1928 жылы ақын С.Мұханов драмалы оқиғаға құрылған “Сұлушаш” поэмасын жазды. Поэмада жиырмасыншы жалдардағы қазақ поэзиясының таңдаулы үлгісіне саналуына, тіл шеберлігі және оның халықтың сипаты себеп болды. Поэмаға арқау еткен оқиғаның таптық мәні зор еді, ескі қазақ ауылындағы әлдінің озбырлығы мен әлсіздік көрген қорлығы , әсіресе адамның бас бостандығы жоқтығы бейнеленген.
Поэмадағы бар оқиғасы Алтай мен Сұлушаштың өміріне құрылған. Яғни осы екі жастың сүйіспеншілігі, бір-біріне деген махаббаты баяндалады. Трагедия Сұлушашты Алтайдан айырудан басталды. Алтай мен Сұлушаш бірін-бірі жан тәнімен жақсы көрген, албырт сезімдерін феодалдық қара күш аяққа таптап жаныштайды. Сүйгенінен айырады. Ақырында қуған-сүргін көрген Алтай мен Сұлушаш қайғыдан құса болып өледі.
Ақын халықтық аңызды анық екі жастың орындалмаған арманын хикая етеді. Ақын аянышты өткен екі өмірдің тағдырын көрсету мағынасында емес, поэмаға күшті әлеуметтік арқау беріп, ол арқылы қазақ даласында өткен әділетсіздікті әшкерледі. Яғни, ақын кіршіксіз таза екі жанның арманына жете алмай қыршын кетуі сол заман кесемінен деген ойды осы поэмада уағыздайды.
Бұл поэмада менің жеке ойымша: атам заманғы жайттар емес, қазақтың таяу мерзімдегі хан-күй, қоғамдық, әділеттік жайы, қарама-қарсы сияқты саяси мәні зор оқиғалар келтіріледі. Мәселен, айта кетсем, Алтайдың бар іс-әрекеті бас бостандығы үшін, теңдік үшін күрес. Сүйгені Сұлушашда қосылу жасында ол үлкен өмір азабын көреді, ақыры арманына жете алмай трагедияға ұшырайды. Алтай поэмада батыл, ер-жүрек болып бейнеленеді. Оның өмірі байдың малын бағумен өткен. Сондықтан да кек пен өли оған айрықша күні береді. “Сол бейнеттің бәрін де көргенімен, болып өсті ер Алтай ер сымбатты”,-дейді ақын С.Мұханов.
Бір доғал, жасынан бір бетті болды.
Кекшіл қасқыр сықылды кекті болды.
Аузынан шыққын сөзден қайтпай-тұғын,
Сөз ұстағыш қажырлы, сертті болды.
Сол бірбеткей бетінен қайтпаймын деп,
Жасында талайлардан теркі көрді,
Бала күннен әлдінің қылығы өтіп,
Жас күнінен өзегі өртті болды.
Қайсырлық, табандылық-оның басты қаситеі. Поэмада ғашықтар діңгегі бұл – Алтай деп ойлаймын. Себебі, байлардан надандық, озбырлық, азаптаушылықты да көрген осы Алтай.