Баланың тіл мәдениетін отбасымен бірге қалыптастыру
Балаға білім беру үшін, ең алдымен оны
тәрбиелеген жөн , тәрбиесіз берілген білім,
ол ертең бір апатқа әкеп соғады .
Әбу Насыр Әл- Фараби
Тіл – адамдар арасында табиғат сыйлаған ең құдіретті қатынас құралы . Адамзат тіл көмегімен өз ойын жеткізіп , өзгенің жан сырын ұғынады . Тіл – болашағы баланың сөйлеу мәдениетінің деңгейімен байланысты .Әр баланың тілін жетілдіру ,олардың сөйлеу мәдениеті қоғамдық қажеттілік . Қарым – қатынас ережелерімен қаншалықты ерте таныстыруды бастасақ, сөйлеу құралдары соншалықты саналы және табиғи қалыптасады да ,баланың сөйлеу мәдениеті жетіледі. Баланың адаммен қарым –қатынасы , үлкен кішімен сөйлесуі отбасынан басталады . Оның алғашқы ұстазы ата –анасы , үлкен аға –әкпелері . Олармен күнде бірге араласып , тілі жетіле бастайды . Бала тілі бай болса,ойы да неғұрлым кең болады Сондықтан, бала тілін жас күнінен әдебиет пен көркем шығармалардан үзінділер оқып, үйретудің маңызы зор .Казір техникалық мүмкіндіктер дамыған заманда ата-аналарға балалардың сөйлеу дағдысын қалыптастыру мүмкіндіктері кеңейген. Ата –ана баланың теледидардан көрген ертегісін, интеллектуалдық ойындары , көрген әртүрлі бағдарламалар туралы сөйлесіп, пікір алмасып ,мақал –мәтел , көркем шығармаларды оқып , ойларын бөлісіп, баланың сөздік қорын кеңейтіп , сөйлеу мәдениетінің қалыптасуына көмектесу керек . Біздің елімізде білім беру жүйесі – жеке тұлғаны қалыптастырып , үш тілде білім беруге бағытталған .Елбасымыз Н . Ә. Назарбаев «Қазақ тілі – мемлекеттік тіл , орыс тілі –ресми тіл , ағылшын тілі – халықаралық тіл», халық бірнеше тіл білсе, өмір сүру қағидалары жеңілдейді . Тіл білген бала өз ойын еркін жеткізе алады. Ата – анаға кеңес : Егер сіз балаңыздың сөйлеуіне көмектескіңіз келсе
- Балаңыздың былдырлап сөйлеуіне еліктемеңіз сөзін бұрмаламаңыз , дұрыс сөйлеудің үлгісі болыңыз
- Балаңыз сөзіңізді еститіндей , еліктейтіндей , сөзді анық , баяу және дұрыс айтыңыз
- Балаңызбен сөйлескенде балаға тура қарауға тырысыңыз
- Балаңыз сіздің бет әлпетіңізге қарауына жағдай жасаңыз : ерін мен тіл қозғалысын , сіз буындарды, сөздерді қалай қолданасыз ,соны бақыласын .
Баланың тілдік қарым –қатынасты үйренетін ортасы отбасынан кейін, оның ұстаз тәрбиешісі. Білімге бағытталған материалдарды ұстаз балалардың жас ерекшекліктеріне қарай жүйелі түрде күнделікті өмір салаларына байланысты сөздерді , сөйлемдерді түсіну ,қолдануды ұйымдастырады . Мысалы : өзі , отбасы , досы , сүйікті ойыншықтары ,ойындары , жануарлары , түсі , ыдыстар киімдер т. б. туралы әңгімелеу . Сонымен қатар :
- Тілдің фонетикалық аспектілері –дыбысты дұрыс айту және ажырату, дұрыс интонациялау дың әртүрлі үлгілері , екпінді дұрыс қоя білу дағдыларын қалыптастырады
- Тілдің лексикалық аспектілері : тақырыптар шеңберінде жаңа лексиканы тану және қолдану дағдыларын қалыптастырады .
- Тілдің грамматикалық аспектісі: коммуникативтік міндеттер мен рөлдік ойындарды белсенді лексикамен үйлестіре орындаған кезде белсенділігі артатын бастапқы грамматикалық материалдардың көрінісі;
- Тыңдау: мұғалім, әңгімелеуші, диктор сөзін есту арқылы дұрыс мағынада қабылдау және берілген нұсқауларға сәйкес іс-қимыл жасау және шағын мәтіндердің негізгі мазмұнын түсіну дағдылары мен білімін қалыптастыру.
- Бала ұстазданда сөйлеу мәнерін еліктеу арқылы үйренеді .
Көрнекті педагог В. Сухомлинский «Егер балаға қуаныш пен бақыт бере білсек, ол бала солай бола алады», — дейді. Демек, шәкіртке жан – жақты терең білім беріп, оның жүрегіне адамгершіліктің асыл қасиеттерін үздіксіз ұялата білсек, ертеңгі азамат жеке тұлғаның өзіндік көзқарасының қалыптасуына, айналасымен санасуына ықпал етері сөзсіз.