Зерттеудің мақсаты мен міндеттері
Тақырыптың өзектілігі мен жаңашылдығын аша отырып жасөспірімдерге темекінің зияны туралы айтып, онымен күресу жолына өз үлесімді қосу. Темекіге кететін шығынды есептей отырып, отбасылық қаражатты үнемделуін дәлелдеу.
Тақырып бойынша ғылыми ақпараттарды жинақтау және
талдау;
темекінің адам денесіне зиянын анықтау;
осы мәселеге байланысты жасөспірімдердің көзқарасын анықтап, жөн сілтеу;
Темекі туралы жалпы мағлұмат
Құрамында никотин және 4 мыңға жуық улы заттар бар.
Темекінің елі Америка болып саналады.
Х.Колумб және оның достары 1511 Жылы Petrus (Tabaccoc) атымен Испанияға және Португалияға әкелген
болатын.
Темекі жапырағында танин, желім, шайыр, крахмал және алколоидер бар өсімдік.
Темекінің әу бастағы отаны Америка екені баршамызға аян.Темекі алқа тұқымдастарына жататын жұпар иісті өсімдік. Еуропаға ең алғаш 1583 жылы Христофор Колумб әкелген.Темекінің хош иісіне байланысты ең алғаш сәндік ретінде аулаларда,саябақтарда өсірілді.Саяхатшылар темекі шеккенде өздерінің бар нәрсені ұмытып, масаң сезім кешкендерін сезген.Сөйтіп темекі шегуді үндістерден үйренеді де, кейіннен бүкіл Еуропаға тарайды.Бұл күндері темекі жыл сайын сан мыңдаған адам өмірін мерзімінен бұрын қиып түсетін аса қауіпті дертке айналды.Темекінің 1 талында кем дегенде 1мг никотин,1,5 мг аммиак,15 мг шайыр,20 мг көміртегі оксидтері,эфир майы,саниль қышқылы,азот болады.Темекі түтінінде күйенің миллиондаған бөлшектері болады.Күніне темекінің 20 талын тартатын адам 20 жыл ішінде өкпесіне түтінмен бірге 6 кг күйе шөктіреді екен.
Темекінің Еуропаға келуі
Темекіні Еуропаға 1496 жылы Х.Колумб және оның көмекшілері әкелген еді. Ресей жеріне “түтіндейтін шоқтарды” алғаш рет ағылшын саудагерлері 1585 жылы әкелді. Бірақ Ресей патшасы Михаил Федоров оларға қарсы тұрды. Көк түтінді ұнатқан адамдарды 60 рет таяқпен табаннан сабап жазалайтын, ал бұл әдетке үйір болғандарды екінші рет көргенде құлақ пен мұрынды шауып тастайтын болған.
Сол 1585 жылы Англияда Елизавета І темекі тартушыларды ұрылармен теңестіріп, оларды көшеде мойындарына арқан салып жүргізу туралы заң қабылдайды. Бірақ оның ең жақын көмекшісі Уолтер Роли оны көпшілікке таратып, сән мен үлгіге айналдырады.
Яков І темекіні зиянды, қауіпті және өркениетті адамға тән емес деп айтты. Өзінің “Темекі зияны туралы” атты еңбегін 1604 жылы басып шығарады. Оны Яков І мынадай сөздермен аяқтайды: “Бұл көргенге жағымсыз, иіскегенге мүмкін емес, миға зиянды және өкпеге қауіпті әдет”.
Темекі Пиренейден өтіп, Францияға да жетеді. Португалидағы француз елшісі Жан Нико темекі жапырақтары мен ұрықтарын Франция патшайымы Екатерина Медичиға сыйға тартады. Соған қоса темекі көңілді көтеретін, денені ширататын, бас пен тістің ауырғанын жазатын дәрі деп сипаттайды. Сондықтан Францияда басында темекіні “Нико шөбі” деп атаған. Темекі құрамындағы улы зат никотин осы Жан Никоның есімімен байланысты аталған.
1967 жылы Петр І темекі саудасына рұқсатын береді. Ол өзі Голландияға сапарынан кейін құмарланған темекі шегуші болған.
Қазақстанда
Әр жыл сайын 12600 тонна темекі эскспортқа шығарылады.
Жыл сайын 25000 адам шылым шегу нәтижесінде қайтыс болады.
Никотиннің қатерлі дозасы ересектері үшін тоқтамастан тартқан 20 темекі, жасөспірімдерге 10 темекіге тең.
15 млн халықтың шамамен 5 млн-ы шылым шегеді.
Темекінің түтінімен бірге қайтарып ала алмайтындай сіздің
денсаулығыңыз да кетіп жатыр.
Бұл туралы ойланғандарыңыз жөн!
Темекі адам денесіне зардабын тигізіп, миыңызды зақымдайды.
О.Бальзак
Темекінің құрамы
Органикалық қышқылдар
Никотин
Шайырлы заттар
Аммиак
Көгеретін қышқыл
Көміртек тотығы
Көмірқышқыл газы
Қан айналымға әсері
1.Тамырды қатайтады
(атересклероз).
2.Қол – аяқ тамырлары бітеді, гангрена (тән талшықтарының жансыздануы,шіруі) пайда болып, қол–аяқ кесіліп, кемтарлыққа дейін апарады.
3.Миды қамдайтын тамырларды да қатайтып,салдануға себепші болады.
Тыныс алуға әсері
1.Жөтел және қақырық пайда болады.
2.Созылмалы тыныс жолдары қабынуына әкеліп соқтырады.
3.Көмекей және өкпе рагына тап болушылардың 90 пайызының себебі темекіден.
Олай болса, тек қана дәрігерлердің әңгімелері, телевизиялық репортаждар, шығарылып жатқан әдебиеттер ғана емес, одан да басқа нақты қадамдар қажет. Менің ойымша: қызығушылықтар бойынша клубтар, үйірмелер желісін кеңейту. Бірінші кластан бастап тәжірибелі мұғалімдер қызықтыра алатын және балаға өзінің жан-дүниесіне жақын ісімен шұғылдануға көмектесетін қосымша, міндетті үйірмелер ашуды енгізу. Баланың бос уақытын тиімді өткізуге жағдай жасау керек.
Біз темекі шегуге қарсымыз !