Балалардың физикалық және психомоторлық дамуының ерекшеліктері, реферат

Тақырыбы:Балалардың физикалық және психомоторлық дамуының ерекшеліктері

Жоспар

• І. Кіріспе.

ІІ. Негізгі бөлім.

а) Балалардың физикалық дамуы, ерте жастағы көрсеткіштері

ә) Баланың салмақ қосуының физиологиялық динамикасы

б)Бағалау критерийлері

• ІІІ.Қорытынды.

Баланың физикалық даму көрсеткіштерінің жас ерекшеліктеріне байланысты көрсеткіш

Балалардың бойының өсуі мен дамуын дұрыс бағалау үшін баланың жасына сәйкес бұл параметрлер физиологиясының ерекшеліктерін, сондай-ақ оларға ықпал ететін факторларды білу қажет.

Балалардың дамуының негізгі көрсеткіштері:

◊ дене салмағы;

◊ бойы/ұзындығы;

◊ бас шеңбері;

◊ психомоторлық дамуы

Дене салмағы—баланың өсуі мен дамуының неғұрлым маңызды құрамдас бөлігі, баланың салмақ қосуының баяулап қалуы немесе тоқтап қалуы оның жеткіліксіз тамақтануының және өсуінде кемшілік бар екенінің бірінші белгісі болып табылады.

Баланың салмақ қосуының физиологиялық динамикасы

• ◊ Дені сау, айы-күні жетіп туған нәрестенің салмағы 2,5 – 4,4 кг. аралығында болады. Туғаннан кейінгі алғашқы 3–4 күнде бала денесінің салмағы аздап азая бастайды, 5–6%-ға салмағын жоғалтады, мұны салмақтың физиологиялық кемуі деп атайды. Алғашқы аптадан кейін салмақ қосу тұрақты әрі үздіксіз жүреді.
• ◊ Алғашқы 6 ай ішінде дені сау сәби әр аптада 150 грамнан 250 грамға дейін салмақ қосады. Кейінгі 6 ай ішінде апта сайын денеге салмақ қосу – 100-150 грамды, 12-14 ай арасында – 50 грамды құрайды.
• ◊ Туғанына 5 ай толған соң, бала өзінің дене салмағын туған кезіндегі салмағына қарағанда екі есеге көбейтеді, ал 12 айға қарай – оны үш еселейді.

Бойы (денесінің ұзындығы).

• Бала туғаннан бастап 2 жасқа дейін «денесінің ұзындығы» де- ген термин қолданылады, ал 2 жастан асқан соң «бойы» деген термин қолданылады. Дені сау, айы-күні жетіп туған нәрестенің денесінің ұзындығы туған кезде 46-56 см болады.
• Өсу — үздіксіз үдеріс. Түрлі жаста бұл үдерістің жеделдеуі немесе баяулауы мүмкін. Туғаннан кейін бойы өте тез, бірден өсе бастаған баланың әдетте кейінгі айларда өсуі бірте-бірте баяулай бастайды. Алғашқы 6 айда бала 16 см, кейінгі 6 айда 8 см өседі. 1 жастағы баланың бойы шамамен 75 сантиметрге өседі және 4 жаста туған кездегі денесінің ұзындығынан 2 есеге артық, 100 сантиметрді құрайды. 4 және 10 жас аралығында баланың өсуі салыстырмалы түрде баяу әрі бірқалыпты, бұл кезеңдегі бойдың өсуі жылына 5-7 см болады. Баланың бойы жыныстық жетілу басталған кезде жеделдейді.

Бас шеңбері.

• Баланың бас шеңберінің өзгерістерін бақылау оның физикалық дамуына дәрігерлік бақылау жасаудың ажыратылмас компоненті болып табылады. Дені сау баланың басының өсуі оның миының өскенін көрсетеді. Туған кезде баланың бас шеңбері орташа алғанда 34-36 см болады. Бас шеңбері алғашқы айда неғұрлым тез (3-5 см) өседі. Бас шеңберінің орташа мәні 3-айда 40,5 см, 6 айда — 43 см, 12 айда — 46 см болады. 6 жастағы баланың бойы ересек адамның бойының 70%-ын құрайтын болса, осы баланың бас шеңбері ересек адамның бас шеңберінің 90%-ын құрайды. Баланың өсуі мен дамуы үздіксіз жүріп отырады. Әу баста баланың басы тез өседі. Алғашқы 6 айдан кейін кеуде шеңбері тез өседі. 9-12 айдан бастап аяқ-қолдары мейлінше тез өсе бастайды.

БАЛАЛАРДЫҢ ПСИХОМОТОРЛЫқ ЖәНЕ АҚЫЛ-ОЙ ДАМУЫ

• Психомоторлық мінез-құлық баланың өмірінің белгілі бір кезеңдеріндегі нерв жүйесінің түрлі бөліктерінің қалыптасуын білдіретін болғандықтан, баланың дамуының елеулі аспектісі болып табылады. Баланың дамуын бағалау үшін мыналар секілді бірнеше дағдылар түрін бөліп көрсетуге болады:
• ◊ қозғалтқыш (немесе моторика) – кесені ұстап, оны қолына ала білуі, аузына апара алуы, орнына қоя білуі.
• ◊ әлеуметтік – тәрбиешімен жұмыс, тәрбиешінің көмегі мен мақтауын күту.
• ◊ Когнитивті – қай кесенің үлкен, қайсысы кішкентай екенін, бірінің ішіне бірі салынған қандай кеселерді баған етіп тұрғызуға болатынын сынақтан өткізіп және қателіктер арқылы үйрету, тапсырманы орындау оңайға түспейінше оны қайталата беру. ◊ Эмоционалдық – тапсырманы орындау үшін кеселерді бірінің ішіне бірін салмайынша ренжімей немесе ұрыспай түрлі жаңа әрекеттерді жасата беру; қамқор ересек адаммен өзінің жетістіктерін бөлісуі.
• Баланың дамуының сенімді әрі көрнекті индикаторы оның моторлық дағдыларға (таянышсыз отыруы, төрт тағандап еңбектеуі, басқа адамның көмегімен тұруы, басқаның көмегімен жүруі, өз бетінше тұруы, өз бетінше жүруі) қол жеткізуі, сөйлеу және есту қабілеттерінің дамуы болып табылады. Баланың дамуында ауытқушылықтар байқалған кезде ол міндетті түрде денсаулық сақтау немесе білім беру жүйелерінің бейінді мамандарына әрі қарай тереңдетіп тексеруге жіберілуі тиіс. Баланың дамуында ауытқушылықтар байқалған жағдайда оның денсаулығын бағалау, мінезқұлқын анықтау және оларды түзету үшін шешім қабылдау мақсатында баланың дамуына мониторинг жүргізу және бағалау қажет.

БҮЛДІРШІН ЖАСТАҒЫ БАЛАЛАРДЫҢ ДАМУ МОНИТОРИНГІ

• Көрсеткіштердің бір ғана жалғыз өлшемі баланың осы белгілі бір уақыттағы жай-күйін көрсетеді. Баланың дамуын бағалау және оған мониторинг жүргізу үшін белгілі бір уақыт аралығында мыналарды:
• ◊ денесінің салмағы мен оның салмақ қосу жылдамдығын;
• ◊ бойының өсуін және өсу жылдамдығын;
• ◊ бас шеңбері және бас шеңберінің өсу жылдамдығын
• ◊ психомоторлық және ақыл-ой дамуын өлшеу қажет.

Балалардың физикалық және психологиялық-әлеуметтік дамуын өлшеу жиілігі және мерзімдері

• Физикалық даму — бала денесінің физикалық параметрлерінің өсуі, ол дене салмағынан (салмақты құраушы), денесінің немесе бойының ұзындығынан және бас шеңберінен (сызықты құраушы) тұрады. Физикалық дамуды бағалауда осы құрамдас бөліктерді дәл өлшеудің маңызы зор. Дәл және дұрыс өлшеу үшін әдістемені біріздендіру, оны өлшейтін құралдың (таразының) болуы және оны калибрлеу өте-мөте маңызды.
• Амбулаториялық-емхана жағдайларында және стационарларда антропометриялық көрсеткіштерді өлшеуге арналған жиынтық бой өлшеуіштен, өлшеуіш таспадан және балаларға арналған таразыдан тұрады.

Физикалық дамуы қалыпты болуы және қалыс қалуы мүмкін.

1 жасқа дейінгі балаларды горизонтальды таразыда, 2жастан жоғары вертикальды таразыда жүргізеді.

1-жасқа дейінгі балалардың бойын горизонтальды. 1 жастан үлкен балалардың бойын вертикальды бой өлшегішпен анықтайды.

0-ден 1 жасқа дейінгі балаларды өлшеу алгоритмі мен техникасы

Есте сақтаңыз!

Балаларды киіммен өлшеуге болмайды — бұл баланың салмағын дұрыс көрсетпейді. Тамақ ішкеннен кейін өлшемеген жөн. Нәтижелерін мұқият санау керек. Дәл өлшенгеніне көз жеткізу үшін қайтадан өлшеу қажет.

1. Әрбір өлшер алдында таразы ретке келтіріліп, балаға бейімделуі керек
2. Алдымен баланың астына төсейтін жаялықты өлшеу ке- рек.
3. Баланы жалаңаштап шешіндіріп өлшеу қажет.
4. 7–8 айдан асқан балаларды отырғызып өлшеуге болады. 5. Баланың таза салмағын өлшеу үшін баланың салмағынан жаялықтың салмағын алып тастау керек.
5. Дәл өлшеу үшін бала қозғалмай, тыныш қалыпта болуы керек. Бұл үшін баланың назарын әлдебір затқа аудару немесе онымен ойнау қажет.
6. Өлшеген кезде бала таразы алаңының ортасында отыруға тиіс.

1 айында – 600 гр. қосады.

2 айында  – 800 гр

3 айында – 750 гр

4 айында – 700 гр

5 айында – 650 гр т.с.с.

Дене салмағын есептеу формуласы:

І – жарты жылдығында: m + 800 x n

M – туылғандағы салмағы, n – айы

ІІ – жарты жылдығында:

(800 х 6) + 400(n – 6)    n – айы.

6 айлық бала салмақ – 4,800 қосады.  2- 11 жаста  10,5 +2n, n- жасы.

12- 15 жаста n х 5 – 20  n – жасы.

0-ден 1 жасқа дейінгі балалардың денесінің ұзындығын өлшеу алгоритмі мен техникасы

• 1. Аяқ киімді, ұйықты, бас киімді шешу қажет.
• 2. Нәресте немесе сәби қатты, тегіс жерге арқасымен жатқызылады (жұмсақ жерге жатқызу нақты нәтиже бермейді).
• 3. Басын қатты, белгіленген, тік жерге тірейді.
• 4. Басы, арқасы, жамбасы, аяқтары мен өкшелері өлшеу үстелінің бетіне тиіп жатуы тиіс. Баланың табанын жеңіл ғана тітіркендіру арқылы аяғын тіктейді (Бабинский с.).
• 5. Табандарын тік қалыпқа келтіреді (90.) және шәкілдің аяқ бөлігіне тірейді (қатты, тік, жылжытуға болатын жұқа тақтайша). Бұдан кейін баланың басы мен өкшесінің арасы өлшенеді.

Жетістіктер торлары – бүлдіршін жастағы балалардың моторлық дамуының негізгі кезеңдері

 Баланың ұйықтау уақытын есептеу:

1 жасқа дейін 22 – ½ m  , m – айы

1 жастан жоғары 16 – ½ n , n- жасы.

Есту қабілеті. Туа сала нәресте тек  қатты дыбыстарды естиді, 2 жұмадан бастап өз анасының дауысын ажырата бастайды, ал 6 айдан бастап дауыстың екпінін ажыратады: зекіп ұрысқанға жылайды, жылы сөзге күледі.

Дәм айыру қабілеті туғаннан бастап жақсы дамыған (қант қосқан суды жақсы ішеді).

Дене сезімі өте жақсы дамыған шымшу, түрту, жоғары температура тағы басқа факторларға тыжырынып, қозғалып, жылап жауап қайтарады. Баланың орталық нерв жүйесі тез қозғыш және  тез тозғыш.  Жаңа ортаға, жаңа жүздерге бала әсершіл болады, бірақ, біраздан кейін бала шаршап мазасызданып кетеді. Баланың бірқалыпты жайбарақат нерв жүйесінің қалыптасуы үшін сабырлы орта керек.

2 жастан асқан балалардың дене салмағын өлшеу

• Ересектерге арналған таразы пайдаланылуы мүмкін.
• 2 жастан асқан балаларды өлшеу алгоритмі мен техникасы
• 1. Бала шешінуге тиіс. Неғұрлым үлкендерінің ішкі киіммен тұруына болады.
• 2. Балалар өлшеп жатқан кезде қозғалмауға тиіс.
• 3. Өлшеп жатқан кезде бала таразы алаңының ортасында тұруға тиіс.

Қорытынды

• Баланың физикалық дамуы оның жасына байланысты бойының және салмағының өсуі. Физикалық дамуы қалыпты және қалыс қалуы мүмкін. Бала денсаулығын қалыптастырудың негізі- отбасылық тәрбие. Адамның жеке басының алғашқы қалыптасуы отбасынан басталады. Баланың физикалық денсаулығымен қоса, дұрыс тамақтану және санитарно-гигиеналық дағдыларды ұстану, отбасындағы психологиялық қарам-қатынас өте маңызды. Сондықтан отбасылық өмір жеке адамның азамат болып өсуінің негізі.