Көру қабілеті бұзылған оқушылардың ойын іс-әрекетін дамыту және көріп қабылдауын дамытуда қолданылатын көрнекіліктер
Көру қабілеті бұзылған оқушылардың оқу барысында түрлі көрнекі құралдарды қалыпты балаларға қарағанда едәуір үлкен деңгейде қолданылады. Себебі қалыпты балалар арнайы жағдайлардың көмегінсіз-ақ қоршаған орта туралы ақпаратты балалық шағынан бастап алады.Әрі бұл ақпараттың 90%-ы көз арқылы алынады. Күрделі көру бұзылысы бар балалар қоршаған ортаны тану арқылы бағытталған оқу жүйесіне мұқтаж. Бұл жағдайда арнайы көрнекі құралдарды қолданбау мүмкін емес, себебі кей заттар мен құбылыстарды қабылдауында қиындықтар пайда болады.
Дұрыс таңдалған материалдар мен сауатты түрде ұйымдастырылған сабақ алда тұрған заттың айырықша және жалпылама, өзіне тән қасиеттері мен сипаттарын ашып көрсетуге көмектеседі.Көрнекі құралдарды қолдану баланың сабаққа деген қызығушылығын арттыртып, танымдық белсенділігін арттырады. Ең қиын деген тапсырманы да түсінікті түрде жеткізеді.
Көрнекі құралдардың түрлері.Көру бұзылысы бар балаларды оқытуда көптеген түрлі көрнекі құралдар қолданылады (Е.Н.Подколдина классификациясы).
Табиғи көрнекі құралдар: жақын арадағы айналадағы заттар, жан-жануарлар, құстар, өсімдіктер, жемістер, көкөністер және т.б.,бұл көрнекі құралдар сабаққа арнайы таңдалады немесе экскурсия, серуендеуге шыққанда қаралады.Табиғи көрнекі құралдарды қолдану кезінде қойылатын талаптар. Оқушыларға берілген заттар көру және сипап сезу арқылы зерттеуге қолайлы, ашық боялған, дәстүрлі түрде, жеңіл тануға болатындай түрде болуы қажет.(сурет)
Көлемді көрнекі құралдар: нақпішін, жануарлар мен құстардың тұлыбы, макеттер мен үлгілер,геометриялық денелер. Көлемді көрнекі құралдарды қолдану кезінде қойылатын талаптар. Бейнеленген заттардың сипатты белгілері анық жеткізілуі тиіс. Заттың бөлімдерінің арақатынасы мен үйлесімділігі макеттер мен үлгілерде дұрыс сақталуы тиіс.(сурет)
Дидактикалық ойыншықтар: қуыршықтар,қуыршақ жиһаздары, ыдыс-аяқтар, ойыншықтар: жануарлар, құстар, жәндіктер бейнеленген ойыншықтар және т.б. Дидактикалық ойыншықтарды қолдану кезінде қойылатын талаптар.Олар үлгі ретінде қолданылады және бейнеленуші затты сипаттайтын негізгі белгілері анық айқындалуы тиіс.Жан-жануарлар, құстар, жәндіктер және адамдарды бейнелейтін қуыршақтар сол бейнеленуші нысандардың барлық дене мүшелерін, олардың үйлесімді арақатынасын дұрыс жеткізе білу керек.(сурет)
Рельефті көрнекі құралдарға көрнекі графикалық және символикалық құралдар: рельефті-нүктелі және барельефті заттық және сюжеттік суреттер. Рельефті көрнекі құралдарға қойылатын талаптар.Рельефті көрнекі құралдар күрделі көру бұзылысы бар балаларға шамаланған Рельефті көрнекі құралдарды көздің көруінен айырылуға үлкен қаупі бар және үдемелі көз ауруы бар нашар көретін балаларға да қолдану қажет.
Баланы алғашқы тақырыптармен (“Көкөністер мен жемістер”,”Жиһаз”,”Ыдыс-аяқтар” және т.б.) таныстырғанда көрнекі құралдар ретінде міндетті түрде табиғи заттар қолданылдаы.Заттардың белгілерін, сипатын, қасиеттерін зерттеп қарап шықаннан кейін ғана нақпішін, үлгі, ойыншықтар, бейнелі көрнекіліктерге көшеді.
Көрнекі құралдар көрсетілімді және үлестірме түрінде болуы мүмкін. Көрсетілімді көрнекі құралдар балалардың барлық топтарына арналған, ал үлестірмелі көрнекі құралдар арнайы бір ғана баламен жұмыс жүргізуге арналған.
Тифлопсихологтардың анықтауы бойынша, көру бұзылыстары бар балаларда сипап-сезу немесе көріп қабылдауы қалыптасады. Бұл жағдай көзі көрмейтін, нашар көретін оқушыларды оқытуда түрлі көрнекіліктерді кеңінен қолдану керектігін көрсетіп отыр.
Көрнекі құралдарды қолдану кезінде көру бұзылысы бар оқушылардың өздеріне тән жеке ерекшелік деңгейіне, яғни, қабылдау жылдамдығы, сондай-ақ жарықтық және түстік сезімталдықтарына қарай ескеру қажет.
Көрсетілетін көрнекі құралдар әр бала оны қарап шыға алатындай жағдайда (баланың көріп қабылдауына жеткілікті арақашықтықта болуы және баланың көру деңгейіне байланысты жақсы жарықтанған жерде) орналастыру қажет.
Кез – келген ойын бұл іс -әрекет. Ойынды іс – әрекет ретінде түсіну арқылы әртүрлі мақсатта қолдануға болады. Ойын іс – әрекет ретінде ойын мақсатына жету шарттарына жауап беретін көптеген қимыл – қозғалыстардан, әртүрлі ойын түрлерінен тұрады.Осыған байланысты ойын іс-әрекетінің түрлі методикасы (әртүрлі қабілеті бұзылған баларды түзету әдіс тәсілдерін қоса) құрылады. Даму ерекшеліктеріне байланысты көру қабілеті бұзылған балалар нақты бағытталған оқу түріне және соған байланысты белгілі бір ойын түрін қажет етеді.
Көру қабілеті бұзылған баланың дамуында ойын ерекше орын алады. А.И.Скребицкий [5] «Көзі көрмейтін балаларды тәрбиелеу және білім беру» деген кітабында «Баланың санасына ойын арқылы сіңген бүкіл әлем туралы ой, ол үшін жоғалған. Ойынды, ойнап жүрген балаларды көрмей, көзі көрмейтін бала өзімен қатарлас дені сау балалар беретін қуаныштан айырылған»- деп өкінішпен жазады
«Адам толық мәнді адам болғанда ғана ойнайды және ол ойнағанда ғана толық адам бола алады».
Балалық шақтың алғашқы кезеңдерінде ойынның мотиві заттармен әрекеттесу қажеттілігі арқылы асады. Кейін ересек адам секілді әрекет ету қажеттілігі қалыптасқаннан кейін ойын уәжділігі ойын әрекеті емес, рөлді орындау болып табылады.
Бұл дегеніміз «ойынның дамуымен бірге баланың психикасында басты өзгерістер жүреді, баланы дамудың жаңа сатысына өтуін дайындайтын психикалық үдерістер дами түседі».
Ойын – өмірдегі ең керемет көріністің бірі, пайдасы жоқ сияқты және сонымен бірге қажетті қызмет.
Көру қабілеті бұзылған балаларға арналған ойын түрлері:
Гоубол-
Шоудаун-
Шахмат-
Тоғыз құмалақ-
Игра «Птички»
Данная игра направлена на развитие умения ориентироваться в пространстве. Она может проводиться в большой комнате, спортзале или во дворе. Здесь могут принимать участие от 3 до 6 игроков.
Суть игры: все игроки пытаются изобразить птиц, которые вьют себе гнезда и в них садятся.
Методика проведения игры: по команде ведущего все птицы должны вылететь из своих гнезд, и размахивая руками свободно передвигаются по игровой площадке. Ведущий дает сигнал: «Коршун!». Задача ребенка заключается в том, чтобы занять свое место в гнезде. А тот, кто из игроков занял последним свое гнездо, считается пойманным коршуном, и ему присваивается одно проигрышное очко. Победителем считается тот игрок, который не получил ни одного проигрышного очка.
Игра «Море волнуется»
Данная игра развивает координацию и умение ориентироваться в пространстве. Ее можно проводить в большой комнате, на детской площадке или во дворе. В ней могут принимать участие от 6 до 15 человек. Для игры потребуется коврик, матрас или гимнастический мат.
Суть игры: все дети садятся на мат, коврик или матрас. Это у них будет «лодка». Ведущий передвигается по площадке, и, назвав имя какого-нибудь игрока, произноси следующие слова: «Море волнуется». Чье имя игрока, которое было названо выходит из «лодки» и берет за руку ведущего. Далее вызывается следующий игрок и так далее. Тем самым образуется длинная цепочка игроков, которые двигаются за ведущий, взявшись за руки.
Учитель может водит за собой играющих бегом, шагом, поскоком в разных направления, заворачивая цепочку змейкой и прочее. Неожиданно он произносит: «Море спокойно!». По данной команде задача игроков заключается в том, чтобы занять свое место в «лодке». Проигрывает тот, кто последним занял свое место. Далее игра снова возобновляется.
Игра «Узнай фигуру»
Игра обучает навыкам названия геометрических фигур, узнавания их формы, а также развивает тактильную чувствительность.
Для проведения игры потребуются плоские геометрические фигуры двух разных размеров (круг, квадрат, овал, треугольники прочее).
Суть игры: на полу ведущий выкладывает большие фигурки, а маленькие он выдает каждому ребенку, или одевает их на запястье руки. Сначала ребенок ощупывает и рассматривает ту фигурку, что находится у него на руке. Далее его задача состоит в том, чтобы найти на полу соответствующую фигурку среди лежащих, но только большего размера. Игрок, найдя нужную фигуру, встает на нее, и говорит, как она называется. Игра считается законченной, когда ребенок отыщет все фигуры.
Бочча (Бочче) – подвижная игра с мячами для инвалидов.
Бочча (Бочче) – это игра с набором мячей из шести синего, шести красного и одного белого или жёлтого цвета, входящая в перечень паралимпийских видов спорта для инвалидов.
Разновидностей игры Бочча довольно много, её истоки лежат в Италии, в разных странах земного шара правила и даже названия игры несколько различаются, потому даже в официальных источниках игра может называться как Бочча, так и Бочче.
После того, как Бочча была внесена в перечень паралимпийских игр для инвалидов, её правила были приведены к единому знаменателю и различаются лишь в зависимости от категорий игроков. Так как в игре принимают участие инвалиды с проблемами опорнодвигательного аппарата различной тяжести, для некоторых категорий разрешается использование специальных приспособлений для вбрасывания мяча и даже помощь ассистента.
Суть игры Бочча
Суть игры Бочча заключается в том, что игроки пытаются максимально приблизить мячи своего цвета к белому мячу, называемому Джеком.
Игра происходит на ровной площадке размером 2,5 на 6 метров с комплектом из шести красных и шести синих мячей, одного белого мяча. Параметры мячей в Боча также строго регламентированы: вес 275 грамм и окружностью 270 миллиметров. Внимание! именно окружность, а не диаметр, как часто пишут на различных интернет-ресурсах.
Игра Бочча для людей с проблемами зрения
Прежде всего, как уже говорилось, игра Бочча популярна среди спортсменов и любителей на инвалидных колясках. Однако в последнее время в неофициальных соревнованиях по Бочча принимают участие люди с ослабленым зрением и даже тотально слепые люди. Последнее, в огромной мере, стало возможным благодаря разработке компании Handi Life Sport из Дании – наиболее известного в мире производителя мячей и аксессуаров для игры Бочча. Датчане предложили использовать для незрячих игроков специальную тактильную решётку, на которой можно тактильно ощупать и понять расположение мячей на поле. Игроки и мячи на поле обозначаются специальными штифтами разного размера и формы.
Купить комплекты мячей для Бочча и другое снаряжение можно в данном разделе сайта магазина для незрячих.
Голбол (англ. goalball) — спортивная игра, в которой команда из трех человек должна забросить мяч со встроенным колокольчиком в ворота соперника. Голбол был создан в 1946 году с целью помочь реабилитации ветеранов Второй мировой войны — инвалидов по зрению. Входит в программу Паралимпийских игр.
История игры голбол:
Игра с мячом голбол была изобретена в 1946 году австрийцем Ганцем Lorenzen. Идея этой спортивной игры – реабилитация деятельности для слепых ветеранов Второй мировой войны. Игра была представлена миру в 1976 году на Паралимпийских играх в Торонто.
Оборудование для голбола
Поставляемые компанией Индустрия Света спортивные табло для голбола отвечают всем правилам проведения и являются профессиональными спортивными табло при проведении чемпионатов любого уровня.
Правила
В игре принимают участие две команды по три игрока. Каждая команда может иметь максимум три запасных игрока. Игра происходит в спортивном зале, на полу которого нанесена разметка в виде прямоугольной площадки, разделенной на две половины центральной линией. В обоих концах площадки находятся ворота. Игра осуществляется озвученным мячом (внутри находится колокольчик). Цель игры – закатить мяч за линию ворот защищающейся команды, в то время как она пытается помешать