Шәкәрім Құдайбердиев – дарынды қазақ ақыны, гуманист және философ. Ол екі революциядан, азаматтық соғыспен және Кеңес Одағының қалыптасуынан аман қалды. Ақын мен философия қудалауға ұшырап, өлімнен кейін ұмытылып, оның жұмысы жойылды.
Ұлы қазақ ойшылының өмірі мен жұмысының басты мақсаты – ақиқатты танудың жолын табу. Оның еңбектерінің басты тақырыбы – жеке адамның еркіндігі, моральдық және рухани дамуы.
Оның мұрасы – бұл сөздері, философиялық эссе, аудармалар. Шәкәрім Құдайбердиев – этикалық жүйенің, құндылықтардың және эстетикалық басымдықтардың квинтэссенциясын сипаттайтын «Үш ақиқат» философиялық еңбектің авторы.
Құдайбердиев қазақ әдебиетінің негізін қалаушылардың ұлдары болған Абайдың әдеби үйірмесінің мүшесі болды. 14 жасында жас жігіт ақындық қабілеттерін көрсетті Осы кезеңде ол керемет музыкалық әлеуеті бар өлеңдер жазды. Шәкәрімнің барлық сөздері осындай қасиеттерге ие.
Музыкалық қабілеттерге ие болу (Құдайбердиев музыка жазды) жақсы және зұлымдыққа, өмірге, өлімге және руханилыққа деген көзқарастарды оңай еститін, оларды есте сақтауға және түсінуге оңай болды.
Оның лирикалық шығармалары – ақынның дүниетанымы, оның философиялық тұжырымдамасы. Оның мәні «Үш ақиқат» трактатында көрсетілген. Бұл жұмыс Құдайбердиевтің отыз жасында жазылған.
Ол әлемді және адамды түсінуге үш жақты көзқарасты ұсынады: материализм, теология және ар-ұждан. Олардың синтезі ұлы ойшылға ақиқаттың құпиясын ашты. Философ әр адамның жүрегінде өмір сүрудің мәні екенін түсінді. Бұл қарапайымдылықты, мейірімділікті және әділдікті біріктіретін ар-ұжданы. Бұл қасиет – адамның рухының басты қажеттілігі.
Өзінің философиялық сөздері («Қазақтың айнасы», «Қалқаман-Мамыр» және «Еңлік-Кебек») ақын бірнеше рет адамның өзін-өзі тану тақырыптарын, оның рухани жетілу идеясын, ішкі даму еркіндігін сақтауды жеке дамудың қажетті шарты ретінде қарастырады. Шәкәрімнің ақындық көзқарастары суфизм рухында өмір мен өлім, адамның және қазіргі қоғамның этикалық құндылықтары мен құндылықтары туралы («Нартайлақ және Айсұлу» және «Кодардың өлімі») рухында осы идеялар туралы айналады.
Ақынның сөздері адамның жеке басы мен оның қалай қалыптасқаны туралы осы мотивтермен тығыз байланысты. Шәкәрім Құдайбердиев адамның революциялық өзгерістерінен бас тартты.
Поэзияда және философиялық ойларында ол адамның ішкі жандану қажеттілігін рухани қажеттіліктер мен рухани қажеттіліктерді қалыптастыру арқылы түсіндіреді. Қарттар бақшасында ойшыл жастардың моральдық тәрбиесі мен олардың эгоистикалық импульстарын жеңілдету қажеттілігін көрсетеді. Сонда еркін және адамгершілік адам туады.
Оның еңбегі көркемдік проза («Әділ мен Мария», «Байшек Бақшасы» деп аталатын әңгімелер), сондай-ақ аудармалар. Шәкәрім – Пушкиннің «Бөгеті» және «Дубровскийдің» поэтикалық аудармасының авторы. Лео Толстойдың әңгімелерінің аудармашысы, Г. Бехер-Стоунның «Том қоймасының ағасы» романы. Физулидің «Лейли мен Мәжнүн» поэмасының еркін таныстырылымы оның ерекше және нәзік лирикасы арқылы ерекшеленеді. Шәкәрімнің әңгімелері, афоризмдері және жұмбақтары да танымал болды.
Ұлы қазақ ойшылының және ақыны Шәкәрім Құдайбердиевтің сөзі мен философиясы адамның рухани жолының толық жүйесі болып табылады. Шагаяның кеңестерін тыңдаңыз, көрнекті сөздердің терең және әдемі ақындық суреттерін тыңдаңыз: мүмкін, маңызды өмір сұрақтарына жауап таба аласыз.
Қазақстанның ұлы ұлдарын еске алыңыз!