаны не сонда? Ол — бағасы арзан емес, әжептәуір … орыс … … , — деген болжам айтады. Білікті мамандар жаңа жылдан бастап аспан асты елі мен … … … … әрі … … шыға алмауы әбден мүмкін деген пікір айтады. 7. Кәсіпкерлер брокерлер ретінде білетін … … әлі … … … Оған … олар … жұмыспен айналысуға мүмкіндік беретін оқу оқып, сол бойынша емтихан … Ал, бұл — … мүше емес … … … … рәсімдеу жұмысымен айналысатын ешкім болмайды деген сөз. 8. Қазақстанның кедендік брокерлер Ассоциациясының президенті … … … … 1 … … Қытайдан біздің елді бетке алып бірде-бір машина жолға шықпайды, өйткені, Қазақстанда тасымал транзиті режимін … тірі жан жоқ. … … … айналысқа түспей, қоймаларда жата береді», — дейді. Ал, сонда мойындарында банктерден үстеме қайтарым пайызы мөлшерлемесімен алған несие қарызы бар … не … Әлгі … аяқ киім … … болса бір сәрі. Ал, егер олар уақыт жағынан шектелген, тез бұзылып … … … … ше? … … … шығынының орнын тауар бағасын көтерумен жабары анық.
- Білікті мамандар … … … орын … … әлі күнге дейін кеден қызметі бойынша мамандардың емтихан тапсыруын міндеттейтін … … әсер етіп отыр … … таңда Олимп биігінде отырғандар қазақстандық брокерлер емтиханды қашан тапсыратынын шешкенше, кәсіпкерлер тауарларды Қытайдан тезірек … … күш … Осылайша, тауар бағасын аспандатып жоғары көтеру арқылы олардың өздерін орын алуы мүмкін шығындардан қорғауға көшкені байқалады.[2]
Кедендік одақтың зиян … шешу … … үшін … … маңызы зор.Алайда Кеден одағының Қазақстан Республикасы үшін қолайсыз тараптарыда жоқ емес.Сол мәселелердің шешімін қарастырып көрейік:
1)Қазақстанда … және орта … … … … … ЖІӨ-і Кедендік Одаққа мүше елдердің ЖӨІ-н төмен.
2)Қазақстанда өндірілетін өнім,тауар көлемін және … … … және … … … көрсетуі қажет.
3)Кедендік салада электрондық жүйені жетілдіру қажет,яғни ол жердегі жемқорлық,адам жіберетін қателіктерді жоюға болады.
4)Кедендік одаққа мүше емес … … … … … … … қосымша құн салығын көтеру қажет.
6)Қазақстандағы транзит жүйесін дамыту қажет.
7)Кедендік одақ туралы заңнаманың кей … … … … … кеден.
Қазақстандық тауар өндірушілер үшін еркін сауда аймағы келісіміне … … … … ТМД (62% жуығы), соның ішінде РФ және Беларусь елдерінен әкелінетін тауарлар негізгі … … … … … … барлық импорт көлемінің ішінде 90%-ға жуығы Украина (71,7%) және … (16,5%) … … … … сүт … 92%-дан көбі ТМД елдерінен, соның ішінде Ресейден – 45%, Қырғызстаннан – 25% … … … … … да … (75,9% – ТМД … соның ішінде Ресейден – 25%, Тәжікстаннан – 22,4%), алкогольсіз сусындар (ТМД – 99,8%, … – 99,6%), сыра (ТМД – 98,1%, … – 98%) және … орай … өсуі … … бағасының өсуіне әсер етпейді, себебі олар негізінен Қазақстан аймағында … … … баж … ТМД … … деңгейдегі баждың бір уақытта қолданылуы қазақстандық кәсіпорындардың шаруашылық … кері … … … Сол … … үшін … бойынша Бірыңғай кедендік тарифке кезең-кезеңмен көшу құқығы сақталып отыр.[3]
Кесте-1.
Тауар
Көшу кезеңі
Қазақстанда әрекет етуші баж
Біріңғай Кедендік тариф
Дәрі-дәрмекқұралдары
5 жыл
0%
10-15%
Медициналыққұрал-жабдықтар
4 жыл
0%
10-15%
Қалайыдан … жеке … (сым … … … … жыл
0%
20%
Теміржол вагоны
3 жыл
0%
10%
Химия өнеркәсібі үшін шикізат, полимерлер
4 жыл
0%
10%
Целлюлоза
4жыл
0%
5-10%
Көшірмеқағазы
4 жыл
0%
15%
Пневматикалыққұралдар
3жыл
0%
10%
Электромагниттержәнеқорғауыштар
3жыл
0%
15%
Жылыжай
3жыл
0%
20%
Бұл норма … өнім … … … және сәйкесінше республикадағы салынып жатқан зауыттардың өндірістік қуатының толық деңгейде дайын болғанына дейін баға өсіміне жол бермейді..[1]
Кедендік одақ … … … айналымы.
2012жылдың 1тоқсанындағы Кедендік одақ мүшелерінің тауар шығарылымы.
2-кесте.
№
Мемлекет
Млрд.доллар
1
Қазақстан
1млрд.565,2млн
2
Беларусия
3млрд.835,3млн
3
Ресей
10млрд.921,9млн
Кедендік одаққа мүше елдер арасындағы тауар айналымы өсіп келеді. Еуразиялық экономикалық … … … осы … … … Қазақстан, Беларусь және Ресей арасындағы тауар айналым 17,6%-ға өсіп, 16 миллиардтан астам АҚШ … … … мүше … … … тауар шығарылымы 1 млрд 565,2 млн АҚШ долларын құраса, ал … … … … … … 3 млрд 835,3 млн АҚШ долларына, сондай-ақ Ресей экспорты 10 млрд 921,9 млн АҚШ долларына жеткен. Өзара … … … екі … … Федерациясына өтеді. Ондағы ресми Минскінің үлесі 23,5% болса, ал Қазақ … … … … отыр.
Одақ арасындағы экспорттың үлес салмағы 2012жылдың бірінші тоқсанында қазақ елінде 7,2%-ға жетсе, Беларусь елінде 32,4%, ал … … … [4]
Кедендік Одақ елдері арасынғады 2007-2011жж тауар айналымы.
Графикте көріп отырғанымыздай Кедендік Одақ елдері … … … жыл … … өсіп келеді.Бұл Кедендік Одаққа мүше елдердің өндірген өнімдерін кедендік тариф … баж … … … … … қарқынмен өсуі келешек уақытта Кедендік Одаққа мүше елдердің нарығында өзге елдердің тауарларының саны азаяды деген сөз.
Қорытынды.
Кедендік одақтың Қазақстан Республикасы үшін … да, … да … бар екенін аңғардық.Кедендік Одақ арқылы біздің еліміз бірнеше мәселерді шеше алады.Олар:Шетел инвесторларын … … … … … кедендік тарифтер қымбаттатылып көлемін азайтуда. Және елімізде кәсіпкерлікті дамытып ЖІӨ көлемін көтеру керек,сол арқылы … өнім … … … арттырады.Біздің еліміз үшін пайдасыз жақтарды алдағы уақытта … … шешу … … … … Одақтың тигізер пайдасы молая түспек