Алкиндер, сабақ жоспары

Бүгінгі сабақта үйренетіндеріңіз:

1.Алкиндердің физикалық қасиеттері.

2.Алкиндердің алынуы.

3.Алкиндердің химиялық қасиеттері.

4.Алкиндердің қолданылуы.

Алкиндердің гомологтық қатарын еске түсірейік:

    C2H2  Этин 

  C3H4 Пропин

  C4H6 Бутин

  C5H8 Пентин

  C6H10 Гексин

  C7H12 Гептин 

Алкиндердегі байланыс типі-үш еселі байланыс

• Гибридтелу типі – sp
• Валенттік бұрыш – 180
• Байланыс ұзындығы С = С – 0,12 нм
• Құрылысы─ сызықтық
• Байланыс типі – ковалентті полюсті

δ және  2 π байланысы бар

Физикалық қасиеттері

-Алкиндердің балқу және қайнау температуралары алкиндердегідей, қосылыстардың молекулалық массаларының өсуі ретімен жоғарылайды.

-Алкиндердің өзіне тән иісі болады.Олар суда алкандар мен алкендерге қарағанда жақсы ериді.

Алкиндердің алынуы

Ацетилен өнеркәсіпте екі әдіспен алады:

1. Метанды термиялық крекингілеу:

           1500°С

2СН4   ¾¾®  С2Н2  +  3Н2

2. Кальций карбидін гидролиздеу:

CaC2  +  2H2O  ¾¾®  C2H2  +  Ca(OH)2

Алкиндердің химиялық қасиеттері

• Ацетиленнің және оның гомологтарының химиялық қасиеттері олардың үш еселі байланыстарына қатысты анықталады. Негізінен алкиндерді қосылу реакциялары тән.

Қосылу реакциялары

• 1. Галогендену

Бромды суды түссіздендіреді (сапалық реакциясы)

• 2. Гидрогалогендену.
• 3. Гидрлену.
• 4. Гидратациялану.

                              HgSO4

Н–CºC–H  +  H2O   ¾®  [H–C=C–H] ¾® CH3–C–H

                                               ½   ½                        ½½

                                               H  OH            O

Тотығу

Ацетилен және оның гомологтары калий перманганатының әсерінде үш еселі байланыстың  үзілуі нәтижесінде карбон қышқылын түзу арқылы тотығады:

R–CºC–R’  +  3[O]  +  H2O  ¾®  R–COOH  +  R’–COOH

Алкиндер  KMnO4 ерітіндісін түссіздендіреді, және бұл реакция оны сапалық анықтауға қолданылады.

Ацетиленнің жануы

• Ацетилен жанғанда көп мөлшерде жыу бөлінеді :

HCºCH  +  2О2  ¾®  2СО2  +  Н2О  +  Q

Орынбасу реакциясы

Ацетилен (немесе R–CºC–H)  аммиактың судағы ерітіндесінің қатысында күміс оксидімен әрекеттескенде ерімейтін ацетиленидтер түзіледі:

HCºCH  +  2[Ag(NH3)2]OH  ¾® AgCºCAg ¯  +  4NH3  +  2H2O

Соңғы үш еселі байланысқа сапалық реакция

Полимерлену реакциясы

1. CuCl және NH4Cl сулы ерітіндінің қатысында димеризациялау

          НCºCH  + НCºCH ¾® Н2C=CH–CºCH

                                                     (винилацетилен)

2. Белсендірілген көмірдің қатысында ацетиленді тримерлегенде бензол түзіледі: (Зелинский реакциясы):

С, 600 °С

    3НCºCH    ¾¾®    С6H6   (бензол) 

Сабақты бекіту тапсырмалары

1. Келесі алкиндердің құрылымдық формулаларын жазыңыз:

• а) 4-этил-2-гексин;
• б) 4-метил-4-изобутил
• в)3 метилбутин-1
• г)пентин-2
• д) 4,4-диметилгептин-3

2.Келесі айналымдарды жүзеге асырыңыз:

• а) Кальций карбиді– Ацетилен
• б) Ацетилен -Этан
• в) Пропин – Пропан
• г)Пропин – 1,2-дихлорпропан
• д)Метан – Ацетилен
• е)Бромпропан – Пропин
• з)Ацетилен – Хлорэтен
• и) Пропин -2 – бромпропен-1
• к)Ацетилен – Бензол

Рефлексия

Рефлексия.

1. Көп жаңалықтарды білдім.
2. Өмірде қажеттілігі болады.
3. Ойланатын жерлері болды.
4. Туындаған сұрақтарға жауап алдым.
5. Мақсатыма жеттім.