РЕФЕРАТ
Тақырыбы: Экономикалық талдау негіздері
Жоспар
- Кіріспе………………………………………………………………………3
- Экономикалық талдаудың обьектілері………………………………….4
- Экономикалық талдаудың мазмұны мен мақсаты…………………….5
- Экономикалық талдау және басқа ғылымдармен байланысты.
Экономикалық талдау түрлері…………………………………………..6
- Қорытынды………………………………………………………………..9
- Кіріспе
Экономикалық талдау – экономикалық құбылыстар мен үрдістерді құрамдас бөлшектерге бөлуге негізделген және байланыстардың барлық көптүрлілігін және тәуелділігін оқуға негізделген мазмұнын пайымдаудың ғылыми әдісі болып табылады. Талдау- макро- және микродеңгейлерде жүзеге асырылатын басқару қызметі. Сәйкес, макроэкономикалық және микроэкономикалық талдау болып бөлінеді. Макродеңгейдегі экономикалық талдау ұлттық әлемдік экономика деңгейінде экономикалық құбылыстарды зерттейді, ол экономика саласында мемлекеттік және биліктің орындаушы органдарының шешімдерін және әрекеттерін ғылыми позиция негізінде шешуге негізделген.
Экономикалық талдау тақырыбы кәсіпорындардың, бірлестіктердің, ассоциялардың, шаруашылық үрдістері, экономикалық ақпарат жүйесі арқылы көрінетін объективті және субъективті факторлардың әсерінен құралатын әлеуметтік-экономикалық тиімділігі және олардың қызметінің түпкі қаржылық қорытындысы болып табылады.
Экономикалық талдаудың мәні, мазмұны және тақырыбы негізінен төмендегі міндеттермен анықталады және тұрады:
- кәсіпорын қызметінде жоспарлаудың ғылыми-экономикалық негіздемесін жоғарлату;
- еңбек, материалдық және қаржы ресурстарының экономикалық тиімділігін анықтау;
- өндірістік үрдістің барлық кезеңдерінде кәсіпорын қызметінің тиімділігін іздеу және қорды көтеруді анықтау;
- кәсіпорын қызметіне әсер етуші объективті және субъективті факторларды анықтау;
- жоспарлар және басқару шешімдерін орындауды бақылау;
- кәсіпорынның ағымдағы және келешектегі қаржылық жағдайын анықтау.
- Экономикалық талдаудың обьектілері
Шаруашылық қызмет көптеген ғылымдардың зерттеу объектілері болып табылады. Талдау объектісін анықтау үшін шаруашылық қызметтің процесттерінің негізін анықтау керек. Процес дегеніміз – бұл себепті шартты жағдайлардың ағымы, құбылыстардың алмасуы белгіленген мақсаттарға сәйкес объектілер жағдайы. Сонымен шаруашылық қызметті талду болып экономикалық процестер мен құбылыстардың себеп салдарына байланыстары. Өндірісті басқару процесі барысында ұтымды шешім қабылдау болып табылады. Талдаудың мақсаты – бұл қол жеткізумен нәтижелерді бағалау және кәсіпорын қызметінің тиімділігін жағдайлардың резервтерін айқындау болып табылады. Талдау объектісі – шаруашылық қызметтінің эканомикалық нәтижелері болып табылады. Талдаудың мазмұны ғылыми пән ретінде оның атқаратын қызметтері негізінде айқындалады.
Қызметтері :
- Эканомикалық заңдардың әрекет ету заңдарын сипатын зерттеу, кәсіпорын нақты жағдайында эканомикалық процестер мен құбылыстардың қарқыны және заңдылықтарын орнату қызметі.
- Ағымдағы және алдағы жоспарлардың ғылыми негізделуі – бұл дегеніміз кәсіпорын қызыметінің нәтижелерін өткен жылға терең талдау жүргізу, кәсіпорынның эканомикасының даму заңдылықтарын зерттеу орны алған қателіктер мен жетіспеушіліктерді айқындау.
- Талдаудың орталық қызметі ол кәсіпорында алдынғы қатарлы. Тәжербиелер ғылыми жетістіктердің негізінде өндіріс тиімділігін арттыратын, резервтерді ашу, іздеу қызметін атқарады.
- Қолда бар мүмкіншіліктерді пайдалану. Жоспарлаудың орындалуын қол жеткізудегі эканомиканың даму деңгейі бойынша кәсіпорын қызметінің нәтижелерін бағалау.
- Айқындалған резервтерді пайдалану бойынша шараларды қарастыру.
- Ресурстарды тиімді пайдалану маңызымен, басқарманың және қаржылық шешімдер мен жоспарлардың орындалуын бақылау.
- Экономикалық талдаудың мазмұны мен мақсаты
Талдау қол жеткізген нәтижелерді бағалап қола қоймай, қателіктер мен жетістіктерді айқындайды және де өндіріс процестеріне опиративті ықпал етілді. Сондықтан да талдаудың опиративтілігі әрекеттілігін бағалау.
Эканомикалық құбылыстар процестері мен шаруашылық жүргізу. Өз нәтижелерін бағалауда талдау мемлекеттік ыңғайда негізделеді.
- Басқаша айтқанда, эканомикалық құбылыстарды бағалауда мемлекеттік эканомикалық әлеумиеттік халқаралық зандары мен саясатына сәйкес келуін есептеу қажет.
- Талдау ғылыми сипатта болуы шарт яғни таным теориясының диолектикалық жағдаиына негіздемелер керек өндірісті дамытудың экономикалық зеріттеулердің жаңа әдістемелерін пайдалану қажет.
- Талдау кешенді болуы қажет, яғни кәсіпорын эканомикалық қызыметінің барлық жақтарын қамтуы қажет.
- Жалпы ыңғаймен қамтамасыз ету. Бұл талап әрбір зеріттелетін объект күрделі динамикалық жүйе ретінде қарастырғанда қойылады. Әрбір объекті қарастырғанда ішкі және сыртқы байланыстарды есепке алып олардың және элементтерінің өзара тәуекелділігінен өзара бағыныштылығы зерттеледі.
- Талдау объекті нақты тура болуы қажет. Ол объекті қызыметті айқындайтын тексерілген дұрыс мәнге негізделуі қажет. Ол қорытындылар тура талдамалау есептеулермен негізделуі керек.
- Талдау әрекетті болуы шарт яғни өндіріс барысы мен оның нәтижелеріне белсенді ықпал етуі, өз уақытын да жетіспеушілікті айқындауы, жұмыстағы қателіктер туралы, кәсіпорын басқармасына мәлімет беруі қажет.
- Талдау жоспар бойынша жүргізілуі қажетт.
- Талдау оперативті болуы қажет.
- Талдаудың еркінділігі ол дегеніміз – талдауға жұмысшылардың көп бөлігінің қатысуымен білдіреді.
- Талдау тиімді болуы қажет, яғни оны өткізуші ететін шығындар болуы қажет.
Бұл қағидаларды талдаудың кез – келген денгейінде жетекшіліке алуы керек.
- Экономикалық талдау және басқа ғылымдармен байланысты. Экономикалық талдау түрлері.
Эканомикалық талдау бірқатар эканомикалық және эканомикалық емес тығыз байланысты.
- кезекте талдаумен байланысты ғылымның ішінде эканомикалық теорияны байланысты көруге болады. Ол эканомикалық заңдарды олардың әрекет ету механизімі зеріттеп, барлық эканомика дамуының теориялық негізін құрайды.
Талдамалық зеріттеулерді жүргізудің барысында осы заңдардың әрекетін есепке алу қажет.
Сонымен қатар экономикалық талдау, өндірісті ұйымдастыру және жоспарлаумен тығыз байланысты. Талдау кезінде жоспарлы материалдар кең түрде қолданылады. Сондықтан талдау жүргізуші экономиканы мемлекеттік реттеу негіздерін және талданып отырған кәсіпорынның өндірісті жоспарлау әдістемесін жақсы білуі қажет. Талдаудың бухгалтерлік есептен байланыстылығы 2-ні жақты сипатта болады.
1.жағынан бухгалтерлік есеп мәліметтері, шаруашылық қызыметті талдау кезінде, деректердің басты қайнар көзі болып табылады.
2.жағынан талдауға пайдаланған талаптар, өз кезенінде бухгалтерлік есепке де қойылады.
Сондай – ақ талдау мен статистикалық байланыстар арасындағы белгілі – бір байланыстарда орын алады. Сонымен қатар экономикалық талдау кәсіпорындарда қаржыландыру және несиелеумен тығыз байланысты.
Ұлттық экономиканың сәйкес салаларын, қаржыландыру мен несиелеу тәртіптілік қаржылық және несиелеу органдарынан мекемелерімен байланыстылығын белгілейтін шаруашылық.
Қызметті жоғары дәрежеде талдауға мүмкіндік жоқ. Бұл ғылымда белгілі – бір дәрежеде бірлік бірі өзара байланысты. Талдаудың негізгі объектілеріне жататындар.
- Кәсіпорының өндірісттік құрылымы өндірілген өндірістің үлгісі, өндіріс кезеңін ұйымдастыру.
- Өндірісті басқару процесін ұйымдастыру.
- Шаруашылық статистикасын таңдау өнімді өндіруді жоспарлау және өнімді сатуды әзірлеу.
- Өндірісті қал-у капиталды пайдалану және кәсіпорынның табысын қорландыру.
- Өндірістің материалдық техникалық, базамен қамтамасыз етілу.
- Шикізаттардың материалдық жеткізілуі босалқы қорды қолдау және оларды ұтымды пайдалану
- Өндірістің техникалық жағдайымен қажетті инфрақұрылымды құрылыс,
- Өндірістік шығындарды қалыптастыру өнімнің өзіндік құнын кав-сы өн-ң баға сая-ты,
- Өндірістің қаржы ресурстары: Қаржылық шаруашылық қызыметі,кә-ті тәуекелдік баға.
- Кәсіпорын жаңару қызметі өнімнің сапасы және эканомикалық проблемалар.
- Кадрларды іріктеу, оларды жұмысқа қабылдау еңбекті ұйымдастыру, еңбекке ақы төлеу жүйесі, және еңбек өнімділігін арттыруды ынталандыру.
Шаруашылық қызметтер талдауының жіктелуі
Олар сәйкесінше салалық кезеңдік, кеңістік белгілерінен, периоттық жүргізу, басқару объектілері. Зерттеу әдістері, объекті жалпы қамту прогламалардың мазмұндары, тұтынушыларды талдаудан тұрады.
Шаруашылық қызметтің талдауының жіктелуі оны дұрыс түсіну үшін оның мазмұны мен тапсырмалары үлкен мағынаға ие. Экономикалық әдебиеттерде шаруашылық қызметтерді талдау әр түрлі мағынасы бойынша жіктелінеді. Солар баойынша, қоғамдық еңбекті болуы негізінде анықталады, талдау салалық болып бөлінеді. әр түрлі экономикалық салалар (өндірістік, ауыл шаруашылық,көлік сауда ж.т.б) яғни оларға арнайы тәсілдер қолданылады, және сала аралық. Бұл ұлттық экономиканың шаруашылықтың қызметін талдаудың теориялық және методологиялық болып табылады. Яғни шаруашылық қызметтің талдауының теориясы.
Салалық шаруашылық қызметін талдаудың объекті қажеттелігі өндірістегі салалардың әртүрлі болуымен түсіндіріледі қоғамдық өндірістерідің саласы өзінің еңбектің әрқилығын ерекшеліктеріне ие, өзінің мамандануы яғни экономикалық қарым қатынастар нәтижесінде болады. Әр түрлі салалардың мамандануы әр экономикалық ерекшелігімен шарттарын жасау қажеттілігімен негізделеді.
Салалық барлық қоғамдық өндіріс салалары Бір*бірімен тығыз байланысты оларда ортақ нәрсе көп жеке салалардың бір-бірімен байланысы, олардың арасындағы ішінара байланыстың болуы саларалық талдауын Шаруашылық қаржылық талдау жасау қажеттелігін тудырады. Шаруашылықты қызметтің талдаудың теориясы бұл- ғылымның жалпы методологиялық ерекшеліктерін ашып көрсетеді. Шаруашылық қызметті талдаудың әр түрлі экономикалық саласын алдыңғы тәжербиелермен толықтырады. Экономикалық анализдің мазмұнын жалпы және салаларды қоса толықтырады. Экономикалық талдау бойынша жалпы теориялық білімін білу, салааралық талдауда ұқыпты квалификациялық практикалық қолданудың біріңғай әдісін жасау қажетті шарттардың бірі болып табылады.
Кезеңдік белгісі бойынша шаруашылық қызметті талдау алдағы кезең мен келешектегі ретраспективті тарихи. Алдағы кезеңді талдау шарашылық операциялардың іс-жүзіне асырғанша жүргізіледі. Басақарушылық шешіммен жоспарлы тапсырма саларалық болжамжы жоспарлау және жоспарды орындау күтімділік бағасы, ескерту қажеттілігіне негізделеді.
Келешектегі талдау шаруашылық акт аяқталғанан кейін жүргізіледі. Ол жоспарды орындауды қадағалау пайдаланбаған резевтер қорын қорытындылау кәсіпоарын шешімдеріне қанағатты баға беру негізінде қолданылады.
Ретроспективті талдау оперативті және қорытынды деп бөлінеді. Оперативті талдау шаруашылық операциялары аяқталғанан немесе ситуациялық аз уақыт ішінде өзгеруіне негізделеді.Қорытынды есеп беру кезеңінде жүргізіледі.Оның құндылығы кәсіпорынның кезең ішінде есеп қорытындысын ауқымды және жан жақты зерттеуді қолда бар мүмкіндікті пайдалану кәсіпорындағы толық баға беруді қамтамасыз етеді.
Кеңістік белгілері бойынша ішкі шаруашылық немесе шараушылық аралық талдауды қарасытрады.
Ішкі шаруашылық талдау тек қана зерттелетін кәсіпорын мен рның өлшемдері мен қызметтерін қарасытрады. Шаруашылық аралық талдауда екі немесе одан көп кәсіпорындардың шешім қызметтері салыстырылады. Алдағы тәжербие мен кемшіліктер кәсіпорын қызметінің тиімділігіне дұрыс бағалау айқындауға мүмкіндік береді.
Мазмұндық программаны талдау кешенді және тақырыптық болып келеді. Кешенді талдау кәсіпорын қызметін жан-жақты қарасытырады. Сол уақыттығы қызықты мәліметтердің мысалы материалдық ресурстарды қолдану кәсіпоарнының өндірістік қуатты өнімінің өзіндік құнын төмендеті немесе тағы басқа. Осы айтылған шаруашылық қызметін талдау формалары ұйымдастыру ен жүргізу әдістері өз бетінше біріңғай.
- Қорытынды
Экономикалық талдау ғылым ретінде даму заңдарына негізделген мамандандырылған білім жүйесі, білім бағалау әдістемесі бағытталған жүйелер мен, қаржы-шаруашылық қызметінің диагностикасы және болжау кәсіпорын. Экономикалық талдау ретінде экономикалық зерттеулерде әзірледі оның пәні және әдісі бар өзін-қолданбалы арнайы ғылым, зерттеу. экономикалық талдау ғылым ретінде болып табылады пайдаланылған ғылыми-зерттеу әдістері мен тәсілдерін арнайы білім жүйесі ұйымдардың (кәсіпорындардың) шаруашылық қызметін өңдеу және талдау үшін.
Осылайша, экономикалық талдау Ғылым қатысты арнайы білім жүйесі болып табылады экономикалық даму үрдісін зерттеу, жоспарлар ғылыми негіздеу, әсер ету дәрежесін өлшеу басқару шешімдері, мониторинг және іске асыру, факторлар мен бизнес тәуекелдер, прогресс бағалау, Іздеу, шара арттыру және экономикалық резервтерінің құнын анықтау оларды пайдалану туралы өндіріс тиімділігі мен даму қызметі ғылым ретінде экономикалық талдау жүйесі болып табылады мамандандырылған білім байланысты.
Экономикалық талдаудың негізгі мақсаты – кәсіпорын қызметінің тиімділігін арттыруды анықтау болып табылады. Экономикалық талдау қолданбалы ғылым болып келеді, бірақ оның нақты пайдасы өндірістік үрдістің барлық кезеңдерінде пайдаланылмаған қорларды анықтауды жүргізген кезде ғана іске асады. Кәсіпорын экономикасын дамыту қарқынын жоғарлату шаруашылық қорының барлығы жұмылдырылғанына, үнемділік режімінің басты қағидасы болып келетін – аз шығындармен, жоғары нәтижеге жету туралы негізгі қағидалар сақталуына байланысты.